Βόρεια Εύβοια: Πώς και πόσο γρήγορα κλείνουν οι πληγές της;

Πηγή: Protagon.gr

Της Ελευθερίας Κόλλια

Η φωτιά προσδίδει στο «μετά» τη βαρύτητα μέλλοντος για χιλιάδες οικογένειες που έζησαν λεπτό προς λεπτό την καταστροφή. Η φωνή του έμπειρου Σταύρου Μπένου, επικεφαλής της Επιτροπής Ανασυγκρότησης, προσφέρει χροιά σιγουριάς και αισιοδοξίας στο εγχείρημα. Τι λένε από την πλευρά τους δημοτικοί άρχοντες και κάτοικοι

Ισως και να περάσετε φέτος το καλοκαίρι από τις Ροβιές, την Κερασιά, τη Λίμνη, το Αγριοβοτάνι. Δεν μυρίζει άλλωστε πια στάχτη, ούτε κυριαρχεί παντού το γκρίζο. Το North Evia Pass, η άυλη ψηφιακή χρεωστική κάρτα, είναι η πιο φρέσκια (εδώ και λίγες ώρες) είδηση και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εκδρομές και αποδράσεις, με σκοπό πάντα την οικονομική στήριξη της περιοχής, ενός παραδείσου που στην πύρινη λαίλαπα του περυσινού καλοκαιριού έγινε πρωτοσέλιδο διεθνώς. Η πυρκαγιά είναι που καθιστά τη βόρεια Εύβοια, σχεδόν έναν χρόνο αργότερα, πυρήνα του δημοσίου ενδιαφέροντος. Η φωτιά προσδίδει στο «μετά» τη βαρύτητα μέλλοντος για χιλιάδες οικογένειες που έζησαν λεπτό προς λεπτό την καταστροφή.

Η φωνή του Σταύρου Μπένου, επικεφαλής της Επιτροπής Ανασυγκρότησης, στο τηλέφωνο, προσφέρει χροιά σιγουριάς και αισιοδοξίας στο εγχείρημα. Ο ίδιος έχει την εμπειρία της Καλαμάτας των σεισμών τη δεκαετία του ’80, κι η εμπειρία αυτή κάνει την προσπάθεια στη βόρειο Εύβοια να μη φαντάζει –αν μη τι άλλο– ουτοπική. «Το έργο για την Εύβοια είναι πιο σύνθετο, αλλά τώρα πια έχω εμπειρία», απαντά σε συγκριτική ερώτηση του Protagon ο κ. Μπένος, τονίζοντας ότι το πολιτικό περιβάλλον –διάφορο, όπως τονίζει, από το δικό του πολιτικό περιβάλλον– είναι πλήρως υποστηρικτικό. «Ποτέ δεν έχουν γίνει με τέτοια ταχύτητα έργα της πρώτης φάσης», συμπληρώνει όταν του ζητείται να δώσει τη μεγάλη εικόνα. «Δεν είναι μόνον η πλούσια επιδοματική πολιτική. Τα αντιδιαβρωτικά έργα έχουν σχεδόν τελειώσει – κάτι πρωτοφανές. Τα αντιπλημμυρικά έργα βρίσκονται σε καλό δρόμο. Δεν έχουμε χάσει ούτε μια μέρα, το χρονοδιάγραμμα είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα Εύβοια Μετά. Εκπονούνται 13 θεματικές μελέτες για όλες τις όψεις της ζωής, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, που θα παραδοθούν τον Σεπτέμβριο – μόνο μία που αφορά τον πολιτισμό, τροχιοδείκτης για τις υπόλοιπες, θα παραδοθεί τον Ιούλιο.

»Δεν τελειώνει η ιστορία βεβαίως εκεί. Εχει στηθεί μηχανισμός για να τροποποιηθούν οι μελέτες αυτές, κατά τρόπον ώστε να συνομιλούν με τους τεχνοκρατικούς όρους και με τις εγκυκλίους της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ας μου επιτραπεί: Θα εκπορθήσω αισθητικά και νοηματικά και προγραμματικά τα τεχνοκρατικά σχέδια για να τα πλημμυρίσω με τα όνειρα της περιοχής… Αυτή είναι η φιλοδοξία μου.  Οι μελέτες θα γίνουν τα μεγαλύτερα όπλα από τον Σεπτέμβριο του 2022 και μέχρι την άνοιξη του 2023, ως τότε θα έχει οικοδομηθεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα», προσθέτει ο κ. Μπένος δίνοντας τον χρονικό ορίζοντα του έργου, αλλά και «το πέρας της δικής του αποστολής». «Κάποτε, στην Καλαμάτα, είχαμε τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ) ως ολιστικά προγράμματα ύστερα από φυσικές καταστροφές – είχα την τύχη να συνεργαστώ τότε με έναν ιδιοφυή πολεοδόμο, από τους σημαντικότερους, τον Γρηγόρη Διαμαντόπουλο. Τώρα έχουμε τις  Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (ΟΧΕ). Αξιοποιούμε τα σημαντικότερα εργαλεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άγνωστα λίγο-πολύ στην πατρίδα μας. Την άνοιξη του 2023 θα διαθέτουμε ένα πρόγραμμα εγγυημένο από τις ευρωπαϊκές αρχές, από τα ελάχιστα της πατρίδας μας (το φροντίσαμε εγκαίρως!), που έχει περάσει και στα ευρωπαϊκά στρατηγικά σχέδια».

