Αρχαίο θέατρο Φιλίππων

Αρχαίο θέατρο Φιλίππων

Θέατρο

Η αρχική οικοδόμηση του θεάτρου ανάγεται στην εποχή του Φιλίππου Β’. Κατά τον 1ο – 2ο αι. μ. Χ. το θέατρο αποκτά τυπική ρωμαϊκή μορφή με στέγαση των παρόδων και επέκταση των εδωλίων. Στην επόμενη ρωμαϊκή φάση, 2ος – 3ος αι. μ. Χ., το θέατρο μετατρέπεται σε αρένα με κατεδάφιση του προσκηνίου, διεύρυνση της ορχήστρας, αφαίρεση δύο πρώτων σειρών εδωλίων του κοίλου και κατασκευή λίθινου στηθαίου για προστασία των θεατών.

Στη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή υφίσταται φωτογραφική τεκμηρίωση των ανασκαφικών εργασιών που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια των ετών 1921 έως 1937 από τους Γάλλους ανασκαφείς. Υπάρχει επίσης πλήρης φωτογραφική τεκμηρίωση της ανασκαφικής έρευνας και των πρώτων αναστηλωτικών επεμβάσεων από την ΙΗ ΕΠΚΑ κατά την περίοδο 1974 έως 2000, τα οποία μπορεί κάποιος να αναζητήσει στα φωτογραφικά αρχεία τόσο του Αρχαιολογικού Μουσείου Καβάλας όσο του Αρχαιολογικού Μουσείου Φιλίππων. Πλούσια επίσης, είναι και η ψηφιακή φωτογραφική τεκμηρίωση του ανασκαφικού και αναστηλωτικού έργου που υλοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της οκταετίας 2001- 2008, περιόδου που το Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων υπήρξε έργο ενταγμένο στο Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων. Προϊόν της διπλωματικής εργασίας της Μαρίας Μπολιαρίτη, με τίτλο «Το θέατρο των Φιλίππων», 1993 Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ αποτελεί η σχεδιαστική αποτύπωση όλου του θεάτρου με τοπογραφική μέθοδο. Στις τελευταίες δημοσιευμένες ανακοινώσεις (1987 – 1999) στο Α. Ε. Μ. Θ. και στις μελέτες αποκατάστασης-αναστήλωσης επιμέρους τμημάτων του μνημείου, τις οποίες εκπόνησε ο Γεώργιος Καραδέδος, υπάρχουν σχεδιαστικές αποτυπώσεις (κατόψεις, τομές και όψεις) του κτηρίου της σκηνής, των κλιμακοστασίων, των παρόδων, της ορχήστρας, του επιθεάτρου, του ανατολικού αναλημματικού τοίχου του κοίλου και του ανατολικού σκέλους του ανατολικού τείχους, που αποτελούν προϊόν εργασίας τόσο του ιδίου του μελετητή όσο και του σχεδιαστή Χαράλαμπου Ρωμανίδη. Από τον τελευταίο έχει εκπονηθεί οι σχεδιαστικές αποτυπώσεις και τεκμηριώσεις τόσο των επιμέρους τμημάτων του μνημείου, όσο και της ευρύτερης περιοχής του θεάτρου, στην αρχή και στο τέλος των ανασκαφικών περιόδων και της υπάρχουσας κατάστασης του μνημείου πριν τις στερεωτικές – αναστηλωτικές επεμβάσεις . Σχέδια του : κατόψεις, όψεις, τομές σε κλίμακα 1/50 και 1/20 βρίσκονται στις αρχειοθήκες του γραφείου του Έργου «Ανάδειξη Αρχαίου Θεάτρου Φιλίππων, Β Φάση των επεμβάσεων» και εν συνεχεία του έργου «Αποκατάσταση- Ανάδειξη Αρχαίου Θεάτρου Φιλίππων, Γ Φάση των επεμβάσεων». Στη μελέτη που εκπονήθηκε από τον Κων/νο Ζάμπα και τους συνεργάτες του με τίτλο «Αποκατάσταση των αναλημμάτων της δυτικής πλευράς του αρχαίου θεάτρου Φιλίππων», στο πλαίσιο του έργου ανάδειξης του Αρχαίου θεάτρου Φιλίππων» ΤΔΠΕΑΕ με την εποπτεία της Επιστημονικής Επιτροπής, έγινε αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης των αναλημματικών τοίχων της δυτικής πλευράς του θεάτρου (παρόδου, δυτικό ανάλημμα και βόρειο σκέλος του) και ετοιμάστηκαν σχέδια σε κλίμακα 1/20 (κατόψεις, όψεις, τομές). Για τα διάσπαρτα επί του εδάφους μάρμαρα και όσα ανευρέθησαν κατά τις ανασκαφές ετοιμάστηκαν δελτία καταγραφής στα οποία περιέχονται αξονομετρικά σχέδιά τους υπό κλίμακα 1/10, φωτογραφίες τους και πίνακας με τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά και την κατάσταση τους. Τέλος στη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, οφείλουμε το τοπογραφικό σχέδιο σε κλίμακα 1/200 με σημεία γύρω από το αρχαίο θέατρο, το οποίο είναι προϊόν εργασίας του κ. Lionel Fadin.

Γενικά για την αρχαία πόλη των Φιλίππων :

L. Hezey- H. Daumet‚ Mission archaéologique de Macédoine‚ Paris 1876. σ. 470.

P. Collart‚ Philippes‚ Paris 1937.

P. Lemerle‚ Philippes et la Macédoine Orientale à l’ époque chrétienne et byzantine‚ Paris 1945.

Δ. Λαζαρίδης, Οι Φίλιπποι, Θεσσαλονίκη 1956.

A. R. Bellinger‚ Philippi in Macedonia‚ A N S M N 11 (1964) σ. 29- 52.

Δ. Λαζαρίδης, Φίλιπποι – Ρωμαϊκή Αποικία, Αρχαίες Ελληνικές Πόλεις 20, 1973.

Στ. Πελεκανίδης, Οι Φίλιπποι και τα χριστιανικά μνημεία τους, Αφιέρωμα Τεσσαρακονταετίας Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1980, σ. 101- 125.

F. Papazoglou‚ Le territoire de la colonie de Philippes‚ BCH 106 (1982) σ. 92-106.

Χ. Μπακιρτζής, Η ημέρα μετά την καταστροφή στους Φιλίππους, στο Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, Πρακτικά Α’ Διεθνούς Συμποσίου (Αθήνα 15-17 Σεπτεμβρίου 1988), Αθήνα 1989, σ. 695-710.

Ειδικά για το Θέατρο :

P. Belon, Les observations de pluriels singularités et choses mémorables, trouvées en Grèce, Asie Judée, Egypte, et autres pays étrangers. (1588), σ. 128-129.

