Αρχαίο θέατρο Αβδήρων

Το αρχαίο θέατρο των Αβδήρων βρίσκεται σε μια υπέροχη πλαγιά ενός λόφου ανάμεσα στους δυο οχυρωματικούς  περιβόλους της αρχαίας πόλης. Η χρονολόγησή της κατασκευής του δεν είναι βεβαιωμένη.

Η ανασκαφική έρευνα για την αποκάλυψη της θεατρικής κατασκευής πραγματοποιήθηκε το 1965 από τον Δημήτρη Λαζαρίδη. Ανασκάφηκε τμήμα του κοίλου και της ορχήστρας και αποκαλύφθηκε η υποδομή των εδωλίων, τμήμα πήλινου αγωγού και θραύσματα αρχιτεκτονικών μελών. Τα ευρήματα θεωρήθηκαν απογοητευτικά για τη συνέχιση της έρευνας, για τον επιπρόσθετο λόγο ότι σύγχρονες κατασκευές αγροτικής και στρατιωτικής χρήσης προκάλεσαν εκτεταμένη καταστροφή. Τις επόμενες δεκαετίες, η ΙΘ΄ΕΠΚΑ – σημερινή ΕΦΑ Ξάνθης, που εποπτεύει την περιοχή των Αβδήρων, ασχολήθηκε από το 1973 έως το 2010 με εργασίες προστασίας του μνημείου και τεκμηρίωσης της υφιστάμενης κατάστασης (απαλλοτριώσεις, περιφράξεις, αποψιλώσεις, φωτογράφιση – αεροφωτογράφιση, περισυλλογές κινητών ευρημάτων).

Το 2010 η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ξάνθης διέθεσε στο ΥΠ.ΠΟ χρηματοδότηση, ύψους 30.000,00 €, μέσω Προγραμματικής Σύμβασης. Το αντικείμενο της σύμβασης ήταν η ολοκλήρωση των τοπογραφικών εργασιών και της γεωφυσικής διασκόπησης, καθώς και η διενέργεια δοκιμαστικών τομών σε όλη την έκταση του κοίλου και της περιοχής, όπου τοποθετείται η σκηνή.

Το 2012 η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης διέθεσε στο ΥΠ.ΠΟ.Τ., μέσω Προγραμματικής Σύμβασης, χρηματοδότηση ύψους 50.000,00 € για τη συνέχιση της ανασκαφικής έρευνας στο αρχαίο θέατρο Αβδήρων, προκειμένου να διαπιστωθεί η έκταση των σωζόμενων λειψάνων του θεάτρου, ώστε με τα νέα δεδομένα να αποφασιστεί η ολοκλήρωση ή όχι της συστηματικής έρευνάς του και ο τρόπος ανάδειξής του. Το Δεκέμβρη του 2012 υπεγράφη η τροποποίηση της δεύτερης Προγραμματικής Σύμβασης. Η σύμβαση παρατάθηκε ως τον Αύγουστο του 2013 και τροποποιήθηκε ως προς το έργο που περιελάμβανε δαπάνες που αφορούσαν κυρίως την πρόσληψη επιστημονικού και εργατικού προσωπικού, τοπογραφικές εργασίες, αγορά εξοπλισμού, φωτογραφήσεις, αλλά και το κόστος για την έρευνα και εκκαθάριση από ειδικό κλιμάκιο του στρατού. Το τελευταίο οφείλεται στο γεγονός πως ένα μεγάλο τμήμα του χώρου χαρακτηρίστηκε ύποπτο για την ύπαρξη εκρηκτικών μηχανισμών με αποτέλεσμα να απαγορευθεί η χρήση του. Η ανασκαφή του θεάτρου με την παραπάνω χρηματοδότηση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2012,  περιορίστηκε ωστόσο για τον παραπάνω λόγο στο βόρειο τμήμα του κοίλου.

Τα αποτελέσματα της νέας έρευνας ήταν πιο ενθαρρυντικά από ό,τι αυτά που είχε δώσει η ανασκαφή του 2010. Σε κάποιες από τις τομές αποκαλύφθηκαν στη σειρά και σε ακτινωτή διάταξη, κυκλικές κατασκευές από μικρές λίθινες πλάκες, οι οποίες πιθανόν να στήριζαν κάποια ελαφριά ξύλινη κατασκευή, ενώ στο ανώτερο τμήμα του κοίλου αποκαλύφθηκαν πέντε κιβωτιόσχημοι τάφοι, γεγονός που μαρτυρεί ότι ένα τμήμα του θεάτρου, μετά την οριστική του εγκατάλειψη, καταλείφθηκε από παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο.

Για την υποστήριξη της ερευνητικής διαδικασίας και τεκμηρίωσης του μνημείου, το ΔΙΑΖΩΜΑ,  τον Σεπτέμβριο του 2013 ανέθεσε στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης τη διερεύνηση του μνημείου με 3D Laser Scanner και την εκπόνηση τρισδιάστατων ψηφιακών μοντέλων του αρχαίου θεάτρου. Η εκπόνηση του μοντέλου ολοκληρώθηκε.

Η ανασκαφική έρευνα στο χώρο δεν έχει ολοκληρωθεί, επομένως δεν υπάρχει πλήρης επιστημονική τεκμηρίωση και ασφαλής χρονολόγηση του θεάτρου μέχρι σήμερα (Μάιος 2020).