Ο κ. Μπένος ερωτάται αν υπάρχει ανάλογη προσπάθεια στο ευρωπαϊκό τοπίο, που να λειτουργεί ως «μπούσουλας». «Δεν υπάρχει κάτι ανάλογο στην Ευρώπη, το παρακολουθούν και οι “έξω” με μεγάλο ενδιαφέρον, είμαστε άλλωστε σε διαρκή επαφή με τη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής, την περίφημη REGIO (σ.σ.: αρμόδια για την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τις περιφέρειες και τις πόλεις). Στη Β. Εύβοια γίνονται μοναδικά πράγματα. »Η μεγαλύτερη αρετή του έργου αυτού, πέραν της ποιότητάς του, είναι ότι δεν θα μπορεί να το πειράξει κανένας. Ούτε η τοξικότητα της πολιτικής ατμόσφαιρας στην Ελλάδα, ούτε οι αλλαγές κυβερνήσεων… Βρίσκεται στην αγκαλιά των ευρωπαϊκών θεσμών».

Η Ρητίνη και τα σπίτια

Η φωτιά το καλοκαίρι το 2021 «ξέκανε» 520.000 στρέμματα γης στη βόρεια Εύβοια. Στο παρελθόν, εκατοντάδες οικογένειες ζούσαν από τη ρητινοκαλλιέργεια, το ρετσίνι ήταν σημαντικό γρανάζι της τοπικής οικονομίας – εκτιμάται ότι κάθε χρόνο, περισσότερα από 5,5 εκατομμύρια ευρώ τόνωναν την περιοχή. Το ρετσίνι, βασικό για την κατασκευή προϊόντων καθημερινής χρήσης, από τα πλαστικά, τα χρώματα ως και την αυτοκινητοβιομηχανία, είναι περιζήτητο. Οταν η πυρκαγιά κατέστρεψε το δάσος, οι προβλέψεις ήταν δυσοίωνες για τους ρητινοκαλλιεργητές, το ρετσίνι θέλει 30 χρόνια για να επανέλθει… Οι «ρετσινάδες», όπως αποκαλούνται στην καθομιλουμένη, έχουν ενταχθεί σε επταετές πρόγραμμα στήριξης, με εγγυημένο επίδομα της τάξης των 800 ευρώ τον μήνα. Ο ΟΑΕΔ σε συνεργασία με την Επιτροπή Ανασυγκρότησης επεξεργάζεται παράλληλα πρόγραμμα ώστε να προσφερθεί στα μέλη της συγκεκριμένης επαγγελματικής ομάδας βεντάλια νέων επιλογών. Το σχέδιο θέλει εξατομικευμένο φάκελο για τους ανθρώπους αυτούς, περίπου 500 οικογένειες, προκειμένου να επανακαθορίσουν τη ζωή τους μέσα στην επταετία. Κάποιοι μπορεί να ασχοληθούν με τη βιομάζα, άλλοι με την επισκεψιμότητα της περιοχής, και να εξελιχθούν σε οδηγούς του βουνού – το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας θα δώσει τη, σχετική με την οικονομία του δάσους, γκάμα.

Ο δήμαρχος Μαντουδίου – Λίμνης – Αγίας Αννας Γιώργος Τσαπουρνιώτης συνδέει πολλούς από τους ρητινοκαλλιεργητές με τους σημερινούς θύλακες παραπόνων, στην τοπική κοινωνία. «Το επταετές πρόγραμμα των ρητινοκαλλιεργητών δεν έχει ξεκινήσει, είμαστε εν αναμονή», τονίζει ο δήμαρχος. «Είχαν πει Γενάρη, μετά Μάρτη, μετά Ιούλιο… Έχουν βεβαίως γίνει σημαντικά βήματα, αλλά προβλήματα υπάρχουν. »Το μεγαλύτερο; Εντοπίζεται στα σπίτια τα οποία έχουν χαρακτηριστεί λόγω ζημιών κίτρινα. H αποζημίωση των 144 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο είναι πολύ χαμηλή. Και με τα κόκκινα σπίτια, όπου το τιμολόγιο φθάνει τα 800 ευρώ το τ.μ., η κατάσταση δεν είναι εύκολη. Δεν μπορούν να καλυφθούν εύκολα τα ποσά, κανένας δεν έχει κτίσει».