Cousinery, Voyage dans la Macédoine. (1831) I I, σ. 29.

G. Perrot, «Daton, Neapolis, les ruines de Philippes», RA I I, (1860), σ. 72.

P. Chapoutier, Nemesis et Nike, BCH XLVIII, (1924), σ. 278-302.

P. Chapoutier, Un trsienme bas relief du théâtre de Philippes‚ BCH XLIX, (1925), 239-244 P.

Collart‚ Le théâtre de Philippes‚ BCH 52 (1928) σ. 74-124

J. Roger, «L’enceinte basse de Philippes », BCH 62, 1938, σ. 20-37.

Για νεώτερες ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες πρβλ:

Δημ. Λαζαρίδης, Α. Δ. 16 (1960), σ. 219.

Δημ. Λαζαρίδης, Α. Δ. 17 (1961-62) : Χρονικά, σ. 244.

Δημ. Λαζαρίδης, Α. Δ. 18 (1963) : Χρονικά, σ. 256. Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Α. Δ. 30 (1975) : Χρονικά, σ. 284.

Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Α. Δ. 31 (1976) : Χρονικά, σ. 299-301.

Β. Πούλιος, «Ανασκαφή ανάμεσα στο θέατρο και το ανατολικό τείχος, στο χώρο Β, στον περιφερικό διάδρομο του Β’ ρωμαϊκού διαζώματος….» Α. Δ. 41 (1986) : Χρονικά, σ. 176-177.

Χρ. Σαμίου – Γ. Αθανασιάδης, «Αρχαιολογικές και αναστηλωτικές εργασίες στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων», ΑΕΜΘ 1(1987), σ. 353 – 362.

Π. Θεοδωρίδης, «Μελέτη για τη στερέωση και τη μερική αποκατάσταση των κτισμάτων μεταξύ θεάτρου και τείχους των Φιλίππων», Μάρτιος 1990 (Αντίγραφο της μελέτης υπάρχει στη ΙΗ’ ΕΠΚΑ Καβάλας).

Μπολιαρίτη Μαρία, Εκπόνηση διπλωματικής εργασίας, «Το θέατρο των Φιλίππων», 1993 Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ υπό την επίβλεψη του επίκ. καθ. Γ. Καραδέδο. (Προϊόν αυτής της εργασίας η αποτύπωση όλου του θεάτρου με τοπογραφική μέθοδο).

Χ. Λαλένης, «Εορταί Φιλίππων-Θάσου. Το αρχαίο δράμα, Προσωπική Μαρτυρία», Καβάλα 1994.

Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη – Χ. Μπακιρτζής, «Φίλιπποι», 1995, σ. 23.

Γ. Καραδέδος – Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, «Θέατρο Φιλίππων: Αναστηλωτικές εργασίες», ΑΕΜΘ 13, (1999), σ. 87-107.

Γ. Καραδέδος – Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, «Θέατρο Φιλίππων 2000-2001», ΑΕΜΘ 15, (2001), σ. 83-97 και σ. 99-109.

Γ. Καραδέδος – Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, «Αναστηλωτικές Εργασίες στο Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων», στο Αποκατάσταση-Επανάχρηση Μνημείων και Ιστορικών Κτηρίων στη Βόρεια Ελλάδα, Εκδόσεις Έργον I V, 2001, τομ. Α, σ. 17-39.

Χ. Κουκούλη-Χρυσανθάκη, «Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων- ενημερωτικό υλικό για τους εκπαιδευτικούς», Τ. Δ. Π. Ε. Α. Ε. Έργο Ανάδειξης Αρχαίου Θεάτρου Φιλίππων, Κρηνίδες Καβάλας, 2003.

Κ. Στυλιανίδης, Αν. Σέξτος, Κ. Ζάμπας, «Στατική αναστήλωση του τόξου της δυτικής παρόδου του αρχαίου θεάτρου Φιλίππων», ΕΤΕΠΑΜ, 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αναστηλώσεων, Θεσσαλονίκη, 14-17 Ιουνίου 2006, σ. 30-32, (την εφαρμογή επέβλεψε ο Κ. Ζάμπας).

Ζ. Μπόνιας, «Το έργο της Επιτροπής Ανάδειξης του Αρχαίου Θεάτρου Φιλίππων» στο Παρουσίαση του Έργου Επιστημονικών Επιτροπών Αναστήλωσης, Συντήρησης και Ανάδειξης Μνημείων του Ταμείου Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων, ΥΠ. ΠΟ., Αθήνα, 2006.

Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων Κρηνίδες, Δήμος Φιλίππων, Νομού Καβάλας.

