Το ταξίδι μας: το Αρχαίο Θέατρο του ιερού του Διονύσου στην Ικαρία της Αττικής – «Βωμός Διονύσου»

Σχετικά Θέατρα

Αν και ελάχιστα γνωστός ο αρχαιολογικός χώρος του «Βωμού του Διονύσου», όπως συνήθως αναφέρεται ο αρχαιολογικός χώρος, όπου βρίσκεται το Αρχαίο Θέατρο  του ιερού του Διονύσου στην Ικαρία της Αττικής, είναι από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα. Ο συγκεκριμένος τόπος σηματοδοτεί την αρχή της λατρείας του Διονύσου στην Αττική, την αρχή της καλλιέργειας της αμπέλου και της τέχνης της  οινοποιίας, και είναι ο τόπος γέννησης του αρχαίου δράματος (βλ. εδώ).

Στα δυτικά του οικισμού της Ραπεντώσας, στο Διόνυσο Αττικής, ήρθε στο φως στα τέλη του 19ου αιώνα με τις ανασκαφές της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, το αστικό και θρησκευτικό κέντρο του αρχαίου αττικού δήμου του Ικαρίου. Το στοιχείο που οδήγησε στην έρευνα ήταν ο εντοπισμός μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών, επιγραφών και ενός υστεροαρχαϊκού λατρευτικού αγάλματος, τα οποία είχαν εντοιχιστεί στην τοιχοδομία χριστιανικού ναού.  Ήρθαν ακόμη στο φως αρχαίες επιγραφές που σχετίζονται με το θεσμό της «χορηγίας», τη χρηματοδότηση δηλαδή των θεατρικών αγώνων.

Ακολούθησε καθαρισμός το 1981 από την Σχολή και επανεκτίμηση των ευρημάτων. Έκτοτε  αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού για την ανάδειξη του μνημείου είναι η  Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής. Το 2005  πραγματοποιήθηκε ανασκαφικός καθαρισμός, ακολούθησε σήμανση και  περίφραξη του αρχαιολογικού χώρου και το 2006 ολοκληρώθηκε η αναστήλωση του χορηγικού μνημείου των Αγνία, Ξανθίππου, Ξανθίδη (4^ος π.Χ.).

Το Αρχαίο Θέατρο στο ιερό του Απόλλωνα και του Διονύσου, είναι μέρος ενός μνημειακού συνόλου διαστάσεων – περίπου – 60×40 μ., στο οποίο ετελούντο τα Διονύσια του δήμου του Ικαρίου Αττικής κατά τους αρχαίους χρόνους. Η ύπαρξη του θεάτρου επιβεβαιώνεται από τα κατάλοιπα της υποδομής της σκηνής αλλά και από έξι μαρμάρινα καθίσματα (προεδρίες), τα οποία σώζονται μπροστά τους. Η ακριβής μορφή του θεάτρου μας είναι άγνωστη, αφού το ανάγλυφο του κοίλου καταστράφηκε στα νεότερα χρόνια από τη διέλευση του σύγχρονου δρόμου (19^ος αι.).

Το θέατρο θα πρέπει να ανήκε σε κάποιον μεταβατικό τύπο, καθώς οι πρώιμες μόνιμες διαμορφώσεις των θεατρικών χώρων φαίνεται πως ανταποκρίνονταν στις ανάγκες και συνθήκες της κάθε περιοχής. Το θέατρο προοριζόταν να εξυπηρετεί τις ανάγκες του δήμου και ενδεχομένως ανάγκες αντίστοιχες γειτονικών δήμων.  Ίσως οι θεατές παρακολουθούσαν τις παραστάσεις καθισμένοι σε ένα σύστημα ξύλινων εδράνων (ίκρια) το οποίο μπορούσε είτε να αποθηκεύεται ή και να έχει άλλες χρήσεις.

