Στοιχεία για το αρχαίο θέατρο της Ιεράπετρας στο φως, μετά την επιτυχημένη ημερίδα

Σχετικά Θέατρα

Πηγή: radiolasithi.gr

Μια ενδιαφέρουσα ημερίδα με θέμα «Ένα αρχαίο θέατρο βγαίνει στο φως» πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 5 Νοεμβρίου στον Δήμο Ιεράπετρας στο πλαίσιο συνεργασίας του Δήμου Ιεράπετρας με το σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» και την Εφορία Αρχαιοτήτων Λασιθίου.

Παρουσία εκπροσώπων από τον χώρο της αυτοδιοίκησης, φορέων, συλλόγων και πλήθους κόσμου, ο κ. Σταύρος Μπένος, πρόεδρος του σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ» και η κα. Χρύσα Σοφιανού, Προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Λασιθίου αναφέρθηκαν στο  αρχαίο θέατρο της Ιεράπετρας, σχολιάζοντας ζητήματα αρχιτεκτονικής και αναπτύσσοντας γενικότερα θέματα που αφορούν το κορυφαίο είδος της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, το αρχαίο θέατρο.

Την εκδήλωση χαιρέτησαν ο Δήμαρχος Ιεράπετρας, κος. Θεοδόσιος Καλαντζάκης, καθώς και η Αντιπεριφερειάρχης της Περιφερειακής Ενότητας Λασιθίου, κα. Πελαγία Πετράκη, αναφερόμενοι επιγραμματικά μεταξύ άλλων στη σημασία της διαφύλαξης και ανάδειξης των  αρχαιολογικών μνημείων ενός τόπου.

Όπως τόνισε ο Δήμαρχος Ιεράπετρας, αφού πρώτιστα ευχαρίστησε τον κ. Μπένο και την κα. Σοφιανού για την επίσκεψή τους στην Ιεράπετρα και τη συμμετοχή τους στην εκδήλωση:

«Η Ιεράπετρα ένας τόπος προικισμένος από την ιστορία, όπως αποδεικνύουν καθημερινά τα αρχαιολογικά μνημεία που στέκουν επιβλητικά μάρτυρες εποχών, πολιτισμών και επιρροών σε κάθε σημείο αυτού του τόπου, ένας τόπος με πλούσια ιστορική πορεία  και σπουδαίο πολιτιστικό απόθεμα αγκαλιάζει ένα ακόμη σπουδαίο μνημείο της, σημείο αναφοράς της ιστορικής και αρχαιολογικής της κληρονομίας, το αρχαίο θέατρο.

Με τις ανασκαφικές εργασίες να έχουν προχωρήσει αρκετά τα τελευταία χρόνια υπό την επίβλεψη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Λασιθίου και με τη συμμετοχή και εθελοντών, το αρχαίο θέατρο βγαίνει στο φως, αποκαλύπτοντας μας πολύτιμα ιστορικά στοιχεία της αρχαίας Ιεράπυτνας.

Πρωταγωνιστής της διοργάνωσης και επίκεντρο του ενδιαφέροντος όλων μας, το αρχαίο θέατρο αποτελεί για τον Δήμο Ιεράπετρας ένα σημαντικό μνημείο, σημείο άνθισης της πολιτιστικής και πνευματικής δημιουργίας της Ιεράπετρας των προγενέστερων εποχών που ως Δήμος δεσμευόμαστε να προστατεύσουμε και με κάθε γόνιμο τρόπο να αναδείξουμε» τόνισε ο  κ. Καλαντζάκης  υπογραμμίζοντας ότι η Ιεράπετρα διαθέτει εξαιρετικό ιστορικό πλούτο και αποτελεί ευθύνη και καθήκον όλων  η ανάδειξη και η διαφύλαξή του.

Ένα αρχαίο θέατρο βγαίνει στο φως της Ιεράπετρας, η ομιλία της κας. Σοφιανού

Στην πορεία των  ανασκαφικών εργασιών που έφεραν στο φως το αρχαίο θέατρο της Ιεράπετρας αλλά και σε σημαντικά σημεία της αρχαιολογικής έρευνας και  ιστορίας αναφέρθηκε κατά την αναλυτική τοποθέτησή της η Προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Λασιθίου, κα. Χρύσα Σοφιανού.

