Το ταξίδι μας: Ταξιδεύουμε στο Αρχαίο Θέατρο Αβδήρων

Σχετικά Θέατρα

O αρχαιολογικός χώρος των Αβδήρων, βρίσκεται στο νομό Ξάνθης. Το αρχαίο θέατρο των Αβδήρων, εντοπίζεται ανάμεσα στους βόρειο και νότιο περίβολο της αρχαίας πόλης, στην πλαγιά ενός λόφου. Δυστυχώς, το θέατρο δεν είναι επισκέψιμο, καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί η πλήρης αποκάλυψή του.

Η ύπαρξη αρχαίου θεάτρου στα Αρχαία Άβδηρα ήταν γνωστή από επιγραφές και φιλολογικές μαρτυρίες. Συγκεκριμένα, ένα τιμητικό ψήφισμα  του 2ου αι. π.Χ. περιέγραφε τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνταν στο θέατρο προς τιμήν ξένων επίσημων. Επίσης, ο Λουκιανός αναφερόμενος σε γεγονότα του 3ου αι. π.Χ., γράφει για τις παραστάσεις που δίνονταν στο θέατρο, καθώς και  για την μεγάλη απήχηση που είχαν στο κοινό.

Ο εντοπισμός και η μερική αποκάλυψη του θεάτρου, πραγματοποιήθηκε το 1965 από τους Δ. Λαζαρίδη και Χ. Κουκούλη. Τότε για πρώτη φορά ήρθε στο φως τμήμα του κοίλου και της ορχήστρας του θεάτρου, η υποδομή  των  εδωλίων,  τμήμα  πήλινου  αγωγού  και  μέρη  αρχιτεκτονικών  μελών (βλ. εδώ). Η ανασκαφή οδήγησε στην αποκάλυψη «13 σειρών πλίνθων από ντόπιο πωρόλιθο, που ήταν διατεταγμένες βαθμιδωτά και συγκλίνουσες ακτινοειδώς», οι οποίες πιθανώς αποτελούσαν την υποδομή έδρασης των εδωλίων του κοίλου. Τα  ευρήματα αυτά δεν αξιολογήθηκαν επαρκή για τη συνέχιση της έρευνας, ενώ ένα πρόσθετο πρόβλημα ήταν και η παρουσία σύγχρονων κατασκευών αγροτικής και στρατιωτικής χρήσης, οι οποίες είχαν προκαλέσει εκτεταμένη καταστροφή στο μνημείο. Επίσης, τα στοιχεία της έρευνας, δεν επέτρεψαν την ασφαλή  χρονολόγηση του μνημείου.

Ήταν Δεκέμβριος του 2008, όταν ο πρόεδρος του Διαζώματος, κος Σταύρος Μπένος πραγματοποίησε περιοδεία στους αρχαίους χώρους θέασης και ακρόασης της Β. Ελλάδας. Στην επίσκεψή του στον αρχαιολογικό χώρο των Αβδήρων τον συνόδευσαν  η τότε Δήμαρχος κα Ευανθία Τσακίρη, o Προϊστάμενος τότε της ΙΘ΄ΕΠΚΑ, κος Δ. Μάτσας και τα ιδρυτικά μέλη του σωματείου,  κ.κ. Χ. Πούλιος και Α. Γαργάλα, οι οποίοι με λύπη διαπίστωσαν  τα ίχνη της εγκατάλειψής του αρχαιολογικού χώρου. Η έλλειψη πόρων είχε καταδικάσει το μνημείο σε αφάνεια, και τόσο το κοίλο όσο  και η ορχήστρα είχαν καλυφθεί από την  ενδημική  βλάστηση της περιοχής, ώστε  η «ανάγνωση» του θεάτρου ήταν σχεδόν αδύνατη. Αμέσως μετά την επίσκεψη, ακολούθησε συνέντευξη τύπου, κατά την οποία η  Δήμαρχος δεσμεύτηκε πως άμεσα θα διέθετε την απαιτούμενη πίστωση στην αρμόδια τότε ΙΘ΄ΕΠΚΑ για τις τοπογραφικές εργασίες και ο πρόεδρος του Διαζώματος πως θα προχωρούσε στο άνοιγμα  ηλεκτρονικού «κουμπαρά» για την υποστήριξη της χρηματοδότησης των εργασιών στο θέατρο. Όπως και έγινε.

