Αρχαίο ωδείο Επιδαύρου

Ωδείο Επιδαύρου

Ρωμαϊκό ωδείο

Μικρό στεγασμένο θέατρο (ωδείο) των ρωμαϊκών χρόνων, που κατέλαβε μέρος του αιθρίου του «Γυμνασίου» – Τελετουργικού Εστιατορίου   (κτιρίου της ελληνιστικής εποχής), στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου.

Σύγχρονη φωτογραφική τεκμηρίωση του μνημείου έχει γίνει στο πλαίσιο των εργασιών της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου (ΕΣΜΕ) και βρίσκονται  στο αρχείο της Επιτροπής στην Επίδαυρο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν φωτογραφίες από το αρχείο της Αρχαιολογικής Εταιρείας  που ελήφθησαν αμέσως μετά την ανασκαφή (~1900), καθώς απεικονίζουν το μνημείο σε αρκετά καλύτερη κατάσταση από τη σημερινή, (αντίγραφά τους και στο αρχείο της ΕΣΜΕ). Σχέδια κατόψεων, όψεων και τομών έχουν εκπονηθεί και δημοσιευτεί την εποχή των ανασκαφών. Σύγχρονα αρχιτεκτονικά σχέδια αποτύπωσης και αναπαραστάσεων έχουν εκπονηθεί από τον Κλ. Ασλανίδη και εν μέρει δημοσιευτεί. Εκτός των προαναφερθέντων, μικρός αριθμός φωτογραφιών και σχεδίων του μνημείου περιλαμβάνονται και σε ορισμένες από τις παρακάτω δημοσιεύσεις.

1. Π. Καββαδίας, Το ιερόν του Ασκληπιού εν Επιδαύρω, Αθήνα 1900, 150-54.
2. Π. Καββαδίας, «Περί των εν Επιδαύρω ανασκαφών», ΠΑΕ 1904, 61-62, πιν.Α.
3. N. Φαράκλας, Επιδαυρία, Αρχαίες Ελληνικές Πόλεις 12, Αθήνα 1972,71.
4. R. Ginouvès, Le théâtron à gradins droits et l’odéon d’Argos, Études Péloponnésiennes VI, École Française d’ Athènes, Paris 1972, 12, 90 σημ.2, 96 σημ.5, 113, 115, 121 σημ. 4 και 6, 123, σημ.1, 124 σημ.1 και 4, 125 σημ.3, 5 και 6, 128 σημ.1, 131 σημ.1, 3, και 4, 163 σημ. 1, 3, και 7, 171 σημ.1, 174 σημ. 4, 175 σημ.3, 176 σημ.4, 178 σημ. 2, 180 σημ. 1, 184 σημ. 2 και 5, 190 σημ.1, 191-192, 196-197, 200, 203, 208, 242-243, 249.
5. R. Meinel, Das Odeion. Untersuchungen an überdachten antiken Theatergebäuden, Frankfurt am Main 1980, 225-229.
6. R. A.Tomlinson, Epidauros, Austin, 1983, 83.
7. Β.Ε.Ε.Σ. Κυριάκη, «Το Συγκρότημα του ‘Γυμνασίου’», στο Το Πρόπυλο του “Γυμνασίου” και η Θόλος στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Προτάσεις συντήρησης και μερικής αποκατάστασης, ΟΕΣΜΕ Αθήνα 1988, 44-47.
8. V.E.E.S. Kyriaki, “The ‘Gymnasium’ Complex”, The Propylon of the “Gymnasium”, and the Tholos in the Asklepieion at Epidauros, Preservation and Partial Restoration Proposals, CPEM Athens 1988, 44-47.
9. Λ. Παλαιοκρασσά, «Η ανασκαφική έρευνα του ‘Γυμνασίου’», στο Το Πρόπυλο του “Γυμνασίου” και η Θόλος στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Προτάσεις συντήρησης και μερικής αποκατάστασης, ΟΕΣΜΕ Αθήνα 1988, 21-35.
10. L. Palaiokrassa, “Recent Excavations at the ‘Gymnasium’”, he Propylon of the “Gymnasium”, and the Tholos in the Asklepieion at Epidauros, Preservation and Partial Restoration Proposals, CPEM Athens 1988, 21-35.
11. G. Izenour, Roofed Theaters of Classical Antiquity, New Haven 1992, 119-25, 156, 161.
12. Β. Λαμπρινουδάκης / Ε. Λεμπιδάκη, ‘Ερευνητικά κέρδη μέσα από την φροντίδα της συντήρησης’, Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου, Η Έδρα του Θεού Γιατρού της Αρχαιότητας, Η Συντήρηση των Μνημείων του, ΟΕΣΜΕ, Περιφέρεια Πελοποννήσου 1999, 82.
13. Kl. Aslanidis, The Conservation of the Odeion of Epidaurus, Dissertation submitted for the MA in Conservation Studies, University of York, Department of Archaeology, incorporating the IoAAS, September 2000.
14. Στ. Κατάκης Τα γλυπτά των ρωμαϊκών χρόνων από το Ιερό του Απόλλωνος Μαλεάτα και του Ασκληπιού, Αθήναι 2002, 307, 508.
15. Kl. Aslanidis, The Roman Οdeion at Epidaurus, JRA 16 (2003), 300-311.

