Αποτίμηση εκπαιδευτικού προγράμματος «ΣτηρίΖΟΥΜΕ Βόρεια Εύβοια» για το σχολικό έτος 2021-2022

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «ΣτηρίΖΟΥΜΕ Βόρεια Εύβοια» γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες των καταστροφικών πυρκαγιών της Βόρειας Εύβοιας, για να συμπεριληφθεί στο ολιστικό, ανθρωποκεντρικό Πρόγραμμα Ανασυγκρότησης Βόρειας Εύβοιας. Αρωγός στον σχεδιασμό του, ήταν η Περιφερειακή  Δ/νση Εκπ/σης Στερεάς Ελλάδας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.). Το Υπουργείο Παιδείας το ενέκρινε (αρ.Πρωτ. Φ11/138716/Δ7/01-11-2021) και μέσω των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης το πρόγραμμα έφτασε στα σχολεία.

Ενδεχομένως, να ήταν η ποικιλία των δράσεων που προτάθηκαν με κυρίαρχη την προστασία των μνημείων της φύσης και του πολιτισμού με τη μορφή της «υιοθεσίας» ή μπορεί να ήταν η ευελιξία να αξιοποιηθούν οι δράσεις αυτές στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, το νέο καινοτόμο μάθημα που από τη χρονιά 2021-2022 εντάχθηκε στο ωρολόγιο πρόγραμμα της υποχρεωτικής εκπ/σης ή να υλοποιηθούν ως αυτόνομο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ή ως μεμονωμένη δράση ή τέλος, να ήταν η συγκίνηση που προκαλούσε η ανάμνηση των εικόνων από την πυρόπληκτη Βόρεια Εύβοια, όταν κάποιος διάβαζε τον τίτλο του προγράμματος «ΣτηρίΖΟΥΜΕ Βόρεια Εύβοια», πάντως το πρόγραμμα αγκαλιάστηκε από σαράντα έξι σχολεία (46), όλων των βαθμίδων και των περισσοτέρων τύπων εκπαίδευσης. Οι μαθητές πολλών από αυτά τα σχολεία επισκέφτηκαν τη Βόρεια Εύβοια είτε για να γνωρίσουν από κοντά τους μαθητές των σχολείων της, με τους οποίους είχαν αναπτύξει συνεργασία, είτε για να ολοκληρώσουν τη δράση τους στο πεδίο, στα καμένα, είτε για να στηρίξουν τη Βόρεια Εύβοια, επιλέγοντας να κάνουν σε αυτή την πολύπαθη περιοχή, τη σχολική τους εκδρομή. Ο αριθμός των μαθητών αυτών μαζί με τους μαθητές σχολείων από την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, η οποία σε συνεργασία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Στερεάς Ελλάδας συνδιοργάνωσαν την Άνοιξη ένα πρόγραμμα επιχορηγούμενων εκπαιδευτικών επισκέψεων στην ευρύτερη περιοχή των πληγέντων Δήμων Μαντουδίου – Λίμνης – Αγίας Άννας και Ιστιαίας – Αιδηψού, ξεπέρασε τους 3.500. Όλοι αυτοί οι μαθητές επισκέφτηκαν τα πληγωμένα, αλλά ακόμα όμορφα μέρη και παρακολούθησαν δράσεις που είχαν οργανωθεί από τους δύο δήμους και τα τοπικά δασαρχεία.

Είναι εντυπωσιακό ότι ικανοποιήθηκε κάθε πτυχή του προγράμματος:

1/ Το πρόγραμμα απευθυνόταν στις σχολικές μονάδες Π/θμιας και Δ/θμιας Εκπ/σης όλης της χώρας και πράγματι, το υλοποίησαν σχολεία από τη Θράκη ως την Ήπειρο και από τη Μακεδονία ως την Κρήτη, που είχαν την επιθυμία να στηρίξουν τη Βόρεια Εύβοια, σκύβοντας, ορισμένα, το βλέμμα και στον δικό τους τόπο. Υπήρξαν, βέβαια και σχολεία της Βόρειας Εύβοιας που άνοιξαν γενναιόδωρα την αγκαλιά τους και πρόσφεραν συνεργασία σε σχολεία από την υπόλοιπη Ελλάδα. Το Γυμνάσιο με ΛΤ Αγίας Άννας  συνεργάστηκε με το Λύκειο Καμινίων Αττικής, το 21^ο Γυμνάσιο Αθηνών, το 8^ο Γυμνάσιο Αχαρνών, το Μουσικό Σχολείο Καβάλας και το 9^ο Γυμνάσιο Ηρακλείου Κρήτης, έκανε μαζί τους διαδικτυακές συναντήσεις και υποδέχθηκε τρία από αυτά στις σχολικές του αίθουσες αλλά και σε κοινή δράση στο πεδίο με την παρουσία ειδικών και με τη στήριξη του Δασαρχείου. Το ΔΣ Ωρεών συνεργάστηκε με το 39^ο ΔΣ Περιστερίου και το 11^ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης και μαζί οδηγήθηκαν σε ευφάνταστες δημιουργίες; Το Μ/Θ ΔΣ Κρυονερίτη Ιστιαίας συνεργάσθηκε με το 25^ο ΔΣ Ιλίου Αττικής κι έκαναν πολλές κοινές δράσεις, διαδικτυακά αλλά και δια ζώσης. Επίσης, συνεργάστηκαν: το ΔΣ Κηρίνθου με το ΔΣ Μάστανλη Κομοτηνής Μειονοτικό, το 1^ο ΓΕ.Λ. Ιστιαίας με το 1^ο ΓΕ.Λ. Αγίας Βαρβάρας Αττικής, το Γυμνάσιο Γουβών με το Γυμνάσιο Καισαριανής, το Νηπιαγωγείο Πηλίου με το Νηπιαγωγείο Κηρίνθου και το Νηπιαγωγείο Λιανοκλαδίου. Το πρώτο Δίκτυο Σχολείων, Γ.Ε.Φ.Υ.Ρ.Α. από τα αρχικά των λέξεων: Γνωρίζω, Ενδιαφέρομαι, Φροντίζω, Υποστηρίζω, Προσπαθώ, Αναπτύσσω, δημιουργήθηκε με πρόταση του 1^ου Πειραματικού ΔΣ Πορταριάς Μαγνησίας, με τη συμμετοχή των ΔΣ Λίμνης και Μαντουδίου Ευβοίας και του Κεραμιδίου Μαγνησίας και με την υποστήριξη του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Σκοπός, η γνωριμία των μαθητών κάθε σχολείου με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον του τόπου του και η γνωστοποίηση των ευρημάτων στα  υπόλοιπα σχολεία και στις τοπικές κοινωνίες.

2/ Πολλά σχολεία ενέταξαν το πρόγραμμα στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων καθώς προσφερόταν για όλες τις θεματικές: Ζω καλύτερα με υποθεματική: Ψυχική και Συναισθηματική υγεία /  Φροντίζω το περιβάλλον σε όλες τις υποθεματικές / Ενδιαφέρομαι κι ενεργώ με υποθεματική: Εθελοντισμός / Δημιουργώ και καινοτομώ με υποθεματικές: Επιχειρηματικότητα και Γνωριμία με επαγγέλματα και διευκολύνθηκαν με τις προτεινόμενες δράσεις. Η πλειονότητα των σχολείων το υλοποίησε ως μεμονωμένη δράση ή ως πρόγραμμα σχολικών δραστηριοτήτων. Το θέμα πάνω στο οποίο επέλεξαν τα περισσότερα σχολεία να εργαστούν ήταν το φυσικό περιβάλλον, αρκετά σχολεία επέλεξαν το θέμα του εθελοντισμού κι πολύ λίγα το θέμα του πολιτισμού, της τέχνης και της λαϊκής παράδοσης. Η επιλογή αυτή ήταν αναμενόμενη καθώς ήταν πρωτοφανής η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος από την πύρινη λαίλαπα (η έκταση της Βόρειας Εύβοιας που κάηκε ήταν 507.950 στρέμματα από τα οποία 275.000 αφορούν δάση, 34.000 στρέμματα ελαιώνες και τα υπόλοιπα άλλες καλλιέργειες και θαμνώδεις εκτάσεις) και γι’ αυτό προκάλεσε συγκίνηση και ευκαιρία για ευαισθητοποίηση σχετικά με την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών αλλά και την αντιμετώπισή τους καθώς και τον σχεδιασμό της επόμενης μέρας για το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία.