Το Αρχαίο θέατρο των Φιλίππων είναι ένα πολύ σημαντικό μνημείο. Η σημερινή μορφή του είναι αποτέλεσμα διαδοχικών κτιριακών αλλαγών, οι οποίες αντιπροσωπεύουν σημαντικές ιστορικές φάσεις της πόλης των Φιλίππων. Υστεροκλασική Φάση ( 4ος π.Χ. αιώνας ). Η αρχική του φάση, η οποία είναι σύγχρονη με το τείχος της πόλης, ανάγεται στην εποχή του Φιλίππου Β’. Σώζονται οι αναλημματικοί τοίχοι του κοίλου και των παρόδων, καθώς και τμήμα αναλήμματος του κεκλιμένου επιπέδου στην ανατολική πάροδο. Το κτήριο της σκηνής του θεάτρου της υστεροκλασικής – ελληνιστικής φάσης ήταν κατά πάσα πιθανότητα ξύλινο, γι’ αυτό και δεν σώθηκε κανένα ίχνος του. Φάση ρωμαϊκών χρόνων I ( 1ος – 2ος μ. Χ. αιώνας ). Στο πλαίσιο μιας ριζικής ανανέωσης, το θέατρο αποκτά τυπικά ρωμαϊκή μορφή, διατηρώντας ωστόσο χαρακτηριστικά της ελληνιστικής χάραξής του. Τα έδρανα επεκτάθηκαν και πάνω από τις παρόδους, οι οποίες καλύφθηκαν με καμάρες. Τα μεγάλα φορτία των αναλημμάτων μεταβιβάστηκαν στους νέους τοίχους των παρόδων, που ενισχύθηκαν με ισχυρούς πεσσούς στα άκρα τους. Συγχρόνως, κτίστηκε το κτίριο της σκηνής, με τρεις ορόφους στη νότια πλευρά του, υψηλό προσκήνιο και δύο ορόφους στη βόρεια πλευρά του που βλέπει στην ορχήστρα. Η επικοινωνία στο κτήριο της σκηνής εξασφαλιζόταν με κεκλιμένα επίπεδα και δύο κλιμακοστάσια. Η προς την ορχήστρα πρόσοψη του κτηρίου της σκηνής διευθετείται με επτά εσοχές και πέντε θυραία ανοίγματα , τα οποία οδηγούν σε διάδρομο κατά μήκος του κτηρίου της σκηνής. Στο νότιο τμήμα, σε χαμηλότερο επίπεδο υπάρχει στοά με τοξωτά ανοίγματα. Διαμορφώνονται επτά χώροι, οι οποίοι επικοινωνούν μεταξύ τους με τοξωτά θυραία ανοίγματα. Η πρόσοψη της στοάς φέρει επένδυση με μαρμάρινες πλάκες με ανάγλυφες παραστάσεις. Σ’ αυτές απεικονίζονται Μαινάδες και μια ανδρική μορφή, πιθανότατα, αυτή του βασιλιά της Θράκης, Λυκούργου. Φάση ρωμαϊκών χρόνων II (φάση αρένας, 2ος – 3ος μ. Χ. αιώνας). Το θέατρο μετατρέπεται σε αρένα με την κατεδάφιση του προσκηνίου, την ύψωση του δαπέδου του υποσκηνίου στο επίπεδο της ορχήστρας, ώστε αυτή να μεγαλώσει και να αποκτήσει κυκλική μορφή, την αφαίρεση των δύο πρώτων σειρών καθισμάτων του κοίλου και την κατασκευή λίθινου στηθαίου και κιγκλιδωμάτων, για την προστασία των θεατών, χωρίς ωστόσο να προκληθούν ουσιαστικές αλλαγές στο κτήριο της σκηνής. Στη φάση αυτή κατασκευάστηκε το επιθέατρο, το οποίο αύξησε τη χωρητικότητα του θεάτρου. Ένας υπόγειος χώρος κάτω από τη θέση του κατεδαφισμένου προσκηνίου χρησίμευε για την προσαγωγή των θηρίων στην αρένα. Στο τόξο της δυτικής παρόδου λαξεύτηκαν οι ανάγλυφες παραστάσεις της Νέμεσης, του Άρη και της Νίκης, θεοτήτων που προστάτευαν τις μονομαχίες και τα κυνηγέσια. Φάση ρωμαϊκών χρόνων III (τέλος 3ου μ.Χ.- αρχές 4ου αιώνα). Στη ΝΑ γωνία του κοίλου κατασκευάστηκαν, ίσως με μικρή χρονική διαφορά μεταξύ τους, τα δύο τόξα αντιστήριξης, τα οποία μεταβίβασαν τα φορτία του ανατολικού αναλημματικού τοίχου του κοίλου στο παρακείμενο τείχος, που δέχτηκε την ίδια εποχή επισκευές, προκειμένου να αποκρούσει η πόλη τις πρώτες βαρβαρικές επιδρομές. Ο χρόνος εγκατάλειψης του θεάτρου ως χώρου παραστάσεων , όπως προέκυψε από τις ανασκαφικές έρευνες, προσδιορίζεται στα τέλη του 4ου – αρχές του 5ου μ. Χ. αιώνα. Φάσεις IV και V, παλαιοχριστιανικών και πρώιμων βυζαντινών χρόνων (5ος – 6ος μ. Χ. αι.). Φάση IV Η στοά, στα νότια του κτηρίου της σκηνής, μετατρέπεται σε χώρο εργαστηρίων, με το κλείσιμο των ανοιγμάτων της με λασπότοιχους. Με την καταστροφή του κτηρίου της σκηνής από πυρκαγιά, η οποία πιθανόν σχετίζεται με τον μεγάλο σεισμό που κατέστρεψε την πόλη των Φιλίππων, στα τέλη του 6ου μ.Χ. – αρχές του 7ου αιώνα, αρχίζει η συστηματική λιθολόγηση του θεάτρου. Φάση V. Συνεχίζεται η ανέγερση νέων κτισμάτων, κατοικιών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων, οι οποίες κατέλαβαν την στοά της σκηνής του θεάτρου, την πλακόστρωτη πλατεία στα νότια του κτηρίου της σκηνής και επεκτάθηκαν επίσης νοτιοανατολικά, κατά μήκος του τείχους, καθώς επίσης, και στην περιοχή βόρεια του επιθεάτρου. Φάση οθωμανικών χρόνων. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ανήκουν μερικοί λασπότοιχοι και ο λιθόστρωτος δρόμος, ο οποίος στις αρχές του αιώνα ένωνε την Καβάλα με την Δράμα.