Όσον αφορά το αρχαίο θέατρο η κα. Σοφιανού αναφέρθηκε αρχικά στις μαρτυρίες περιηγητών, στα όσα αναφέρουν και εν συνεχεία στην έναρξη και την πρόοδο των  ανασκαφικών εργασιών. Όπως τόνισε:

«Δύο από τους περιηγητές που επισκέφτηκαν την περιοχή τον 16ο και τον 19ο αι., ο Onorio Belli και ο Thomas Spratt αναφέρουν δύο θέατρα, ένα μεγάλο και ένα μικρότερο, αμφιθέατρο, «ναυμαχία», θέρμες, εντυπωσιακά αρχιτεκτονήματα και γλυπτά. Συγκεκριμένα ο Onorio Belli σε επιστολή του 1586 γράφει πως το μικρό θέατρο ήταν διακοσμημένο με κίονες ιωνικού ρυθμού, από λευκό μάρμαρο και πως πίσω από τη σκηνή, είχε κίονες σαν της Γόρτυνας, από μάρμαρο Αιγύπτου. Πολλά από αυτά τα αρχιτεκτονικά κομμάτια λέει πως εστάλησαν στη Βενετία, πως ο ίδιος έσκαψε στα ερείπια του μικρού θεάτρου, αλλά στην προσπάθειά του να βγάλει τα αγάλματα, αυτά έγιναν σκόνη, πως πήρε επιγραφές και τις μετέφερε στο Χάνδακα αλλά κανένα καράβι δεν τις φόρτωνε (ποιος ξέρει τι απέγιναν!)

Στα μέσα του 19ου αιώνα, όπως ανέφερε η κα. Σοφιανού, ο Άγγλος ναύαρχος Thomas Spratt έφτασε στην Κρήτη και έχοντας υπόψη του τις περιγραφές του Belli εντόπισε τα μνημεία της Ιεράπυτνας. Μας άφησε έναν πολύτιμο χάρτη, όπου το μικρό θέατρο τοποθετείται στα δυτικά της πόλης και αναφέρει ότι βρίσκεται σε πλάτωμα, στη θέση Βιγλιά, με προσανατολισμό ΒΔ.

Στους νεώτερους χρόνους, σε φωτογραφία του 1938 του Γ. Μαρκόπουλου απεικονίζονται ερείπια ρωμαϊκού κτίσματος σε ύψος μεγαλύτερο των 3μ. Αυτά τα ερείπια, που βρίσκονταν στη θέση «Βιγλιά», σύμφωνα με μαρτυρίες, ανατινάχθηκαν με δυναμίτη από το στρατό Κατοχής κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, επειδή εμπόδιζαν τα παράκτια πολυβολεία.

Το οικόπεδο που ανασκάπτεται στα Βιγλιά, ανέφερε η κα. Σοφιανού,  ανήκε στην ιδιοκτησία της Έλλης Μαντουραράκη και κατά την εκσκαφή του είχαν εντοπιστεί αρχιτεκτονικά μέλη και τμήματα αγαλμάτων, γι’ αυτό και απαλλοτριώθηκε. Η γεωφυσική διασκόπηση που έγινε από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας Κρήτης με χρηματοδότηση του Δήμου Ιεράπετρας έδειξε πράγματι την ύπαρξη ενός μεγάλου κυκλικού κτίσματος, πιθανότατα θεάτρου.