3/ Όλοι οι στόχοι του προγράμματος επετεύχθησαν:

Επιδίωξή μας ήταν:

α/ να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές σε θέματα προστασίας του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος κι αυτό πρωτίστως έγινε καταρχάς, μέσω των δασκάλων και των καθηγητών τους, κυρίως όμως με τη συμβολή ειδικών, για παράδειγμα δασαρχών, δασολόγων, εθελοντών δασοπυροσβεστών, περιβαλλοντολόγων, πανεπιστημιακών καθηγητών, μουσειοπαιδαγωγών, εμψυχωτών, με τους οποίους οι μαθητές συναντήθηκαν είτε δια ζώσης (κυρίως, με επισκέψεις σε Κέντρα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία) είτε διαδικτυακά κι επίσης με αναζήτηση σε πηγές, με επιτόπια έρευνα και με μελέτη βιβλίων που είχαν ως θέμα το δάσος και το περιβάλλον γενικότερα. Κάποια από αυτά τα βιβλία έφτασαν σε ΔΣ της Βόρειας Εύβοιας, κυρίως μονοθέσια, μέσα σε μια βαλίτσα με ρόδες, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Αστικής Πολιτιστικής Εταιρείας «Πύρνα». Η γνώση που αποκτήθηκε βιωματικά, ανακαλυπτικά, συνεργατικά, μετουσιώθηκε σε παρουσιάσεις power point, σε εικαστικά έργα, σε άρθρα στον σχολικό τύπο, σε ενημερωτικά φυλλάδια, σε έντυπους οδηγούς, σε ημερολόγια, σε απλές ή σε πολυμεσικές αφίσες, σε βίντεο, σε ψηφιακές αφηγήσεις, σε ιστολόγια (blogs).

β/ να ενημερωθούν για τις δυνατότητες του τόπου τους ή για τη Βόρεια Εύβοια και στη συνέχεια να προβάλουν και να αναδείξουν τα μνημεία φύσης και πολιτισμού (υλικού και άυλου) αξιοποιώντας τα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας. Εξαιρετικά έργα παρήχθησαν: βίντεο, έντυποι οδηγοί, αφίσες, ψηφιακά εκπαιδευτικά παιχνίδια, ένα θεατρικό έργο, αλλά και προϊόντα, όπως σαπουνάκια και αλοιφές με βότανα της βόρειας Εύβοιας, διαφημιστικά σποτάκια.  

γ/ να ανοίξουν διαύλους επικοινωνίας και συνεργασίας με μαθητές των σχολικών μονάδων της Βόρειας Εύβοιας, ο τόπος των οποίων επλήγη από τις καταστροφικές πυρκαγιές με την αξιοποίηση Δικτύων ή και μιας σχολικής εκδρομής, κάτι που έγινε σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η ψηφιακή τεχνολογία κατέστησε εφικτή την επικοινωνία οπωσδήποτε για τους μήνες που λόγω των πρωτοκόλλων για την πανδημία COVID-19 δεν επιτρεπόταν η δια ζώσης επικοινωνία αλλά και λόγω απόστασης και με αφορμή τις μεγάλες εορτές, Χριστούγεννα, Απόκριες, Πάσχα οι μαθητές απόλαυσαν κάλαντα, αποκριάτικες εκδηλώσεις, πασχαλινά έθιμα, αντάλλαξαν κάρτες και δώρα που πήγαν κι ήρθαν με το ταχυδρομείο.

δ/ να συνειδητοποιήσουν την αξία του εθελοντισμού για την επίτευξη της αειφορίας. Εκτός από τη γνωριμία με εθελοντές δασοπυροσβέστες αλλά και εκπροσώπους άλλων φορέων με εθελοντική δράση, που είχαν πολλοί μαθητές, παρήχθη από μαθητές, στο πλαίσιο προγράμματος εικονικής επιχείρησης, η εφαρμογή «VoluntUp» για την υποστήριξη εθελοντικών δράσεων. Η εφαρμογή, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι μαθητές, δίνει τη δυνατότητα σε φορείς να συντονίζουν εθελοντικές δράσεις και να βρίσκουν εθελοντές και ενημερώνει εν δυνάμει εθελοντές για δράσεις και έκτακτες ανάγκες στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν και να παρέχουν βοήθεια.

ε/ να μετουσιώσουν τα αρνητικά συναισθήματα από τις τραγικές συνέπειες των πυρκαγιών σε δράσεις που θα προωθούν την πολιτειότητα ή σε καλλιτεχνικές δημιουργίες που θα συγκινούν, θα προβληματίζουν, θα εμπνέουν. Κι εδώ έχουμε θαυμάσιες καλλιτεχνικές δημιουργίες, αλλά και δράσεις ενεργοποίησης των πολιτών από σχολεία, οι μαθητές των οποίων έφτιαξαν αφίσες και τις τοποθέτησαν σε διάφορα σημεία της πόλης τους ή έκαναν διαδήλωση υπέρ των δένδρων και των δασών.