Το Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων που βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της αρχαίας πόλης, δίπλα ακριβώς στο οχυρωματικό τείχος, με το οποίο αποτελεί άρρηκτη ενότητα, ενώ το κοίλο του είναι σκαμένο στο βράχο του λόφου Όρβηλου. Ο ανατολικός αναλημματικός τοίχος του κοίλου με την επιμελημένη κατασκευή του μετά την κατάρρευση του μεγάλου τόξου αντιστήριξης, κατέρρευσε. Σημαντικός αριθμός τόσο των λίθων του αναλήμματος όσο και των θολιτών του μεγάλου τόξου, βρέθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών. Στα χρόνια του Φιλίππου Β’ το θέατρο διέθετε ορχήστρα σε σχήμα πετάλου, με λαξευμένο στο φυσικό βράχο, αγωγό ημικυκλικής διατομής, στην περιφέρειά της, ο οποίος παροχέτευε τα όμβρια ύδατα από τις παρόδους και ο οποίος εντοπίστηκε εσωτερικά του μεταγενέστερου ρωμαϊκού. Ο ρωμαϊκός περιμετρικός αγωγός κατέληγε σε άλλο αποχετευτικό αγωγό που ανήκε στο αποχετευτικό δίκτυο της πόλης και κατευθυνόταν προς το ανατολικό τείχος, πιθανότατα σε τάφρο. Στη φάση της αρένας, και στην επόμενη την υστερορωμαϊκή τέλος 3ου μ. Χ.- αρχές 4ου μ. Χ. αιώνα στο νότιο τμήμα της ορχήστρας λαξεύτηκε βαθύς υπόγειος τετράπλευρος χώρος, από όπου προσάγονταν τα θηρία στην ορχήστρα. Η σκηνή των υστεροκλασσικών χρόνων ήταν ξύλινη και δεν σώζεται, ωστόσο οι ανασκαφικές έρευνες εντόπισαν τις υποδοχές για τα μεγάλα ξύλινα δοκάρια των θεμελίων. Στη νότια στοά του κτηρίου της σκηνής αποκαλύφθηκαν αξιόλογα στοιχεία της Φάσης των ρωμαϊκών χρόνων I (1ος-2ος μ.Χ. αιώνας), όπως η βαθμιδωτή μαρμάρινη κλίμακα, κατώφλια θυρών και χωμάτινα δάπεδα. Τα τόξα των θυρών και της τοξοστοιχίας της στοάς ήταν κατεστραμμένα. Αρχιτεκτονικά μέλη που βρέθηκαν είτε πεσμένα in situ είτε εντοιχισμένα στα παλαιοχριστιανικά εργαστήρια, υπήρξαν καθοριστικά για την αποκατάσταση της νότιας όψης της στοάς. Στην πρώτη σειρά των ανάγλυφων απεικονίζονται μαινάδες πλαισιωμένες από το μυθικό βασιλιά της Θράκης Λυκούργο και σε μια δεύτερη προσωπεία, αγγεία και ζώα. Τα κλιμακοστάσια σώζονταν σε καλή σχετικά κατάσταση Στο κατώτερο τμήμα τους διατηρήθηκε σημαντικό ποσοστό των μαρμάρινων βαθμίδων και υψηλότερα διακρίνονταν καθαρά τα ίχνη της κτιστής υποδομής τους τα οποία επέτρεπαν την συμπλήρωση – αποκατάσταση τους. Στην ανατολική πάροδο αποκαλύφθηκε η κοίτη θεμελίωσης, λαξευμένη στο φυσικό βράχο, του λιθολογημένου νότιου τοίχου. Ο νότιος τοίχος της δυτικής παρόδου, αν και λιθολογημένος έως ένα ύψος, έδινε σαφή εικόνα της μορφής της παρόδου. Από την ανατολική είσοδο της δυτικής παρόδου σώζονταν στη θέση τους το μαρμάρινο κατώφλι και η νότια παραστάδα. Στην Φάση ρωμαϊκών χρόνων II ( 2ος – 3ος μ. Χ. αιώνας)κατά τη μετατροπή του θεάτρου σε αρένα, στο άνω τμήμα της νότιας παραστάδας λαξεύτηκαν ανάγλυφες παραστάσεις πάνοπλου Άρη και Νίκης. Στη βόρεια και ανατολική της πλευρά χαράχθηκε αναθηματική επιγραφή που αναφέρεται στους αγώνες «κυνηγεσίων» κατά τον 3οαι. π. Χ. Στο επιθέατρο, προσθήκη κατά τη Φάση ρωμαϊκών χρόνων II (, 2ος – 3ος μ. Χ. αιώνας), αποκαλύφθηκε εξολοκλήρου: το εξωτερικό περίγραμμα (βόρειος ραχιαίος τοίχος), και οι 15 εσωτερικοί χώροι που επικοινωνούσαν μεταξύ τους, καθώς επίσης και τα δάπεδα τους. Η σημερινή διαμόρφωση του κοίλου είναι το αποτέλεσμα των πρώτων αναστηλωτικών επεμβάσεων του Δ. Λαζαρίδη, μετά την αποκάλυψη του θεάτρου, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της λειτουργίας του «Φεστιβάλ Φιλίππων – Θάσου», που ιδρύθηκε το 1959.Τα αρχιτεκτονικά μέλη στο κάτω μέρος του κοίλου έχουν ανασυντεθεί κατ’ οικονομίαν χωρίς να έχει αναγνωριστεί η αρχική θέση τους. Στη μεγαλύτερη έκτασή του το κοίλο έχει διαμορφωμένα καθίσματα και κλίμακες από αργολιθοδομή με επικάλυψη από τσιμεντοκονία. Το διάζωμα χωρίζει το κοίλο σε δύο τμήματα, που το καθένα διαιρείται σε 8 κερκίδες. Το κάτω τμήμα διαθέτει δέκα σειρές εδωλίων, ενώ το πάνω υπολογίζεται ότι διέθετε δέκα-δώδεκα σειρές. Ο δυτικός αναλημματικός τοίχος του κοίλου θεμελιώνεται επάνω στον φυσικό βράχο ακολουθώντας την κλίση του. Η όψη του αναλήμματος παρουσιάζει 17 στρώσεις μαρμάρινων λιθοπλίνθων, οι οποίες έχουν κτιστεί σε περίπου ισοϋψείς δόμους, έχουν ποικίλο μήκος και στο πρόσωπό τους παρουσιάζουν κύφωση. Οι in situ μαρμαρόπλινθοι του δυτικού αναλήμματος έφεραν ρηγματώσεις και αποκρούσεις. Στο νότιο άκρο του ο τοίχος δε διατηρούσε πολλές από τις σειρές των δόμων. Στο μέσο περίπου του μήκους του ( συνολικό μήκος: 25,5μ.) εντοπίστηκε η μεγαλύτερη μετατόπιση προς τα έξω : 0,38μ. στην 9η μαρμαρόπλινθο της 15ης σειράς. Ο τοίχος με τα επιμελημένα πρόσωπα καταλαμβάνει μέρος μόνο του αναλήμματος κατά πάχος και διαμορφώνει την ορατή του επένδυση. Πίσω από τον τοίχο-θώρακα υπάρχει άλλος κτισμένος από ημικατεργασμένους ογκολίθους με πολύ χονδρική κατεργασία των εδρών. Ο τοίχος αυτός έχει πρόσωπο μόνο προς τα έξω, ενώ προς το βάθος του αναλήμματος οι ογκόλιθοι προεξέχουν ακανόνιστα, υποδεικνύοντας πρόθεση πλοκής προς τα μέσα. Πιθανότατα στον εσωτερικό όγκο του αναλήμματος υπάρχει και τρίτος τοίχος διαμορφωμένος με ακατέργαστους ή ημικατεργασμένους λίθους με τον οποίο εμπλέκεται ο δεύτερος. Η γόμωση μεταξύ των τοίχων γίνεται αργούς λίθους ποικίλων μεγεθών και λάσπη έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η πλοκή των τοίχων και το ανάλημμα να συμπεριφέρεται ως ένας λίθινος όγκος. Το ανάλημμα της δυτικής πλευράς του θεάτρου ολοκληρώνεται με το βόρειο κλάδο του που αντιστηρίζει τα προς βορρά τμήματα του κοίλου. Το δομικό σύστημα του βόρειου σκέλους είναι παρόμοιο με αυτό του δυτικού και οι λίθοι των επενδύσεων εμπλέκονται στη γωνία. Στη στάθμη του βράχου έχει αφεθεί εκ κατασκευής ένα κενό, το οποίο αντιστοιχεί στο στόμιο αγωγού με κατεύθυνση Β – Ν. Το πρόγραμμα αναστήλωσης στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων εγκαινιάζεται στο πλαίσιο του Β’ ΚΠΣ με τις παρακάτω εργασίες : Την αναστήλωση του ανατολικού αναλημματικού τοίχου του κοίλου Την αποκατάσταση του μικρού τόξου αντιστήριξης. Την μερική αναστήλωση του μεγάλου τόξου αντιστήριξης με αρχαίο υλικό και μόνο με δύο δόμους θολιτών με νέο υλικό. Στη συνέχεια στο πλαίσιο χρηματοδότησης από το Γ’ ΚΠΣ, με την ένταξη του θεάτρου Φιλίππων στα έργα του ΤΔΠΕΑΕ συνεχίστηκαν οι αναστηλωτικές εργασίες ως εξής: Στο κτήριο της σκηνής συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε μερικώς με πλινθοδομή και λιθοδομή η νότια παρειά του βόρειου τοίχου της στοάς, επίσης αρμολογήθηκε και ανακτήθηκε σε μικρό ύψος η βόρεια παρειά του ίδιου τοίχου. Συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν οι εγκάρσιοι τοίχοι των διαμερισμάτων της στοάς. Ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση και ανακατασκευή μέρους των πεσσών στήριξης της τοξοστοιχίας. Ανακατασκευάσθηκαν με οπτόπλινθους τα τόξα των θυραίων ανοιγμάτων. Ανακατασκευάστηκαν και τμήματα των φερομένων από τα τόξα τοίχων. Στους πεσσούς της νότιας στοάς ολοκληρώθηκε η τοποθέτηση αντιγράφων των αυθεντικών πλακών επένδυσης καθώς και των σωζόμενων γείσων. Οι πλάκες και τα γείσα των δύο γωνιακών πεσσών αποκαταστάθηκαν σε όλο τους το ύψος, για να αποδοθεί η αίσθηση του ορίου της στοάς και να στηριχθούν οι γενέσεις των τόξων που αποκαταστάθηκαν. Επίσης για να αποδοθεί ικανοποιητικά η διάρθρωση της όψης του μνημείου, ανακατασκευάσθηκαν σε μικρό ύψος οι τοίχοι πίσω από τους πεσσούς που δεν διατήρησαν τις πλάκες επένδυσης. Αντίγραφα απλοποιημένα, μόνο με την πλαισίωση των κυματίων και χωρίς ανάγλυφες παραστάσεις, τοποθετήθηκαν στη θέση των πλακών του έκτου και του έβδομου πεσσού από δυτικά οι οποίοι δε βρέθηκαν. Τα δύο ταυτισμένα γείσα επανατοποθετήθηκαν μετά τη συντήρησή τους στην αρχική τους θέση. Στους υπόλοιπους πεσσούς τοποθετήθηκαν αντίγραφα από το ίδιο χυτό υλικό των συμπληρώσεων. Συντηρήθηκαν οι τοίχοι της βόρειας όψης του κτηρίου της σκηνής, έγιναν αρμολογήματα των σωζόμενων παρειών και ανακτήσεις. Αποκαταστάθηκαν τα χωμάτινα δάπεδα της πρώτης φάσης των ρωμαϊκών χρόνων. Στην ορχήστρα, όπου με μεταλλική κατασκευή στεγάστηκε ο υπόγειος χώρος της αρένας, αποκαταστάθηκε η πλήρης επαναλειτουργία του αποχετευτικού συστήματος. Η λύση που επελέγη ήταν η κατασκευή νέου κτιστού αγωγού, ο οποίος συνεχίζει σε δύο σκέλη τον αρχαίο αγωγό και μεταφέρει τα νερά της βροχής έξω από την ορχήστρα, κάτω από τη σκηνή και νότια του διαμορφωμένου αρχαιολογικού χώρου. Στο βόρειο τμήμα της ορχήστρας επανατοποθετήθηκαν οι αρχαίες πλάκες στην ορθή υψομετρική στάθμη και ολοκληρώθηκε με συμπλήρωση η πλακόστρωση. Αποκαταστάθηκε ο περιμετρικός μαρμάρινος δακτύλιος της αρένας με την προσθήκη και νέων μαρμάρινων μελών και επιστρώθηκε όλη η επιφάνεια της ορχήστρας. Στα κλιμακοστάσια που σώζονταν σε σχετικά καλή κατάσταση οι προβλεπόμενες αναστηλωτικές εργασίες περιελάμβαναν αρμολογήματα και ανακτήσεις τοίχων, που δε ξεπερνούσαν το ύψος του σωζόμενου εσωτερικού πυρήνα, συμπληρώσεις περιορισμένου αριθμού μαρμάρινων βαθμίδων, μικρής κλίμακας συμπληρώσεις των μαρμάρινων επενδύσεων της εσωτερικής παρειάς των στηθαίων και των ελλειπόντων τμημάτων. Στην ανατολική πάροδο οι εργασίες αφορούσαν στη μερική αποκατάσταση του νότιου τοίχου. Κατ’ αντιστοιχία με τα στοιχεία που σώζονται στη δυτική πάροδο αποκαταστάθηκαν το κατώφλι και η νότια παραστάδα της εισόδου. Στη δυτική πάροδο, στο νότιο τοίχο, ανακατασκευάστηκε η ανατολική παραστάδα του θυραίου ανοίγματος για να γίνει αντιληπτή η ύπαρξη θύρας στη θέση αυτή και συμπληρώθηκε με 27 νέες πλίνθους ο νότιος τοίχος και το ανατολικό του πέρας μέχρι το ύψος της παραστάδας. Αποκαταστάθηκε και αναστηλώθηκε το τόξο της προς την ορχήστρα εισόδου της δυτικής παρόδου, το οποίο αποτελείται από 9 συνολικά θολίτες. Στο επιθέατρο, οι εργασίες ανάκτησης επικεντρώθηκαν κυρίως στο βόρειο εξωτερικό τοίχο, στους εγκάρσιους τοίχους του περιμετρικού διαδρόμου και στο δυτικό κλιμακοστάσιο που σώζονταν σε χαμηλό ύψος. Ωστόσο το κοίλο, λειτουργικό μέρος του αρχαίου θεάτρου, χρήζει σήμερα άμεσης αποκατάστασης. Το 1959 δέχτηκε επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας (Δ Λαζαρίδης), οι οποίες βέβαια έδωσαν τη δυνατότητα επαναλειτουργίας του μνημείου ως χώρου παραστάσεων αλλά δημιούργησαν προβλήματα, επειδή δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματική μορφή του μνημείου. Η εικόνα του κοίλου σήμερα, μετά από 50 χρόνια λειτουργίας του Φεστιβάλ Φιλίππων, δεν εναρμονίζεται με τη μορφή που απέκτησε το μνημείο μετά τις πρόσφατες αναστηλωτικές εργασίες και επιπλέον μαρτυρά τους υπαρκτούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι προσερχόμενοι επισκέπτες και θεατές. Στη μεγαλύτερή του έκταση το κοίλο έχει διαμορφωμένα καθίσματα και κλίμακες από αργολιθοδομή με επικάλυψη από τσιμεντοκονία, τα οποία έχουν υποστεί σοβαρές φθορές, παραμορφώσεις και αστοχίες. Γενικευμένες θραύσεις της τσιμεντοκονίας και της αργολιθοδομής έχουν δημιουργήσει ανώμαλη επιφάνεια, η οποία επιταχύνει την αποσύνθεση των σειρών των εδωλίων και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στους θεατές. Τα αρχιτεκτονικά μέλη στο κάτω τμήμα του κοίλου είχαν τοποθετηθεί από το Δ. Λαζαρίδη κατ’ οικονομία και χωρίς να έχει αναγνωριστεί η αρχική τους θέση. Η Ε.Ε. του αρχαίου θεάτρου Φιλίππων έχοντας καθορίσει ως στόχους την ολοκλήρωση της αναστήλωσης του θεάτρου, την αναγνωσιμότητα, προβολή, ασφάλεια του μνημείου, την ασφάλεια των προσερχόμενων επισκεπτών, θεατών και την εξασφάλιση της δυνατότητας της μεγαλύτερης χωρητικότητας θεατών, θεωρεί ως δράση πρώτης προτεραιότητας την αποκατάσταση του κοίλου, δράση για την οποία απαιτείται σύνταξη προκαταρκτικής μελέτης του κοίλου και παράλληλη υποστήριξη από αρχαιολογική έρευνα, προκειμένου: Να διερευνηθεί η διαμόρφωση του κοίλου κατά τις διάφορες ιστορικές του φάσεις Να αποτυπωθεί η υφιστάμενη κατάσταση του κοίλου ( κατόψεις, όψεις, τομές, λεπτομέρειες) σε κλίμακα 1/20 κυρίως όσον αφορά τα τμήματα του που συντίθενται από αρχαία μαρμάρινα μέλη. Να αναγνωριστούν αρχιτεκτονικά μέλη, όσα βρίσκονται κατά χώρα και όσα βρίσκονται διάσπαρτα στον αρχαιολογικό χώρο του θεάτρου και τα οποία ανήκουν στο κοίλο, να τεκμηριωθούν και να προσδιοριστεί η αρχική τους θέση. Να παρουσιαστούν εναλλακτικές προτάσεις αποκατάστασης του κοίλου (κατάργηση αργολιθοδομής, ανακατασκευή μαρμάρινων εδωλίων ή διαμόρφωση από άλλο υλικό, έτσι ώστε να αναπαρίσταται η μορφή χωρίς να ανακατασκευαστεί με το αυθεντικό υλικό). Στο δυτικό αναλημματικό τοίχο του κοίλου, σύμφωνα με τις προγραμματισμένες εργασίες της εγκεκριμένης μελέτης «Μερικής αποκατάστασης των αναλημμάτων της δυτικής πλευράς του αρχαίου θεάτρου Φιλίππων» του Κων/νου Ζάμπα εκτελούνται εργασίες που αποσκοπούν σε μερική αναστήλωση του δυτικού αναλημματικού τοίχου και του βόριου κλάδου του, στον οποίο πρόκειται να επανατοποθετηθούν 145 λίθοι, εκ των οποίων 99 στο δυτικό ανάλημμα και 46 στο βόρειο σκέλος του.

