Αρχαίο θέατρο Ήλιδας

Θέατρο αρχαίας Ήλιδας

Θέατρο

Το θέατρο κτίστηκε τον 4ο αι. π.χ. και υπέστη μετασκευές στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Η λίθινη σκηνή με το προσκήνιο και τα παρασκήνια είναι από τα παλαιότερα της αρχαίας Ελλάδας. Οι θεατές δεν κάθονταν σε κερκίδες αλλά στα πρανή του χωμάτινου κοίλου, όπως ακριβώς και στο στάδιο της Ολυμπίας. Η πρόσβαση γινόταν με έξι λίθινες κλίμακες που χώριζαν το κοίλο σε επτά κερκίδες. Ένα πλήρες αποχετευτικό δίκτυο εξασφάλιζε το θέατρο από τον κίνδυνο πλημμύρας. Η λειτουργία του θεάτρου διακόπηκε στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια, όταν επήλθε και γενικότερος μαρασμός της πόλης, και στο χώρο του δημιουργήθηκε νεκροταφείο με συστάδες κιβωτιόσχημων και κεραμοσκεπών τάφων.

Γιαλούρης Ν., “Ανασκαφή Αρχαίας Ήλιδος”, ΠΑΕ 1972, σσ. 139-142, πίν. 117-119

Παπαχατζής Ν., Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις: Μεσσηνιακά-Ηλιακά, Αθήνα 1979, σ. 407, εικ. 352

Καποκάκης Ε., “Αποτύπωση, Ανάλυση και Πρόταση Αποκατάστασης του Κοίλου του Θεάτρου στην Αρχαία Ήλιδα ,Αρχαία Αχαΐα και Ηλεία”, Α’ Διεθνές Συμπόσιο, Μελετήματα 13, Αθήνα 1991, σσ. 335-339

Γιαλούρης Ν., Ήλις, το Λίκνο των Ολυμπιακών Αγώνων, Αθήνα 1996, σσ. 108-109

Ανδρέου Η. & Ανδρέου Ι., Ήλις, η Πόλη των Ολυμπιακών Αγώνων, Αθήνα 2004, σσ. 16-17

Ήλις, Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον Πρακτικά Εκδήλωσης προς τιμήν Ν. Γιαλούρη, (13 Αυγ. 2006)

Αρχαιολογικός Χώρος Ήλιδας, Δήμου Αμαλιάδας, Νομού Ηλείας. (Ο Δήμος Αμαλιάδας πρόκειται να μετονομαστεί σε Δήμο Ήλιδας)

Το θέατρο κτίστηκε τον 4ο αι. π.Χ. και υπέστη μετασκευές στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια.

Ιδρυμένο στα βόρεια της αγοράς, σε μια παλιά αναβαθμίδα του Πηνειού ποταμού, η οποία διαμορφώθηκε κατάλληλα, το θέατρο της Ήλιδας παρουσιάζει την μάλλον σπάνια ιδιομορφία ότι το κοίλο του ήταν χωμάτινο. Λίθινη επένδυση υπήρχε μόνο στις ανόδους που επέτρεπαν την πρόσβαση στα διάφορα σημεία του, κατά μήκος των παρόδων και σε μια σειρά λίθινων εδράνων στο κατώτερο τμήμα του. Η παλαιότερη φάση κατασκευής του χρονολογείται στο α’ μισό του 4ου αι. π.Χ. Έξι διάδρομοι ανόδου, πλάτους περίπου ενός μέτρου, στρωμένοι με ποταμίσιες πέτρες (κροκάλες), χώριζαν το κοίλο σε επτά κερκίδες. Ισχυροί αναλημματικοί τοίχοι συγκρατούσαν την επίχωση του κοίλου και διαμόρφωναν με τα πλευρικά διαμερίσματα της σκηνής τις δύο παρόδους του θεάτρου. Σοβαρές καταστροφές μάλλον από σεισμό κατά την ύστερη ελληνιστική εποχή, οδήγησαν στην αντικατάσταση του δυτικού αναλημματικού τοίχου από έναν νεώτερο.

Η μόνιμη λίθινη σκηνική κατασκευή είναι από τις αρχαιότερες. Σώζει ένα από τα παλαιότερα προσκήνια (αρχές 3ου αι. π.Χ.), η πρόσοψη του οποίου ήταν διακοσμημένη με ημικίονες. Μεγάλες οπές κατά μήκος του στυλοβάτη επέτρεπαν την τοποθέτηση των σκηνικών. Πίσω από το προσκήνιο υπήρχαν τα διάφορα ευρύχωρα διαμερίσματα της σκηνής και εκατέρωθέν της τα παρασκήνια. Η αρχικά κυκλική ορχήστρα περιορίστηκε από την κατασκευή μιας μακρόστενης δεξαμενής που διοχέτευε τα όμβρια ύδατα μέσω ενός παλαιότερου αγωγού στον Πηνειό.