Προτείναμε να παρουσιάζονται οι μαθητικές δημιουργίες σε εκδηλώσεις στο πλαίσιο Διεθνών Ημερών ή να αξιοποιούνται οι Διεθνείς Ημέρες κι αυτό έγινε από αρκετά σχολεία. Αξιοποιήθηκε η Διεθνής Ημέρα Δασών (21/3), η Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας (20/5), η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5/6).

Κι επειδή η διάχυση των καλών πρακτικών είναι επιδίωξη του Υπουργείου Παιδείας δημιουργήθηκε το πεδίο «ΣτηρίΖΟΥΜΕ Βόρεια Εύβοια» στην ιστοσελίδα του ΙΕΠ http://iep.edu.gr/el/component/k2/1540-ekpaideftiko-programma-stirizoume-voreia-eyvoia

όπου τα σχολεία αναρτούσαν τις μαθητικές δημιουργίες. Αντίστοιχο πεδίο δημιουργήσαμε και στην πλατφόρμα για τα εκπαιδευτικά του Διαζώματος Generation D https://diazoma.gr/generationd/#/tag/-Mnz50s5MSxbOg9s2eWB.

Τέλος, ο ενδεικτικός κατάλογος φορέων για συνεργασίες που προτείναμε http://iep.edu.gr/el/deltia-typou-genika/endeiktikos-katalogos-foreon-gia-synergasies αξιοποιήθηκε και διευρύνθηκε και με άλλους φορείς που πρόσφεραν τα προγράμματά τους, όπως είναι η ΠΥΡΝΑ με τις κινητές θεματικές και δανειστικές βιβλιοθήκες της και η ψηφιακή πλατφόρμα Museotek που προσφέρει την εξ αποστάσεως και σε πραγματικό χρόνο περιήγηση σχολείων σε μουσεία και χώρους πολιτισμού σε όλη τη χώρα και η οποία πρόσφερε σε δύο σχολεία της Βόρειας Εύβοιας με αφορμή τις εορτές των Χριστουγέννων το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Χριστουγεννιάτικο Μουσικό Μυστήριο στη Βιβλιοθήκη του Μεγάρου Μουσικής».

Προσωπικά, έζησα μεγάλες στιγμές συγκίνησης και ανάτασης παίρνοντας μέρος σε πολλές διαδικτυακές συναντήσεις σχολείων και εντυπωσιάστηκα για μια ακόμη φορά με την ευαισθησία, τη φαντασία και τις γνώσεις των μαθητών που μετουσιώθηκαν σε εκπληκτικά έργα, αλλά και από την ευαισθησία εμπνευσμένων εκπαιδευτικών. Πολύ μεγάλη συγκίνηση μου την πρόσφερε η προϊσταμένη μονοθέσιου δημοτικού σχολείου στη Βόρεια Εύβοια όταν μου ανέφερε για τη δυνατότητα που της πρόσφερε το πρόγραμμα να συνεργάζονται οι οκτώ μαθητές της με μαθητές από άλλα σχολεία και να έχουν διαδικτυακές συναντήσεις, και να μοιράζονται εμπειρίες και χαρούμενες στιγμές αλλά και δια ζώσης συνάντηση καθώς οι μαθητές από σχολείο της Αττικής θα πήγαιναν να τους συναντήσουν εκεί, στην πληγωμένη Βόρεια Εύβοια, στις πλαγιές του Ξηρού όρους. Και βέβαια τη δια ζώσης συνάντηση που είχαμε όταν ο επικεφαλής του Προγράμματος Ανασυγκρότησης Βόρειας Εύβοιας κ. Σταύρος Μπένος επισκέφτηκε τέσσερα σχολεία των δύο δήμων της Βόρειας Εύβοιας και συνομίλησε με τους μαθητές για την πεμπτουσία του Προγράμματος Ανασυγκρότησης. Το αντίδωρο στο δώρο της συνάντησης με τα παιδιά είναι το ψηφιακό παιχνίδι: «Το κουίζ του Νέου Δάσους», δημιουργία του κ. Πάρι Περάκη, συγγραφέα και γραφίστα, που είναι έτοιμο και θα προσφερθεί από το Διάζωμα στους μαθητές όλης της Ελλάδας.

Μαίρη Μπελογιάννη

Φιλόλογος, Δρ. αρχαιολόγος