Ασκληπιείο Επιδαύρου

Σύμφωνα με τις τελευταίες απόψεις, το Ωδείο της Επιδαύρου θα πρέπει να χρονολογηθεί στο τέλος του 2ου ή στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ. Στο οικοδόμημα διακρίνονται περισσότερες της μιας οικοδομικές φάσεις, με την σκηνή και το ψηφιδωτό της ορχήστρας να έπονται της αρχικής κατασκευής.

Το Ωδείο καταλαμβάνει το μεγαλύτερο, βόρειο, τμήμα της εσωτερικής αυλής του «Γυμνασίου» – Τελετουργικού Εστιατορίου του Ασκληπιείου, ενσωματώνοντας κίονες του εσωτερικού περιστυλίου στην εξωτερική τοιχοποιία του. Το σχήμα του είναι ορθογώνιο (διαστάσεων 30,20 x 38,80μ.), με προεξέχουσες της τοιχοποιίας αντηρίδες. Η στέγη του ήταν ξύλινη και κατά πάσα πιθανότητα δίριχτη, με αετώματα στις στενές πλευρές.

Από δυτικά προς τα ανατολικά στο οικοδόμημα διακρίνονται: σκηνή (postscaenium), λογείο ή προσκήνιο (pulpitum), ορχήστρα με παρόδους, κοίλο (cavea) και βοηθητικοί χώροι στο πίσω μέρος. Οι κύριες είσοδοι βρίσκονταν στα βόρεια και νότια και οδηγούν μέσω των πυλών στις παρόδους και στην ημικυκλική ορχήστρα. Γύρω από την ορχήστρα διαμορφώνεται μια σειρά διακεκριμένων θέσεων (προεδρία-gradus decurionum), ενώ δυτικά της υπάρχει ελαφρά υπερυψωμένο προσκήνιο, στην πρόσοψη του οποίου διαμορφώνονται κλίμακες και ημικυκλικές κόγχες. Στο βάθος του προσκηνίου ανοίγονται τρεις θύρες που οδηγούν στο κτίριο της σκηνής, ενώ την πρόσβαση στο προσκήνιο επιτρέπουν και δύο πλευρικές θύρες. Η σκηνή σχηματίζεται σε κάτοψη σχήματος Π και στεγαζόταν με σειρά σταυροθολίων. Τα οικοδομικά στοιχεία της σκηνής υποδεικνύουν ότι προστέθηκε σε δεύτερη οικοδομική φάση.