Στο κτήριο της σκηνής συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε μερικώς με πλινθοδομή και λιθοδομή η νότια παρειά του βόρειου τοίχου της στοάς, επίσης αρμολογήθηκε και ανακτήθηκε σε μικρό ύψος η βόρεια παρειά του ίδιου τοίχου. Συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν οι εγκάρσιοι τοίχοι των διαμερισμάτων της στοάς. Ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση και ανακατασκευή μέρους των πεσσών στήριξης της τοξοστοιχίας. Ανακατασκευάσθηκαν με οπτόπλινθους τα τόξα των θυραίων ανοιγμάτων. Ανακατασκευάστηκαν και τμήματα των φερομένων από τα τόξα τοίχων. Στους πεσσούς της νότιας στοάς ολοκληρώθηκε η τοποθέτηση αντιγράφων των αυθεντικών πλακών επένδυσης καθώς και των σωζόμενων γείσων. Οι πλάκες και τα γείσα των δύο γωνιακών πεσσών αποκαταστάθηκαν σε όλο τους το ύψος, για να αποδοθεί η αίσθηση του ορίου της στοάς και να στηριχθούν οι γενέσεις των τόξων που αποκαταστάθηκαν. Επίσης για να αποδοθεί ικανοποιητικά η διάρθρωση της όψης του μνημείου, ανακατασκευάσθηκαν σε μικρό ύψος οι τοίχοι πίσω από τους πεσσούς που δεν διατήρησαν τις πλάκες επένδυσης. Αντίγραφα απλοποιημένα, μόνο με την πλαισίωση των κυματίων και χωρίς ανάγλυφες παραστάσεις, τοποθετήθηκαν στη θέση των πλακών του έκτου και του έβδομου πεσσού από δυτικά οι οποίοι δε βρέθηκαν. Τα δύο ταυτισμένα γείσα επανατοποθετήθηκαν μετά τη συντήρησή τους στην αρχική τους θέση. Στους υπόλοιπους πεσσούς τοποθετήθηκαν αντίγραφα από το ίδιο χυτό υλικό των συμπληρώσεων. Συντηρήθηκαν οι τοίχοι της βόρειας όψης του κτηρίου της σκηνής, έγιναν αρμολογήματα των σωζόμενων παρειών και ανακτήσεις. Αποκαταστάθηκαν τα χωμάτινα δάπεδα της πρώτης φάσης των ρωμαϊκών χρόνων. Στην ορχήστρα, όπου με μεταλλική κατασκευή στεγάστηκε ο υπόγειος χώρος της αρένας, αποκαταστάθηκε η πλήρης επαναλειτουργία του αποχετευτικού συστήματος. Η λύση που επελέγη ήταν η κατασκευή νέου κτιστού αγωγού, ο οποίος συνεχίζει σε δύο σκέλη τον αρχαίο αγωγό και μεταφέρει τα νερά της βροχής έξω από την ορχήστρα, κάτω από τη σκηνή και νότια του διαμορφωμένου αρχαιολογικού χώρου. Στο βόρειο τμήμα της ορχήστρας επανατοποθετήθηκαν οι αρχαίες πλάκες στην ορθή υψομετρική στάθμη και ολοκληρώθηκε με συμπλήρωση η πλακόστρωση. Αποκαταστάθηκε ο περιμετρικός μαρμάρινος δακτύλιος της αρένας με την προσθήκη και νέων μαρμάρινων μελών και επιστρώθηκε όλη η επιφάνεια της ορχήστρας. Στα κλιμακοστάσια που σώζονταν σε σχετικά καλή κατάσταση οι προβλεπόμενες αναστηλωτικές εργασίες περιελάμβαναν αρμολογήματα και ανακτήσεις τοίχων, που δε ξεπερνούσαν το ύψος του σωζόμενου εσωτερικού πυρήνα, συμπληρώσεις περιορισμένου αριθμού μαρμάρινων βαθμίδων, μικρής κλίμακας συμπληρώσεις των μαρμάρινων επενδύσεων της εσωτερικής παρειάς των στηθαίων και των ελλειπόντων τμημάτων. Στην ανατολική πάροδο οι εργασίες αφορούσαν στη μερική αποκατάσταση του νότιου τοίχου. Κατ’ αντιστοιχία με τα στοιχεία που σώζονται στη δυτική πάροδο αποκαταστάθηκαν το κατώφλι και η νότια παραστάδα της εισόδου. Στη δυτική πάροδο, στο νότιο τοίχο, ανακατασκευάστηκε η ανατολική παραστάδα του θυραίου ανοίγματος για να γίνει αντιληπτή η ύπαρξη θύρας στη θέση αυτή και συμπληρώθηκε με 27 νέες πλίνθους ο νότιος τοίχος και το ανατολικό του πέρας μέχρι το ύψος της παραστάδας. Αποκαταστάθηκε και αναστηλώθηκε το τόξο της προς την ορχήστρα εισόδου της δυτικής παρόδου, το οποίο αποτελείται από 9 συνολικά θολίτες. Στο επιθέατρο, οι εργασίες ανάκτησης επικεντρώθηκαν κυρίως στο βόρειο εξωτερικό τοίχο, στους εγκάρσιους τοίχους του περιμετρικού διαδρόμου και στο δυτικό κλιμακοστάσιο που σώζονταν σε χαμηλό ύψος. Ωστόσο το κοίλο, λειτουργικό μέρος του αρχαίου θεάτρου, χρήζει σήμερα άμεσης αποκατάστασης. Το 1959 δέχτηκε επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας (Δ Λαζαρίδης), οι οποίες βέβαια έδωσαν τη δυνατότητα επαναλειτουργίας του μνημείου ως χώρου παραστάσεων αλλά δημιούργησαν προβλήματα, επειδή δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματική μορφή του μνημείου. Η εικόνα του κοίλου σήμερα, μετά από 50 χρόνια λειτουργίας του Φεστιβάλ Φιλίππων, δεν εναρμονίζεται με τη μορφή που απέκτησε το μνημείο μετά τις πρόσφατες αναστηλωτικές εργασίες και επιπλέον μαρτυρά τους υπαρκτούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι προσερχόμενοι επισκέπτες και θεατές. Στη μεγαλύτερή του έκταση το κοίλο έχει διαμορφωμένα καθίσματα και κλίμακες από αργολιθοδομή με επικάλυψη από τσιμεντοκονία, τα οποία έχουν υποστεί σοβαρές φθορές, παραμορφώσεις και αστοχίες. Γενικευμένες θραύσεις της τσιμεντοκονίας και της αργολιθοδομής έχουν δημιουργήσει ανώμαλη επιφάνεια, η οποία επιταχύνει την αποσύνθεση των σειρών των εδωλίων και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στους θεατές. Τα αρχιτεκτονικά μέλη στο κάτω τμήμα του κοίλου είχαν τοποθετηθεί από το Δ. Λαζαρίδη κατ’ οικονομία και χωρίς να έχει αναγνωριστεί η αρχική τους θέση. Η Ε.Ε. του αρχαίου θεάτρου Φιλίππων έχοντας καθορίσει ως στόχους την ολοκλήρωση της αναστήλωσης του θεάτρου, την αναγνωσιμότητα, προβολή, ασφάλεια του μνημείου, την ασφάλεια των προσερχόμενων επισκεπτών, θεατών και την εξασφάλιση της δυνατότητας της μεγαλύτερης χωρητικότητας θεατών, θεωρεί ως δράση πρώτης προτεραιότητας την αποκατάσταση του κοίλου, δράση για την οποία απαιτείται σύνταξη προκαταρκτικής μελέτης του κοίλου και παράλληλη υποστήριξη από αρχαιολογική έρευνα, προκειμένου: Να διερευνηθεί η διαμόρφωση του κοίλου κατά τις διάφορες ιστορικές του φάσεις Να αποτυπωθεί η υφιστάμενη κατάσταση του κοίλου (κατόψεις, όψεις, τομές, λεπτομέρειες) σε κλίμακα 1/20 κυρίως όσον αφορά τα τμήματα του που συντίθενται από αρχαία μαρμάρινα μέλη. Να αναγνωριστούν αρχιτεκτονικά μέλη, όσα βρίσκονται κατά χώρα και όσα βρίσκονται διάσπαρτα στον αρχαιολογικό χώρο του θεάτρου και τα οποία ανήκουν στο κοίλο, να τεκμηριωθούν και να προσδιοριστεί η αρχική τους θέση. Να παρουσιαστούν εναλλακτικές προτάσεις αποκατάστασης του κοίλου (κατάργηση αργολιθοδομής, ανακατασκευή μαρμάρινων εδωλίων ή διαμόρφωση από άλλο υλικό, έτσι ώστε να αναπαρίσταται η μορφή χωρίς να ανακατασκευαστεί με το αυθεντικό υλικό). Στο δυτικό αναλημματικό τοίχο του κοίλου, σύμφωνα με τις προγραμματισμένες εργασίες της εγκεκριμένης μελέτης «Μερικής αποκατάστασης των αναλημμάτων της δυτικής πλευράς του αρχαίου θεάτρου Φιλίππων» του Κων/νου Ζάμπα εκτελούνται εργασίες που αποσκοπούν σε μερική αναστήλωση του δυτικού αναλημματικού τοίχου και του βόριου κλάδου του, στον οποίο πρόκειται να επανατοποθετηθούν 145 λίθοι, εκ των οποίων 99 στο δυτικό ανάλημμα και 46 στο βόρειο σκέλος του.