Μετά από όλες αυτές τις πληροφορίες και τις ενδείξεις αλλά κυρίως χάρη στην επιμονή του τότε αντιδημάρχου Μάνου Μαρκόπουλου αποφασίστηκε το 2011, ανέφερε η Προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Λασιθίου, η δοκιμαστική αρχικά ανασκαφή του οικοπέδου. Έτσι υπογράφηκε Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Κρήτης και του Δήμου Ιεράπετρας. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Δήμο Ιεράπετρας με το ποσό των 50.000€ -Στο σημείο αυτό πρέπει να ευχαριστήσω το τότε δήμαρχο Ιεράπετρας κ. Σ.Αναστασάκη που μας ενέκρινε το κονδύλι αλλά και τον νυν δήμαρχο Ιεράπετρας κ. Θ.Καλαντζάκη που μας το παραχώρησε.

Τον Ιούνιο του 2013 ξεκίνησαν εργασίες για τον εντοπισμό του θεάτρου που δεν ήταν ορατό. Έγινε αποψίλωση του οικοπέδου, επιφανειακός καθαρισμός και χαράχτηκαν δοκιμαστικές τομές. Μετά από ένα μήνα εργασιών άρχισε να αποκαλύπτεται ένα μεγάλο κλιμακωτό κτίσμα χτισμένο με ακανόνιστες πέτρες και άφθονο ασβεστοκονίαμα. Ήμασταν πλέον σίγουροι πως το θέατρο ήταν εκεί, αναφέρει η κα. Σοφιανού, ήταν όμως σκεπασμένο από σύγχρονες επιχώσεις και πολύ συχνά βγάζαμε μέσα από τις ανασκαφικές τομές πλαστικές σακούλες και άλλα σύγχρονα αντικείμενα. Σε βάθος μεγαλύτερο των 2 μ. εντοπίστηκαν τα θεμέλια ενός μικρού κτίσματος που είχε γίνει μέσα στο αρχαίο καταστρέφοντάς το. Τα ευρήματα στο εσωτερικό του ήταν σφαίρες, σύρματα, πλαστικά και συμπεραίναμε ότι πρόκειται για πρόχειρο φυλάκιο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου».

Αναφερόμενη στα μέχρι σήμερα ευρήματα  και την αρχιτεκτονική του θεάτρου η κα. Σοφιανού ανέφερε:

«Μέχρι σήμερα ήρθαν στο φως το κοίλο και τμήμα της ορχήστρας ενός θεάτρου με προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ. Έχουμε ανασκάψει 6 σωζόμενες σειρές εδωλίων. Η κατασκευαστική τεχνική είναι συνηθισμένη στη ρωμαϊκή αρχιτεκτονική και ονομάζεται opus caementicium: χρησιμοποιούσε μικρές, ακατέργαστες πέτρες ανακατεμένες με ασβέστη και άμμο. Αποτελούσε τον πυρήνα της τοιχοποιίας πάνω στον οποίο τοποθετήθηκαν τα εδώλια. Τα κενά γέμισαν με το παχύρευστο συνδετικό υλικό γι΄αυτό σε ορισμένα σημεία του κοίλου είναι ορατά τα αποτυπώματά τους. Ουσιαστικά αυτό που βλέπουμε σήμερα, είναι ένα απογυμνωμένο από τα εδώλια του θέατρο. Ευτυχώς ήμασταν τυχεροί και βρήκαμε μερικά στη θέση τους που θα μας βοηθήσουν αργότερα στην αποκατάσταση – και λέω τυχεροί γιατί σε πολλά θέατρα δεν βρέθηκε κανένα. Τα εδώλια είναι μονολιθικά και αποτελούνται από δύο τμήματα, το κάθισμα και το χώρο για τα πόδια των θεατών της πίσω σειράς. 4 κλίμακες χώριζαν το κάτω θέατρο σε 5 κερκίδες. Στην περίμετρο της ορχήστρας εντοπίστηκε ο εύριπος, ο αγωγός που κατεύθυνε τα όμβρια έξω από το χώρο του θεάτρου και στα σημεία που καταλήγουν οι κλίμακες καλύπτεται από λίθινες πλάκες για την όδευση προς την ορχήστρα. Στο ανατολικό τμήμα του κοίλου ανασκάφτηκε μια κυκλική κατασκευή που μοιάζει με καμίνι αδιευκρίνιστης εποχής, μέσα στο οποίο πιθανότατα έλιωσαν τα έδρανα του θεάτρου και άλλα αρχιτεκτονικά.