Με παρότρυνση του προέδρου του Διαζώματος, κου Σταύρου Μπένου και τη στήριξη του Δήμου Αβδήρων το 2008 – 2009 η ΙΘ’ ΕΠΚΑ (σημερινή ΕΦΑ Ξάνθης) δια του προϊσταμένου της κου Δ. Μάτσα επανέλαβε την έρευνα στην περιοχή του θεάτρου. Στο πλαίσιο αυτό, συντάχθηκε τοπογραφικό διάγραμμα του πρανούς του κοίλου και της περιοχής όπου βρίσκεται η ορχήστρα και η σκηνή, αποτυπώθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη και έγινε δοκιμαστική γεωφυσική διασκόπηση σε μικρό τμήμα του κοίλου από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (βλ. εδώ).

Στο πλαίσιο της συνέργειας για την ανάδειξη του μνημείου, πραγματοποιήθηκε στην Ξάνθη τον Μάιο του 2010, Ημερίδα που διοργάνωσε η Νομαρχία Ξάνθης σε συνεργασία με το Δήμο Αβδήρων και το Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ». Το θέμα της εκδήλωσης ήταν «Η αναβίωση του Αρχαίου Θεάτρου Αβδήρων» και έτυχε μεγάλης αποδοχής από το κοινό. Στη διάρκειά της παρουσιάστηκαν σημαντικές εισηγήσεις καθώς και οι εξελίξεις σχετικά με την Γεωφυσική διασκόπηση του χώρου του Αρχαίου Θεάτρου, που υλοποίησε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ο τότε Νομάρχης κ. Γιώργος  Παυλίδης ανακοίνωσε επίσης, την εξασφάλιση χρηματοδότησης για την πραγματοποίηση της πρώτης ανασκαφικής τομής στο αρχαίο θέατρο (βλ. εδώ).

Συγκεκριμένα, η διασκόπηση πραγματοποιήθηκε σε τμήματα της πλαγιάς όπου τοποθετείται το κοίλο του αρχαίου θεάτρου των Αβδήρων και στόχος ήταν η επισήμανση αρχιτεκτονικών μελών του αρχαίου θεάτρου κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά με τη χρήση της μεθόδου της γεωηλεκτρικής τομογραφίας και έδειξε «εκτεταμένη αποδόμηση του αρχαίου μνημείου, αναμόχλευση των ερειπίων,  πιθανή ανέγερση μεταγενέστερων κατασκευών στην  επιφάνεια του εδάφους, τα οποία πλέον δεν διατηρούνται φυσικά». Η επισήμανση μιας «προεξάρχουσας τοξοειδούς ανωμαλίας», ωστόσο, αποτέλεσε το ευχάριστο στοιχείο για την αναζήτηση σωζόμενου τμήματος του κοίλου αλλά και των υποστηλωμάτων του (βλ. εδώ).