Ο δήμαρχος Ιστιαίας – Αιδηψού Γιάννης Κοτζιάς περιορίζεται να πει ότι τα χρονοδιαγράμματα έχουν όντως τηρηθεί, πλην όμως μας καλεί σε διά ζώσης ξενάγηση. «Δεν έχουν σε όλα άδικο οι κάτοικοι», τονίζει στο Protagon πηγή που είναι σε θέση να γνωρίζει βαθιά τη διαδικασία αποκατάστασης των πληγών. «Πολλοί, όμως, από τους θύλακες παραπόνων σχετίζονται με τις γκρίζες ζώνες του κράτους, με χρόνια προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας, ακόμη και με την ίδια τη δομή της. Εξηγούμαι: στην περιοχή υπήρχε το φαινόμενο της πολυαπασχόλησης, οικογένειες φέρ’ ειπείν που είχαν λίγα μελίσσια, λίγα πρόβατα, λίγες ελιές… Υπήρχαν αδήλωτες περιουσίες. Μαντριά, αποθήκες, κτίσματα που δεν ήταν νομιμοποιημένα. Πρόσωπα που δεν φαίνονταν κατ’ επάγγελμα αγρότες. Στην κατηγορία των ρητινοκαλλιεργητών, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες φαίνεται μόνο  ένας από κάθε σπίτι να ασχολείται σχετικά. Από την άλλη πλευρά, δεν λείπουν και οι “ατασθαλίες”. Ενα ποσοστό καταθέτει πλαστά δικαιολογητικά. Ή θέλει να αποζημιωθεί όταν είχε κτίσει αυθαιρέτως και μέσα στο δάσος της Αγίας Αννας…».

«Φωτοδότες»: το Φεστιβάλ, η Λυρική, το Μέγαρο

Ανασυγκρότηση δεν υπάρχει, βεβαίως, χωρίς δυο εμβληματικά έργα που έχουν τεθεί ως ορόσημο για την περιοχή: την κατασκευή του δρόμου 90 χιλιομέτρων που θα συνδέει τη Χαλκίδα με την Ιστιαία σε μία ώρα και δέκα λεπτά – και τον οποίο εξήγγειλε ο ίδιος ο Πρωθυπουργός. Και –τι άλλο;– το δάσος, στην αναγέννηση, κυριολεκτικά και μεταφορικά, του οποίου συμβάλλουν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (αναδάσωση), το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (οικονομία του δάσους), η Επιτροπή Γκολντάμερ (με εμπειρία στην προστασία – πρόληψη, την είχε καλέσει και η κυβέρνηση Τσίπρα) που μόλις την περασμένη εβδομάδα παρέδωσε το πόρισμά της. Το τελικό masterplan θα χωρέσει όλα τα σχέδια που έχουν να κάνουν με το δάσος. Υπάρχουν, όμως, απτές δράσεις; Projects ορατά στον απλό κάτοικο ή επισκέπτη της περιοχής;

Η ερώτηση τίθεται στον κ. Μπένο. «Ασφαλώς και υπάρχουν, είναι τα περίφημα πρόωρα έργα, οι “Φωτοδότες” – είμαι ο “νονός” τους. Τα έργα αυτά δίνουν στους ανθρώπους της βόρειας Εύβοιας εικόνες του Μέλλοντος, πολλές φορές οι κάτοικοι είναι εγκλωβισμένοι στην καθημερινότητά τους, δική μας αποστολή είναι να τους ταξιδέψουμε. Δείτε τι έχει κάνει ο Ορέστης Ανδρεαδάκης και το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με το Evia Film Project, ο Γιώργος Κουμεντάκης και η Εθνική Λυρική Σκηνή, με το διετές πρόγραμμα σύμπραξης Τέχνης και Οικολογίας, o Δημήτρης Μαραγκόπουλος και το Μέγαρο Μουσικής, με το πρόγραμμα “Γέφυρες”.

Ή το υπουργείο Παιδείας με το πρόγραμμα αλληλεγγύης ανάμεσα στα παιδιά όλης της χώρας (“Στηρίζουμε τη βόρειο Εύβοια”). Από την άλλη πλευρά, και ο κόσμος των ιδιωτών συμβάλλει με τον δικό του τρόπο, το Ιδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακοπούλου και οι πρωτοβουλίες περί την τοπική γαστρονομία ανήκουν στις πλέον χαρακτηριστικές. »Στο σημείο αυτό θέλω να προσθέσω και κάτι ακόμη, που ίσως δεν είναι ευρύτερα γνωστό.

Με ιδιωτικούς πόρους, μέσω του θεσμού των εταιρικών μελών, το Διάζωμα (σ.σ.: ο κ. Μπένος είναι ιδρυτής και πρόεδρος του σωματείου, που δραστηριοποιείται στον χώρο του πολιτισμού) έχει συγκεντρώσει 2,5 εκατομμύρια ευρώ για τις μελέτες που αφορούν τη βόρειο Εύβοια. Το Διάζωμα δεν παίρνει χρήματα από το κράτος, ούτε από την Ε.Ε., όλοι οι πόροι του είναι ιδιωτικοί, είναι οι πόροι των μελών του. Τόσο η εμπλοκή του, όσο και η δική μου εμπλοκή, είναι εθελοντική».