Στη συνέχεια αποκαλύφθηκε το ανατολικό και το νότιο τμήμα της ορχήστρας. Είναι στρωμένη με μεγάλες ορθογώνιες πλάκες πάνω σε καλά πατημένο πηλόχωμα. Στο ανατολικό τμήμα της εντοπίστηκε ένα χάσμα, μια οπή που δείχνει πως κάτω από την ορχήστρα υπάρχει κενό, στοά, διάδρομος ή δεξαμενή ομβρίων. Δεν έχει ερευνηθεί ακόμη γιατί πρέπει να εξασφαλιστεί πρώτα τη στατικότητα της ορχήστρας» τόνισε η κα. Σοφιανού

Ενημερώνοντας τους παραβρισκόμενους  για τους επόμενους στόχους του εγχειρήματος  η κα. Σοφιανού αναφέρθηκε στην αποκάλυψη της υπόλοιπης ορχήστρας και της σκηνής με νέα προγραμματική σύμβαση και με χρηματοδότηση τώρα όχι μόνο από τον Δήμο Ιεράπετρας αλλά και από την Περιφέρεια Κρήτης με ένα γενναίο ποσό που υποσχέθηκε ο περιφερειάρχης κ. Σταύρος Αρναουτάκης. Όπως τόνισε:

«Οι εργασίες που έγιναν στο θέατρο κόστιζαν πολύ περισσότερο από το πολύ καλό ποσό  των 50.000 που είχαμε, και αυτό συνέβη γιατί είχαμε πολύ εθελοντική εργασία και μεγάλη βοήθεια από το Δήμο Ιεράπετρας που ήταν πάντα δίπλα μας τον τελευταίο χρόνο. Η απομάκρυνση των μπάζων που θα μας κόστιζε αρκετά χρήματα έγινε με τα μηχανήματα του Δήμου και επιπλέον πολλές άλλες διευκολύνσεις. Ευχαριστώ την τεχνική υπηρεσία, το λογιστήριο, τους αντιδημάρχους και ιδιαιτέρως το Δήμαρχο κ. Θεοδόσιο Καλαντζάκη για τη βοήθεια, τη συμπαράσταση και την μεγάλη ευαισθησία που επιδεικνύουν σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς, όχι μόνο για το θέατρο, αλλά και το φρούριο Καλέ, το σπίτι του Ναπολέοντα, τη Χρυσή κα. Ακόμη. Στις ανασκαφές δούλεψαν οι αρχαιολόγοι Εσθήρ Ποθουλάκη και Μαρία Τσονοπούλου, ο αρχιτέκτονας Ισίδωρος Πλακωτάρης, ο συντηρητής Αγαπητός Λεγάκης, οι εργάτες Χ. Μαζωνάκης, Χριστίνα Παναγιωτάκη, Μάκης Κοϊνάκης Μ. Δερμιτζάκης και η αρχαιολόγος Μ. Γενειατάκη. Μαζί μας είχαμε τους Ιεραπετρίτες εθελοντές που ήταν πολλοί και πρόσφεραν δουλειά, γνώσεις, δροσιά και κουράγιο, ο καθένας όσο μπορούσε και τους ευχαριστώ όλους»

Ολοκληρώνοντας την ομιλία της η κα. Σοφιανού αναφέρθηκε στην εξαγωγή των μέχρι σήμερα συμπερασμάτων για το αρχαίο της Ιεράπετρας, θέτοντας παράλληλα τον προβληματισμό για το αν πρόκειται για θέατρο η ωδείο. Όπως ανέφερε:

Το κτίριο που ήρθε στο φως αποτελεί τυπικό δείγμα ρωμαϊκού χώρου θεαμάτων. Έχει ακτίνα ορχήστρας 6μ. εξωτερικό πλάτος 32μ., μήκος 36μ. και η χωρητικότητά του υπολογίζεται πολύ γενικά στα 1500 άτομα. Χρονολογείται στις αρχές του 2ου μ. Χ. αιώνα και ίσως κατασκευάστηκε στα χρόνια της αυτοκρατορίας του Αδριανού. Στις εκσκαφές για τη θεμελίωση του τζαμιού είχε βρεθεί το άγαλμα του Αδριανού ύψους 2.68μ. που στη συνέχεια ο Πασάς Κωστής Αδοσίδης μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη στο μουσείο της οποίας σήμερα βρίσκεται. Ήταν συνηθισμένο οι πολίτες να στήνουν σε κεντρικά σημεία αγάλματα των αυτοκρατόρων που θεωρούσαν πως ευεργέτησαν την πόλη τους, δεν έχουμε όμως μέχρι σήμερα κάποια επιγραφή που να μας το βεβαιώνει και για την Ιεράπυτνα.

Το θέατρο ήταν σε χρήση μέχρι το τέλος του 3ου  αι. και πιθανόν εγκαταλείφτηκε στις αρχές του 4ου με την εξάπλωση του Χριστιανισμού. Ο μεγάλος σεισμός το 375 ή 365 που κατέστρεψε πολλές κρητικές πόλεις θα προξένησε καταστροφές στη σκηνή που θα το διαπιστώσουμε, όταν την αποκαλύψουμε. Ίσως καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά που κονιορτοποίησε και τα αγάλματα που αναφέρει ο Belli. Έτσι, ο χώρος κατάντησε λατομείο επεξεργασμένων λίθων όπως όλα σχεδόν τα αρχαία θέατρα και μετά σκουπιδότοπος Έχει υποστεί μεγάλη καταστροφή φυσικά στο πέρασμα του χρόνου αλλά κυρίως από τη συστηματική αφαίρεση του δομικού υλικού και τις ανατινάξεις κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο σημείωσε η κα. Σοφιανού, αναφερόμενη στην μεγάλη προσπάθεια  στις εργασίες και τις μελέτες που απαιτούνται για να ξαναβρεί ο χώρος την παλιά του χρήση και να γίνει σημείο αναφορά για τα πολιτιστικά δρώμενα της Ιεράπετρας.

Η αξία και η μαγεία των συνεργειών από τον πρόεδρο του σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ»

Άκρως ενδιαφέρουσα ήταν και η τοποθέτηση του κ. Σταύρου Μπένου, προέδρου του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ». Αναφερόμενος στην αξία και την μαγεία των συνεργειών με στόχο την ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων, την εξεύρεση πόρων και την ένταξη τους στην καθημερινότητά μας, ο κ. Μπένος αναφέρθηκε στην προσπάθεια που καταβάλει το σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ», προβάλλοντας παράλληλα το παράδειγμα της Ηπείρου και της ανάπτυξης και ανάδειξης πολιτιστικών διαδρομών.

Η δημιουργία συμμετοχικού σχηματισμού που θα προωθεί και θα αξιοποιεί το έργο της Πολιτιστικής Διαδρομής με τη συμμετοχή τοπικών επιχειρήσεων και φορέων, η σύνδεση του ιδιωτικού τομέα με την διαδρομή των αρχαίων θεάτρων, η κινητοποίηση της τοπικής επιχειρηματικότητας για να στηρίξει και να αξιοποιήσει τις δυνητικές αναπτυξιακές δυνατότητες που προσφέρει το έργο της πολιτιστικής διαδρομής και το παράδειγμα της Ηπείρου με το έργο «Οργάνωση της συμμετοχής της τοπικής οικονομίας της Ηπείρου στην Πολιτιστική Διαδρομή στα Αρχαία Θέατρα της Ηπείρου» ήταν θέματα που αναπτύχθηκαν από τον κ.Μπένο, στην προσπάθεια ανάδειξης του σημαντικό ρόλου και της ιδιαίτερης αξίας που έχει σήμερα η ανάπτυξη συνεργειών, όπως τόνισε, για την διαφύλαξη και ανάδειξη  της πολιτιστικής  κληρονομίας κάθε τόπου.

Γραφείο Τύπου

Δήμου Ιεράπετρας