Άμεσα, 2010, μετά την ολοκλήρωση απαραίτητων προπαρασκευαστικών εργασιών, όπως η επίλυση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, οι αποψιλώσεις, η δημιουργία νέας περίφραξης, ξεκίνησαν οι εργασίες στο αρχαίο θέατρο. Η υλοποίησή τους έγινε με τη χρηματοδότηση, ύψους 30.000 ευρώ που διέθεσε μέσω Προγραμματικής Σύμβασης στο ΥΠΠΟ, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ξάνθης, εκπροσωπούμενη από τον Νομάρχη κο Γιώργο Παυλίδη και δύο χρόνια μετά με μια ακόμη Προγραμματική Σύμβαση προς το ΥΠΠΟ, αυτή τη φορά από την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, εκπροσωπούμενης από τον Αντιπεριφερειάρχη Π.Ε. Ξάνθης, κο Φώτη Καραλίδη,  ύψους 50.000 ευρώ. Η έρευνα συνεχίστηκε, μέχρις ότου η σκαπάνη αποκάλυψε απρόσμενα ευρήματα  της περιόδου του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, γεγονός που οδήγησε την αρμόδια ΛΑ΄ΕΠΚΑ να ζητήσει τη συνδρομή του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Σαν αποτέλεσμα το μεγαλύτερο τμήμα του θεάτρου αποκλείστηκε από την έρευνα προκειμένου να ερευνηθεί –  από την ομάδα ναρκαλιείας του Τάγματος Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίων Ξηράς –  η ύπαρξη  εκρηκτικών μηχανισμών. Η  ανασκαφή εκ των πραγμάτων, επικεντρώθηκε στο  βορειοδυτικό άκρο του κοίλου, καθώς οποιαδήποτε εργασία στο υπόλοιπο  τμήμα του θεάτρου δεν ήταν ασφαλής.
Από την έρευνα αυτή αποκαλύφθηκαν σε σειρά και σε ακτινωτή διάταξη κυκλικές κατασκευές από μικρές λίθινες πλάκες. Πιθανόν, η λειτουργία τους να ήταν η στήριξη μιας ελαφριάς ξύλινης κατασκευής, στοιχείο που ίσως μαρτυρεί την ύπαρξη ξύλινων εδωλίων. Η έρευνα έδωσε επίσης στοιχεία για τη χρήση του θεάτρου ως νεκροταφείο κατά τους παλαιοχριστανικούς χρόνους.

Το ΔΙΑΖΩΜΑ συνέχισε  να είναι παρόν στις εξελίξεις στο Αρχαίο Θέατρο. Τον Ιούνιο του 2013, με την ολοκλήρωση της β΄ φάσης ανασκαφής που υλοποιήθηκε στο θέατρο με την χρηματοδότηση από την Περιφέρεια, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο από τους κ.κ. Σταύρο Μπένο, Πέτρο Θέμελη και Γιώργο Καραδέδο. Στην επίσκεψη παραβρέθηκαν ακόμη, ο Δήμαρχος Αβδήρων κ. Τσολακίδης, ο Αντιπεριφερειάρχης Ξάνθης κ. Καραλίδης, η Προϊσταμένη της ΛΑ΄ΕΠΚΑ κα Καλλιντζή και η αρχαιολόγος κα Χατζηπροκοπίου. Η κα Χατζηπροκοπίου ενημέρωσε πως η έρευνα σε έξι ανασκαφικά τετράγωνα αποκάλυψε μεταξύ άλλων κάποιες υποθεμελιώσεις από το αρχαίο θέατρο και εξέφρασε την ικανοποίησή της για τα ευρήματα αυτά, τα οποία επέτρεπαν την  ασφαλή ταύτιση του μνημείου με το Αρχαίο Θέατρο Αβδήρων (βλ. εδώ).

Λίγους μήνες μετά, το Σεπτέμβριο του 2013, το ΔΙΑΖΩΜΑ ανέθεσε  στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης το έργο «Διερεύνηση δυνατοτήτων του 3D Laser Scanner στην τεκμηρίωση μνημείων: εκπόνηση τρισδιάστατων ψηφιακών μοντέλων των αρχαίων θεάτρων στα Άβδηρα και στη Σαμοθράκη». Η ανάθεση έγινε μετά από  ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Μποδοσάκη και είχε στόχο την υποστήριξη της αρμόδιας ΕΦΑ στο σπουδαίο ερευνητικό της έργο για την τεκμηρίωση  του μνημείου. Η έρευνα με τον ψηφιοποιητή έδωσε χρήσιμες πληροφορίες για το θέατρο.  Μπορείτε να δείτε ομιλία του Επ. Καθηγητή ΤΑΜ-∆ΠΘ κ. Νίκου Λιανού για το θέμα αυτό, εδώ.