Στο πίσω μέρος της σκηνής είχε αναπτυχθεί ήδη από την Ελληνιστική εποχή συνοικισμός. Κοντά στο θέατρο αναφέρεται από τον Παυσανία η ύπαρξη ιερού του Διονύσου (6, 26, 1). Ημικυκλικό κρηπίδωμα από στεγασμένο μικρό κτίριο του τέλους του 4ου αι. π.Χ. που βρέθηκε κοντά στη δυτική πάροδο, ανήκει ίσως σε χορηγικό μνημείο.

Το θέατρο βρήκε εγκαταλειμμένο ο περιηγητής Παυσανίας ο οποίος επισκέφθηκε την Ήλιδα στο β’ ήμισυ του 2ου μ.Χ. αιώνα. Έναν αιώνα αργότερα ολόκληρη η περιοχή μετατράπηκε σε νεκροταφείο. Η καταστροφή αυτή που παρατηρείται και σε άλλα σημεία της αρχαίας πόλης σχετίζεται με την επιδρομή των Ερούλων (267 μ.Χ.).

Μέτρια κατάσταση διατήρησης. Απαιτείται στερέωση – αναστήλωση των αναλημματικών τοίχων του κοίλου.

Το θέατρο ανακαλύφθηκε ήδη κατά τις πρώτες έρευνες που διεξήγαγε στην Ήλιδα την περίοδο 1910 – 1914 το Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Otto Walter. Τότε αποκαλύφθηκε η σκηνή του θεάτρου στο σύνολό της. Έπειτα από αρκετά χρόνια στασιμότητας, οι ερευνητικές εργασίες στο θέατρο επαναλήφθησαν τη δεκαετία του 1960 , αυτή τη φορά από την Αρχαιολογική Εταιρεία με επικεφαλής τον Έφορο Αρχαιοτήτων κ. Νικόλαο Γιαλούρη σε συνεργασία με το Αυστριακό Ινστιτούτο. Κατά το διάστημα αυτό ανασκάφηκαν πλήρως η ορχήστρα, τα αναλήμματα και το κοίλο. Εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 της Αθήνας ξεκίνησε το 2001 πρόγραμμα μελέτης , συντήρησης και ανάδειξης των μνημείων της Αρχαίας Ήλιδας από το Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων, φορέα εποπτευόμενο από το Υπουργείο Πολιτισμού.

http://www.tdpeae.gr/index.php?ID=1qu3Shwmo7jHp6KD

Στο πλαίσιο του έργου έγιναν διάφορες επεμβάσεις, συντήρησης, μελέτης και ανάδειξης στο αρχαίο θεάτρου. Το έτος 2009 συνεχίστηκε η αποκατάσταση με την απομάκρυνση των χαλικιών μεγάλου διαμετρήματος που είχαν επιστρωθεί το 2006, τη στερέωση (με επίπαση) των πρανών των διαδρόμων και του αποχετευτικού αγωγού, την εξομάλυνση και τη σπορά αγριάδας σε όλη την επιφάνεια του κοίλου. Με τις εργασίες αυτές επετεύχθη η στερέωση και προστασία του κοίλου από τη προϊούσα διάβρωσή του από τα όμβρια ύδατα και ταυτόχρονα η αισθητική αναβάθμιση του μνημείου.

Με την αρ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ42/6145/330/19-4-2000 απόφαση απαγορεύθηκε η παραχώρηση χρήσης του αρχαίου θεάτρου Ήλιδας για παραστάσεις και εκδηλώσεις.

Σήμερα αποτελεί επισκέψιμο μνημείο του αρχαιολογικού χώρου της Ήλιδας.

Το αρχαίο θέατρο της Ήλιδας αποτελούσε το χώρο υποδοχής της Ολυμπιακής Φλόγας, αμέσως μετά την αφή της στην Ολυμπία μέχρι και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϋ (2000). Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 στο αρχαίο Θέατρο της Ήλιδας φιλοξενήθηκαν μοναδικές παραστάσεις αρχαίου δράματος και κωμωδίας στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αρχαίας Ήλιδας το οποίο γνώρισε μεγάλη διάδοση. Σήμερα για τις παραστάσεις και τις άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις του Φεστιβάλ της Ήλιδας χρησιμοποιείται το σύγχρονο ξύλινο θέατρο που κατασκευάστηκε από το ΥΠΠΟΤ πλησίον του αρχαίου, το έτος 2005.

(http://www.festivalilidas.gr/public/history.php)

Το μνημείο ανήκει στη δικαιοδοσία του ΥΠ.ΠΟ.Τ./ Ζ΄ ΕΠΚΑ.

37.8933°

21.3750°

25 μ.