Το πρόγραμμα αναστήλωσης στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων εγκαινιάζεται στο πλαίσιο του Β’ ΚΠΣ με τις παρακάτω εργασίες : Την αναστήλωση του ανατολικού αναλημματικού τοίχου του κοίλου Την αποκατάσταση του μικρού τόξου αντιστήριξης. Την μερική αναστήλωση του μεγάλου τόξου αντιστήριξης με αρχαίο υλικό και μόνο με δύο δόμους θολιτών με νέο υλικό. Στη συνέχεια στο πλαίσιο χρηματοδότησης από το Γ’ ΚΠΣ, με την ένταξη του θεάτρου Φιλίππων στα έργα του ΤΔΠΕΑΕ συνεχίστηκαν οι αναστηλωτικές εργασίες ως εξής: Το Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων λιθολογείται συστηματικά μετά την καταστροφή της πόλης, πιθανόν από σεισμό, στα τέλη του 6ου αι. μ. Χ.,. Από τον 15ο έως τα τέλη του 19ου αι., τα ερείπια της πόλης ελκύουν το ενδιαφέρον των ευρωπαίων περιηγητών. Το 1546 ο P. Belon βρίσκει το θέατρο σχεδόν ακέραιο. Στα τέλη του 19ου αι. ο Γάλλος αρχαιολόγος G. Perrot παρατηρεί πόσο έχει προχωρήσει η λιθολόγηση του μνημείου. Το 1861 η επιστημονική αποστολή του Ναπολέοντα Γ’, ο αρχαιολόγος L. Heuzey και ο αρχιτέκτονας H. Daumet μελετούν την αρχαία πόλη και το θέατρο. Ο H. Daumet εντοπίζει τον αναλημματικό τοίχο του θεάτρου της εποχής του Φιλίππου Β’. Οι πρώτες ανασκαφικές εργασίες στο θέατρο διενεργούνται από τη Γαλλική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Συγκεκριμένα το 1921 αρχίζει από τον G. Daux η συστηματική ανασκαφή του θεάτρου, η οποία συνεχίζεται έως το 1927 από τους Charbonneaux, Chapoutier και P. Collart. Οι ανασκαφές των Γάλλων διαρκούν έως και το 1937. Μεσολαβούν οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και η έρευνα σταματά και συνεχίζεται από τη δεκαετία του 1950 με την ευθύνη της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, με τον τότε Έφορο Δ. Λαζαρίδη, που πραγματοποιεί ανασκαφές και αναστηλώσεις μικρής κλίμακας, προκειμένου να ξεκινήσουν οι πρώτες παραστάσεις στο θέατρο. Στο διάστημα αυτό το θέατρο δέχθηκε πρόχειρες επεμβάσεις, για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του Φεστιβάλ Φιλίππων – Θάσου, που ιδρύθηκε το 1959. Η ΙΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Καβάλας στη συνέχεια αναλαμβάνει προκαταρκτικές ανασκαφικές έρευνες κατά τα έτη 1974 – 1993. Στη συνέχεια έως το 2000πραγματοποιείται πρόγραμμα , το οποίο περιλαμβάνει ανασκαφικές έρευνες και μελέτες συντήρησης, αποκατάστασης και αναστήλωσης. Οι συστηματικές αναστηλωτικές εργασίες στο θέατρο Φιλίππων ξεκινούν με αφορμή την προκήρυξη διαγωνισμού από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ενίσχυση των Πειραματικών Σχεδίων Διατήρησης της Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς» και με τη χρηματοδότηση του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των έργων «Μνημεία – Χώροι Παραστάσεων» και συνεχίζονται οι ανασκαφικές έρευνες και οι αναστηλωτικές επεμβάσεις ως έργο του Β’ Κ. Π. Σ. «Συντήρηση-Ανάδειξη Μνημείων Φιλίππων». Ειδικότερα, παράλληλα με τις ανασκαφικές έρευνες στο κτήριο της σκηνής, στις παρόδους, στα κλιμακοστάσια του, στην περιοχή του δυτικού προσκηνίου, στην περιοχή του ανατολικού αναλήμματος του κοίλου, και του ανατολικού σκέλους του ανατολικού περιβόλου των τειχών στο σημείο που εφάπτεται στο θέατρο, το 1997 ολοκληρώνονται οι εργασίες μερικής αποκατάστασης – αναστήλωσης του ανατολικού αναλημματικού τοίχου του κοίλου μαζί με την αποκατάσταση του μικρού τόξου αντιστήριξης και το 1998 πραγματοποιούνται οι εργασίες αναστήλωσης του μεγάλου τόξου αντιστήριξης του ανατολικού αναλημματικού τοίχου του κοίλου. Το 2000 αρχίζουν οι προκαταρτικές εργασίες μερικής αποκατάστασης – αναστήλωσης του κτηρίου της σκηνής και των τοίχων των παρόδων, οι οποίες συνεχίζονται και στην επόμενη φάση του έργου. Η συγκρότηση της Επιστημονικής Επιτροπής το 2001 και η ένταξη αρχικά του έργου «Ανάδειξη Αρχαίου Θεάτρου Φιλίππων, Β Φάση των επεμβάσεων» και εν συνεχεία του έργου «Αποκατάσταση- Ανάδειξη Αρχαίου Θεάτρου Φιλίππων, Γ Φάση των επεμβάσεων» στα έργα του Τ.Δ.Π.Ε.Α.Ε. με χρηματοδότηση του Γ’ Κ.Π.Σ., παρέχει την απαιτούμενη διεπιστημονική συνεργασία και την τεχνική κάλυψη σε διάφορους τομείς, ώστε να αντιμετωπιστούν τα πολλαπλά προβλήματα στερέωσης, αναστήλωσης, ανάδειξης της σύγχρονης χρήσης ενός μνημείου, σημαντικού για τον πολιτιστικό και παιδευτικό του ρόλο.