Τον Απρίλιο του 2014, με τη λήξη της Β΄ Προγραμματικής Σύμβασης ανάμεσα στο Υπουργείο Πολιτισμού και στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων ημερίδα με θέμα «Αρχαίο θέατρο Αβδήρων. Παλαιές και νεότερες έρευνες». Η εκδήλωση είχε μεγάλη επιτυχία, καθώς την παρακολούθησαν εκπρόσωποι των τοπικών φορέων, αρχαιολόγοι και πλήθος κόσμου (βλ. εδώ).  Έξι χρόνια μετά, ωστόσο, το μνημείο που στη συνείδηση των Αβδηριτών και των κατοίκων της Ξάνθης απέκτησε την ισχύ συμβόλου, παραμένει κρυμμένο στη γη και περιμένει καρτερικά να μας αποκαλύψει την ενδιαφέρουσα ιστορία του.

Δείτε αναλυτικά  παρακάτω την Πρόοδο εργασιών στο Αρχαίο Θέατρο από το 2008 έως σήμερα:

• Την Τρίτη 09 Δεκεμβρίου 2008 πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίσκεψη του προέδρουτου Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», κ. Σταύρου Μπένου στο αρχαίο θέατρο των Αβδήρων, στο πλαίσιο της περιοδείας του στα αρχαία θέατρα της Βόρειας Ελλάδας, όπου συναντήθηκε με όλους τους τοπικούς φορείς, με θέμα την ανάδειξη του παραπάνω θεάτρου.
• Το Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» έχει ανοίξει τραπεζικό λογαριασμό(κουμπαρά) για το αρχαίο θέατρο των Αβδήρων.
• Στο αρχαίο θέατρο Αβδήρων ολοκληρώθηκαν οι τοπογραφικές εργασίες, με χρηματοδότηση ύψους 5.000,00 €, που διέθεσε ο Δήμος Αβδήρων στο ΥΠ.ΠΟ.Τ., μέσω Προγραμματικής Σύμβασης.
• Ολοκληρώθηκε, επίσης, η γεωφυσική έρευνα, με χορηγία του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
• Στις 7 Μαΐου 2010, η Νομαρχία Ξάνθης, ο Δήμος Αβδήρων και το ΔΙΑΖΩΜΑ, πραγματοποίησαν ενημερωτική ημερίδα στην Ξάνθη με τίτλο «Η αναβίωση του Αρχαίου Θεάτρου Αβδήρων», στη διάρκεια της οποίας, ο Νομάρχης Ξάνθης, κος Γιώργος Παυλίδης ανακοίνωσε πρώτη φορά την εξασφάλιση χρηματοδότησης για την έναρξη των εργασιών στο αρχαίο θέατρο.
• Το Σεπτέμβρη του 2012 η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ξάνθης διέθεσε στο ΥΠ.ΠΟ χρηματοδότηση, ύψους 30.000,00 €, μέσω Προγραμματικής Σύμβασης. Το αντικείμενο της σύμβασης ήταν η ολοκλήρωση των τοπογραφικών εργασιών και της γεωφυσικής διασκόπησης, καθώς και η διενέργεια δοκιμαστικών τομών σε όλη την έκταση του κοίλου και της περιοχής, όπου τοποθετείται η σκηνή. Οι εργασίες αυτές ολοκληρώθηκαν.
• Τον Απρίλιο του 2012 η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης διέθεσε στο ΥΠ.ΠΟ.Τ., μέσω Προγραμματικής Σύμβασης, χρηματοδότηση ύψους 50.000,00 €. Το αντικείμενο της σύμβασης ήταν η συνέχιση της ανασκαφικής έρευνας στο αρχαίο θέατρο Αβδήρων, προκειμένου να διαπιστωθεί η έκταση των σωζόμενων λειψάνων του θεάτρου, ώστε με τα νέα δεδομένα να αποφασιστεί η ολοκλήρωση ή όχι της συστηματικής έρευνάς του και ο τρόπος ανάδειξής του.
