Αρχαίο θέατρο Θορικού

Αρχαίο θέατρο Θορικού

Θέατρο

Θορικός Λαυρεωτικής (περί τα 2,5 χλμ. βορείως του Λαυρίου)

1. O. Miller, The Theater of Thorikus, Preliminary Report. Papers of the American School of Classical Studies at Athens 4, 1885-86, 1-21.
2. W.L. Cushing, Theater of Thoricus, Supplementary Report, Papers of the American School of Classical Studies at Athens 4, 1885-86, 23-34.
3. Β.Γ. Καλλιπολίτης, H.F. Mussche, Ανασκαφαί εν Θορικώ, Αρχαιολογικόν Δελτίον 19,1964, B 86.T.
4. Hackens, Le theatre. THORIKOS 1963, Rapport Préliminaire sur la première campagne de fouilles. Bruxelles 1965, 39-46.
5. T. Hackens, Le theatre. THORIKOS 1965, Rapport Préliminaire sur la troisième campagne de fouilles. Bruxelles 1967, 75-96.
6. Μ. Οικονομάκου, Θέατρο Θορικού, ΑΔ 56-59, Β1, 2001-2004, 356-357.
7. Palyvou Cl., Notes on the Geometry of the ancient theatre of Thorikos. Archäologischer Anzeiger 2001, 45-58.
8. Kapetanios A., Thorikos’ theatre; retaining walls – retaining chronologies? σε R. Laffineur, R. Docter, THORIKOS 1963-2013: 50 Years of Belgian Excavations. Evaluation and Perspectives (υπό έκδοση).

• Πριν από τα μέσα 5ου αι. π.Χ. (το παλαιότερο ανάλημμα της ορχήστρας, η ορθογώνια κατασκευή στην ορχήστρα πιθανός βωμός).
• Β΄μισό του 5ου αι. π.Χ. (το νέο ανάλλημα της ορχήστρας, το λίθινο κοίλον, ο ναϊσκος του Διονύσου).
• Β’ μισό ή τέλη του 4ου αι. π.Χ. (το άνω κοίλον).

Το αρχαίο θέατρο στον Θορικό αναπτύσσεται στη βραχώδη πλαγιά του παράκτιου λόφου Βελατούρι, σε άμεση συνέχεια του ανασκαμμένου οικισμού του αρχαίου Δήμου των Θορικίων. Στο άμεσο περιβάλλον του, βρίσκεται προς τα Δ οικία και εργαστήριο καθαρισμού μετάλλων (πλυντήριο), και νότια της ορχήστρας νεκροταφείο σε χρήση από τον 6ο έως τον 4ο αι. π.Χ.
Είναι επίμηκες με ευθύγραμμο κεντρικό τμήμα και καμπύλα άκρα. Το ευθύγραμμο σχήμα, όπως διαπιστώθηκε μετά την αποκάλυψη άλλων θεάτρων σε Αττικούς δήμους [Ραμνούντος, Ικαρίου (Διόνυσος) , Ευωνύμου (Τράχωνες)], δεν αποτελεί εξαίρεση.

Η ορχήστρα του θεάτρου είναι ορθογώνια παραλληλόγραμμη (περίπου 16 Χ30 μ.) με αποστρογγυλεμένες τις γωνίες προς το κοίλον. Στη νότια ελεύθερη πλευρά υποστηρίζεται από αναλημματικό τοίχο μήκους 24 μ. περίπου, τα άκρα του οποίου θεμελιώνονται πάνω στον φυσικό βράχο. Το ανάλημμα αυτό αντικατέστησε παλαιότερο, αυξάνοντας το εμβαδόν της ορχήστρας στα 443 τ.μ. Το δυτικό άκρο της ορχήστρας καταλαμβάνει ναΐσκος του Διονύσου, από τον οποίο σώζονται μόνον τα θεμέλια, και το ανατολικό ορθογώνια κατασκευή, πιθανός βωμός.

Το κοίλον περιβάλλεται από αναλημματικό τοίχο από αδρούς λίθους και είναι εν μέρει λαξευμένο στο φυσικό βράχο, κυρίως στα άκρα, ενώ το κέντρο του διαμορφώθηκε με επιχωμάτωση. Διαιρείται με δύο κλίμακες σε τρεις ανισομεγέθεις κερκίδες. Η κεντρική κερκίδα, η μεγαλύτερη, είναι σχεδόν ευθύγραμμή, ενώ η ανατολική και δυτική παρουσιάζουν καμπύλωση. Τα εδώλια των θεατών διατάσσονται σε 21 σειρές. Το κοίλον είναι προσιτό από την ανατολική και δυτική πάροδο. Η τελευταία οδηγεί προς τον οικισμό.
Το άνω κοίλο, προστέθηκε αργότερα με την οικοδόμηση ενός νέου, εντυπωσιακού αναλήμματος που παρακολουθούσε το ανάλημμα του κάτω κοίλου. Ο ενδιάμεσος χώρος επιχωματώθηκε, προκειμένου να λάβει την κατάλληλη κλίση ώστε να κάθονται οι θεατές, είτε απευθείας στο έδαφος είτε σε ξύλινα ικρία, σε 10 – 12 σειρές. Το άνω κοίλο ήταν προσιτό από δύο εισόδους, βόρεια πίσω από το ανάλημμα. Η ανατολική ήταν ένας απλός λιθόστρωτος διάδρομος, ενώ η δυτική είχε κατασκευασθεί ως γέφυρα στηριζόμενη σε ένα οξυκόρυφο τόξο.