Επίσκεψη, περιήγηση. Βασικός χώρος παραστάσεων του Φεστιβάλ Φιλίππων.

Το Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων αποτελεί πόλο έλξης μεγάλου αριθμού επισκεπτών, καθώς αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημείου του αρχαιολογικού χώρου με την πιο ολοκληρωμένη και ίσως πιο κατανοητή μορφή από το μέσο επισκέπτη. Αποτελεί το μόνο σε λειτουργία αρχαίο υπαίθριο θέατρο της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Aποτελεί το βασικό χώρο παραστάσεων του «Φεστιβάλ Φιλίππων – Θάσου», το οποίο άρχισε ως θεσμός το 1959 και είναι το δεύτερο σε σπουδαιότητα φεστιβάλ αρχαίου δράματος μετά το «Φεστιβάλ Επιδαύρου». Την ευθύνη της οργάνωσής του έχει ο Δήμος Καβάλας και στις εκδηλώσεις συμμετέχει το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος καθώς και άλλα κρατικά συγκροτήματα.

Το μνημείο ανήκει στη χωρική αρμοδιότητα της ΙΗ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας και ως εκτελούμενο αναστηλωτικό έργο είναι έργο ενταγμένο στο Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων.

ΙΗ’ Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας.

ΙΗ’ Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας.

41.013398°

24.286287°