Ο Ιωάννης Τραυλός  (1908-1985) υποστήριξε πως το θέατρο θα πρέπει να ήταν ένα από τα πρωιμότερα θέατρα της Αττικής (τέλος του 6ου αι. π.Χ.). Στοιχείο για την εκτίμηση αυτή ήταν η αρχαϊκή πλαστική που βρέθηκε στο ιερό και το συνδέει με την εισαγωγή της λατρείας του Διονύσου στην Αττική. Εξάλλου η τέλεση των Διονυσίων στο Ικάριο τεκμηριώνεται από τα μέσα του 5ου αι. και άρα θα είχε καθιερωθεί νωρίτερα. Κατ’ άλλους επιστήμονες το μνημείο χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. βάσει της κατασκευής των υπόλοιπων μνημείων στο χώρο.

Το Μάϊο του 2010 ξεκίνησε το ταξίδι του Διαζώματος στο Αρχαίο Θέατρο του ιερού του Διονύσου Ικαρίας. Ο πρόεδρος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», κ. Σταύρος Μπένος επισκέφτηκε το θέατρο στο πλαίσιο της περιοδείας του στους αρχαίους χώρους θέασης και ακρόασης της Αττικής και συναντήθηκε με όλους τους τοπικούς φορείς, προκειμένου να δρομολογηθεί  η ανάδειξη του θεάτρου (βλ. εδώ). Στην επίσκεψη συμμετείχαν η  αρχαιολόγος και σημερινή Έφορος Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, κα Καλλιόπη Παπαγγελή, ο αρχιτέκτονας/αναστηλωτής του Διονυσιακού θεάτρου της Αθήνας και ιδρυτικό μέλος του Διαζώματος,  κ. Κωνσταντίνος Μπολέτης, ο τ. δήμαρχος Διονύσου, Σπύρος Δαρδαμάνης και οι αρχαιολόγοι κ.κ. Σταματίνα Κασσανδρή, Δημήτρης Παλαιολόγος και Μαρία Στεφανοπούλου.

Το «ΔΙΑΖΩΜΑ» προχώρησε άμεσα σε άνοιγμα  «κουμπαρά» (τραπεζικού λογαριασμού) για την ενίσχυση του θεάτρου του Διονύσου στην αρχαία Ικαρία Αττικής.

Ακολούθησε με την συμβολή του Διαζώματος τρία χρόνια μετά Προγραμματική Σύμβαση ύψους 20.000 ευρώ, μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου Διονύσου για το έργο «Εργασίες Διαμόρφωσης στον αρχαιολογικό χώρο του Διονύσου». Τη χρηματοδότηση διέθετε ο Δήμος Διονύσου με την νέα του ηγεσία, το Δήμαρχο Γιάννη Καλαφατέλη. Αντικείμενο της σύμβασης υπήρξε η διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου και η τακτοποίηση και ταξινόμηση των διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών, καθώς και η διενέργεια διερευνητικών τομών στον χώρο και η κατασκευή πινακίδων πληροφόρησης. Η προγραμματική σύμβαση δεν ενεργοποιήθηκε δυστυχώς, καθώς ανέκυψαν κωλύματα ως προς το καθεστώς ιδιοκτησίας του αρχαιολογικού χώρου.  (βλ. εδώ)

Στο πλαίσιο ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας, είναι σημαντικό να αναφερθεί το σημαντικό έργο που έχει συντελεστεί όλα αυτά τα χρόνια στον τομέα της εκπαίδευσης. Με σκοπό την ενθάρρυνση των μαθητών για την προστασία  της πολιτιστικής κληρονομιάς και πιο συγκεκριμένα του αρχαίου θεάτρου στο Διόνυσο, έχουν οργανωθεί πολλές ενημερωτικές και εκπαιδευτικές δράσεις. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στη μαθητική κοινότητα των Αρσακείων – Τοσιτσείων Σχολείων της Εκάλης και των σχολείων του Δήμου Διονύσου, καθώς και στον Γενικό Γραμματέα του Διαζώματος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας,  ομότιμο καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Βασίλη Λαμπρινουδάκη, που συμβάλλουν ενεργά στην ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου του Διονύσου στον αρχαίο αττικό Δήμο της Ικαρίας. Μπορείτε να δείτε πιο αναλυτικά, το απολογιστικό δελτίο τύπου των σχολείων εδώ, καθώς και όλες τις εκπαιδευτικές δράσεις που φιλοξενούνται στην Generation D.