Το θέατρο είναι κτισμένο από το ντόπιο φαιοπράσινο ασβεστόλιθο, αδρά πελεκημένο. Το ανάλημμα του άνω κοίλου είναι οικοδομημένο με επιμέλεια από ασβεστόλιθο, λαξευμένο σε ορθογώνιους κυβόλιθους. Με την οικοδόμηση του άνω κοίλου η χωριτικότητα του θεάτρου αυξήθηκε από 2.000 σε 3.200 θεατές.

Πρόσφατες ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής στην περιοχή του αναλήμματος της ορχήστρας αποκάλυψαν το παλαιότερο ανάλημμα σε όλο το μήκος του. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι ο χώρος αρχικά είχε χρησιμοποιηθεί ως λατομείο για τον προσπορισμό ασβεστολίθου, όπως και η περιοχή στα ΝΔ του θεάτρου. Φαίνεται λοιπόν, ότι είχε διαμορφωθεί ένας ανοικτός χώρος με ακανόνιστες βαθμίδες, αποτέλεσμα της λατομεύσεως, ο οποίος προσφερόταν για συναθροίσεις. Ο χώρος διαμορφώθηκε σταδιακά με διαδοχικές επεμβάσεις, οι οποίες πρέπει να συνδέονται με τις αυξημένες ανάγκες για τη συγκέντρωση των δημοτών μετά την πολιτειακή μεταρρύθμιση του Κλεισθένους το 507 π.Χ. με σκοπό την οργάνωση και λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Στο «Ημερολόγιο θυσιών του Θορικού», που χρονολογείται πριν το 420 π.Χ., υπάρχει σαφής αναφορά για την τέλεση των μικρών ή κατ΄αγρούς Διονυσίων στο Θορικό κατά το μήνα Ποσειδεώνα, όπως και στους άλλους δήμους της Αττικής. Επιγραφές από το τέλος του 5ου αι. και τον 4ο αι. π.Χ. που βρέθηκαν νότια του θεάτρου, παρέχουν στοιχεία για την διδασκαλία κωμωδιών και τραγωδιών στο Θορικό. Το θέατρο πρέπει να θεωρηθεί ότι εξυπηρετούσε πολλαπλές λειτουργίες και όχι μόνον την διδασκαλία του δράματος, η οποία εξάλλου διαρκούσε μόνο λίγες ημέρες κάθε χρόνο.

Το θέατρο αν και σώζεται σε ικανοποιητικό βαθμό, παρουσιάζει προβλήματα ασφαλείας τόσο για το ίδιο το οικοδόμημα, όσο και για τους επισκέπτες, κυρίως λόγω του υλικού και του τρόπου δομήσεώς του. Βλάβες προκλήθηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από τις αυθαίρετες εκσκαφές στην ορχήστρα και στην προς Ν νεκρόπολη από τον Δήμαρχο του Λαυρίου.

Το μνημείο απεικονίζεται από περιηγητές του 19ου αι. Το 1885 -1886 πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανασκαφή στο θέατρο από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών. Το 1893 ο Β. Στάης ανέσκαψε τα σημαντικά προϊστορικά μνημεία στην κορυφή του λόφου Βελατούρι. Από το 1963 ο αρχαιολογικός χώρος του Θορικού ανασκάπτεται από την Βελγική Αρχαιολογική Σχολή, αρχικά σε συνεργασία με την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Το 2001 αποκαταστάθηκε η ανατολική κερκίδα του θεάτρου από την Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού. Από το 2011 το πρόγραμμα συνεχίζεται στη δυτική και κεντρική κερκίδα, ενώ το 2012 υποστηρίχθηκε η νότια πλευρά της ορχήστρας με την ανακούφιση του αναλήμματος. Επ΄ευκαιρία των αναστηλωτικών εργασιών πραγματοποιήθηκαν ερευνητικές τομές από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής (πρώην Β΄ ΕΠΚΑ).

Επισκέψιμο

Παραστάσεις στη δεκαετία του 1950 και εκπαιδευτικά προγράμματα από την ΕΦΑΑνΑτ.

Εφορία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής.

Εφορία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής.

37.7378813°

24.0536814°