• Το Δεκέμβρη του 2012 υπεγράφη η τροποποίηση της δεύτερης προγραμματικής σύμβασης.Η σύμβαση τροποποιήθηκε ως προς το περιεχόμενο, το αντικείμενο και τη λήξη ισχύος της. Αντικείμενο της σύμβασης ήταν η συνέχιση της αρχαιολογικής έρευνας στο αρχαίο θέατρο των Αβδήρων. Η λήξη ισχύος της σύμβασης παρατάθηκε έως τις 2 Αυγούστου του 2013. Το έργο  περιελάμβανε δαπάνες που αφορούσαν κυρίως την πρόσληψη επιστημονικού και εργατικού προσωπικού, τοπογραφικές εργασίες, αγορά εξοπλισμού, φωτογραφήσεις, αλλά και το κόστος για την έρευνα και εκκαθάριση από ειδικό κλιμάκιο του Στρατού, καθώς ένα μεγάλο τμήμα του χώρου χαρακτηρίστηκε ύποπτο για την ύπαρξη εκρηκτικών μηχανισμών με αποτέλεσμα να απαγορευθεί η χρήση του.
• Η ανασκαφή του θεάτρου με την παραπάνω χρηματοδότηση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2012 και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2012.
• Λόγω του αποκλεισμού μίας μεγάλης έκτασης του θεάτρου από τον Στρατό, η ανασκαφή περιορίστηκε στο βόρειο τμήμα του κοίλου και τα αποτελέσματά της ήταν πιο ενθαρρυντικά από ό,τι αυτά που είχε δώσει η ανασκαφή του 2010. Σε κάποιες από τις τομές αποκαλύφθηκαν στη σειρά και σε ακτινωτή διάταξη, κυκλικές κατασκευές από μικρές λίθινες πλάκες, οι οποίες πιθανόν να στήριζαν κάποια ελαφριά ξύλινη κατασκευή, ενώ στο ανώτερο τμήμα του κοίλου αποκαλύφθηκαν πέντε κιβωτιόσχημοι τάφοι, γεγονός που μαρτυρεί ότι ένα τμήμα του θεάτρου, μετά την οριστική του εγκατάλειψη, καταλείφθηκε από παλαιοχριστιανικό νεκροταφείο.
• Την Τρίτη 24 Σεπτεμβρίου 2013 το «ΔΙΑΖΩΜΑ» ανέθεσε στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης και τον κ. Νικόλαο Λιανό, Αν. Καθηγητή του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, του Εργαστηρίου Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού και Ερευνών ΙΙΙ: Μορφολογίας και Ρυθμολογίας το έργο «Διερεύνηση δυνατοτήτων του 3D Laser Scanner στην τεκμηρίωση μνημείων: εκπόνηση τρισδιάστατων ψηφιακών μοντέλων των αρχαίων θεάτρων στα Άβδηρα και στη Σαμοθράκη».Τα χρήματα για την ανάθεση του παραπάνω έργου εξασφαλίστηκαν από χορηγία του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Η εκπόνηση του μοντέλου ολοκληρώθηκε.
• Υπάρχει ακινησία τα τελευταία χρόνια. (ΣΤΙΓΜΑ)
• Ολοκλήρωση ανασκαφικής έρευνας.(ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ)

Mπορείτε επίσης να δείτε την πλήρη Ταυτότητα του Αρχαίου Θεάτρου στην ιστοσελίδα του Διαζώματος, εδώ!