Η διακοπή της έρευνας στο Αρχαίο Θέατρο δυστυχώς δεν επιτρέπει την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με τη μορφή, έκταση, χρονολόγηση και λειτουργία του εκπληκτικού αυτού μνημειακού συνόλου.  Είναι απαραίτητο επομένως να δρομολογηθεί από τους αρμόδιους φορείς, η συμπληρωματική ανασκαφική έρευνα στις άσκαφες και επιχωσμένες επιφάνειες, οι οποίες θα επιτρέψουν  την εκ νέου χαρτογράφηση  και επανεκτίμηση της λειτουργίας του θεάτρου και του μνημειακού συνόλου. Ένα πρώτο βήμα για την ανάδειξη του Αρχαίου Θεάτρου και του αρχαιολογικού χώρου, θα είναι  η χρηματοδότηση του έργου και η σύναψη μιας νέας Προγραμματικής Σύμβασης.

 

Ας δούμε στην συνέχεια την Πρόοδο Εργασιών που έχει γίνει στο θέατρο:

• Το Μάιο του 2010 πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίσκεψη του προέδρου του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», κ. Σταύρου Μπένου στο αρχαίο θέατρο Διονύσου Ικαρίας Αττικής, στο πλαίσιο της περιοδείας του στους αρχαίους χώρους θέασης και ακρόασης της Αττικής, όπου συναντήθηκε με όλους τους τοπικούς φορείς, με θέμα την ανάδειξη του παραπάνω θεάτρου. (βλ. εδώ)
• Το Νοέμβριο του 2013 υπεγράφη η προγραμματική σύμβαση, ύψους 20.000 ευρώ, μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της Περιφέρειας Αττικής και του Δήμου Διονύσου για το έργο «Εργασίες Διαμόρφωσης στον αρχαιολογικό χώρο του Διονύσου». Τη χρηματοδότηση διέθετε ο Δήμος Διονύσου. Η σύμβαση έχει ως στόχο τη διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου του Ικάριου του Δήμου Διονύσου Αττικής και ειδικότερα την τακτοποίηση και ταξινόμηση των διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών, τη διενέργεια διερευνητικών τομών στον χώρο και την κατασκευή πινακίδων πληροφόρησης. Η προγραμματική σύμβαση δεν ενεργοποιήθηκε.
• Παράλληλα η μαθητική κοινότητα των Αρσακείων – Τοσιτσείων Σχολείων της Εκάλης και των σχολείων του Δήμου Διονύσου, με τους καθηγητές των παιδιών, αλλά και ο κος Βασίλης Λαμπρινουδάκης, ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοικος Διονύσου, συμβάλλουν ενεργά στην ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου του Διονύσου στον αρχαίο αττικό Δήμο της Ικαρίας.
• Το «ΔΙΑΖΩΜΑ» έχει ανοίξει «κουμπαρά» τραπεζικό λογαριασμό για την ενίσχυση του θεάτρου του Διονύσου στην αρχαία Ικαρία Αττικής.
• Προωθείται η σύναψη νέας Προγραμματικής Σύμβασης. (ΣΤΙΓΜΑ)
• Υπογραφή της νέας Προγραμματικής Σύμβασης και έναρξη εργασιών. (ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ)

 

Μπορείτε να ενημερώνεστε στη σελίδα του Αρχαίου Θεάτρου, εδώ.

Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες στην έκδοση του Διαζώματος με τίτλο «Αρχαία Θέατρα της Αττικής, Τα θέατρα των δήμων» – Ο αρχαίος δήμος του Ικαρίου στο σύγχρονο δήμο του Διονύσου Αττικής, της Αθηνάς Χατζηδημητρίου (σελ. 139 κ.ε.)