Προσπέλαση στις χαμηλότερες σειρές εδωλίων γινόταν από την ορχήστρα (μέσω μικρών κλιμάκων), ενώ στις ψηλότερες σειρές μέσω των εξωτερικών κλιμάκων στις οποίες διαμορφώνονταν πρόσθετες πύλες εισόδου. Άλλες βοηθητικές είσοδοι που οδηγούν επίσης στο άνω μέρος του κοίλου υπάρχουν στα ανατολικά στους βοηθητικούς χώρους. Το κοίλο διαιρείται σε δύο κερκίδες με μια στενή αξονική κλίμακα. Η χάραξη των σειρών των καθισμάτων είναι ημικυκλική, αλλά λόγω της προσαρμογής στο ορθογώνιο περίγραμμα, μετά την πέμπτη σειρά τα ημικύκλια είναι αποτετμημένα στις άκρες. Υπολογίζεται ότι μπορούσε να δεχθεί 1000 έως 1300 θεατές. Οι βοηθητικοί χώροι (6 στενά δωμάτια, πλάτους 2-2,5μ.) αποτελούσαν την υποδομή του άνω κοίλου και χωρίζονται από το κάτω κοίλο με ημικυκλικό διάδρομο (cryptoporticus).

Η τοιχοποιία του αποτελείται από αργολιθοδομές με παρεμβαλλόμενες στρώσεις πλίνθων (opus mixtum), όλα συνδεδεμένα με κονίαμα, ενώ σε τμήματα της έχει χρησιμοποιηθεί οικοδομικό υλικό του «Γυμνασίου» – Εστιατορίου σε δεύτερη χρήση. Οι άνω επιφάνειες των εδωλίων διαμορφώνονται με οπτές πλίνθους.

Η κατασκευή του μνημείου, με την επαναχρησιμοποίηση παλαιότερου οικοδομικού υλικού, δηλώνει την πρόθεση για ταχύτητα και μέγιστη οικονομία. Το ψηφιδωτό δάπεδο στην ορχήστρα και τις παρόδους δηλώνει επίσης περιορισμό στα οικονομικά μέσα.

Το μνημείο διατηρείται σε μικρό ύψος σε σχέση με το αρχικό του μέγεθος. Διατηρούνται οι πρώτες εννέα σειρές του κοίλου, συμπεριλαμβανομένης της προεδρίας, οι τοίχοι της υποδομής του άνω τμήματός του σε ύψος 3,30 μ. περίπου και μόνο τα κατώτερα τμήματα των τοίχων της σκηνής, καθώς και το ψηφιδωτό της ορχήστρας.  Τα διατηρούμενα τμήματα, παρά την μέτρια κατάσταση διατήρησής τους, δίνουν στον επισκέπτη μια αρκετά σαφή εικόνα της αρχικής του  μορφής. Η ανάπτυξη φυτών στους αρμούς επιτείνει τη φθορά που δημιουργεί η διείσδυση του νερού, με αποτέλεσμα την αποδιοργάνωση του ανώτατου τμήματος των τοίχων και των πλίνθινων καθισμάτων, που με δυσκολία διακρίνονται. Το ψηφιδωτό της ορχήστρας έχει καταχωθεί. Η αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων θα βοηθήσει σημαντικά στην ανάδειξη του μνημείου.

To μνημείο αποκαλύφθηκε από τον Π. Καββαδία το 1891. Συμπληρωματικές ανασκαφές ή αρχιτεκτονικοί καθαρισμοί έχουν γίνει από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και εξής, πλουτίζοντας τις γνώσεις μας για πολλές πτυχές του μνημείου και τη χρήση των γύρω χώρων. Δεν έχουν πραγματοποιηθεί στερεωτικές ή αναστηλωτικές επεμβάσεις.

Απλή επίσκεψη. Το μνημείο είναι περισχοινισμένο και επιτρέπεται η κίνηση των επισκεπτών μόνο γύρω από αυτό.

Το μνημείο δεν χρησιμοποιείται.

Αρχική ανασκαφή από την Αρχαιολογική Εταιρεία. Σύγχρονες έρευνες και μελέτες από το μόνιμο ή συνεργαζόμενο προσωπικό της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου (ΕΣΜΕ), που υπάγεται στο εποπτευόμενο  από το ΥΠ.ΠΟ Ταμείο Διαχείρισης για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων (ΤΔΠΕΑΕ).

Το μνημείο βρίσκεται στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου που ανήκει στη δικαιοδοσία του ΥΠ.ΠΟ / Δ΄ ΕΠΚΑ, ενώ τα ζητήματα έρευνας-αναστήλωσης-συντήρησής του διαχειρίζεται η Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου (ΕΣΜΕ).

37.59764°

23.075334°