Το αρχαίο θέατρο Τεγέας, ένα από τα τέσσερα θέατρα της Π.Ε. Αρκαδίας, βρισκόταν στην ακμάζουσα, σύμφωνα με τον Παυσανία (VIII, 52), αγορά της αρχαίας Τεγέας, που αποτελούσε το πολιτικό, θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο της αρχαίας Τεγέας.
Η ίδρυση του Θεάτρου ανάγεται στον 4ο αι. π.Χ. ενώ σύμφωνα με τον Τίτο Λίβιο, μια επόμενη οικοδομική φάση ακολούθησε το 175 π.Χ., όταν μετά από χορηγία του βασιλιά της Συρίας Αντίοχου Δ’ του Επιφανή (215-164 π.Χ.), ανεγέρθη ένα νέο μαρμάρινο κοίλο στη θέση του παλιού.
Το θέατρο της Τεγέας, όπως και αυτό της Μαντίνειας , είναι ένα σχετικά μικρό μαρμάρινο θέατρο, και βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας αγοράς και όχι σε πλαγιά φυσικού λόφου, όπως συνηθίζονταν για την κατασκευή του κοίλου. Η επιλογή αυτή επέβαλε τη διαμόρφωση τεχνητού αναχώματος και ενός ισχυρού πεταλόσχημου, αναλημματικού τοίχου. Το θέατρο εμφανίζει ίχνη ευθύγραμμου κοίλου.
Επάνω στα λείψανα του αρχαίου θεάτρου έχει οικοδομηθεί η εκκλησία της Παναγίας της Επισκοπής, η Παλαιά Επισκοπή Τεγέας (19ος), για την οικοδόμηση της οποίας έγινε χρήση αρχιτεκτονικού υλικού του θεάτρου. Τμήμα του αναλημματικού τοίχου του θεάτρου διακρίνεται στα θεμέλια της εκκλησίας στα ανατολικά, κάτω από της αψίδα του Ιερού Βήματος, όπου προϋπήρχε και η βυζαντινή βασιλική (11ου ή 12ου αιώνα) που αποτελούσε τη μητρόπολη του μεσαιωνικού Νικλίου.
Την ύπαρξη του θεάτρου παρατήρησε πρώτος ο V. Bérard το 1893. Η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή ανέσκαψε το χώρο το 1912 και αποκάλυψε τμήματα του αναλήμματος και δύο θρόνους από τα εδώλια των επισήμων που σήμερα φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείο Τεγέας. Στο διάστημα 1982 – 1995 έγιναν νέες ανασκαφές από τον Έφορο Αρχαιοτήτων, Δρ. Θ. Σπυρόπουλο που αποκάλυψαν τμήμα του κοίλου του θεάτρου, τμήμα του περιμετρικού του τείχους, την αγορά και θεμέλια ιερού της ρωμαϊκής περιόδου. Από το 2009 διενεργείται ανασκαφή από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας και το Νορβηγικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στο χώρο της Αγοράς της αρχαίας Τεγέας.
Αρχαίο θέατρο Τεγέας
Θέατρο
Το θέατρο τοποθετείται στα ανατολικά της αρχαίας αγοράς. Χρονολογείται στους πρώιμους ελληνιστικούς χρόνους και τον 2ο αι. π.Χ. απέκτησε μνημειώδη μορφή. Επεμβάσεις στο θέατρο έγιναν επίσης στα χρόνια του Οκταβιανού Αύγουστου (27 π.Χ. – 14 μ.Χ.). Πάνω από το αρχαίο θέατρο έχει κτισθεί ο ναός της Παναγίας Επισκοπής, ενώ η ορχήστρα και η σκηνή είναι καλυμμένα από το χώμα.
Η Τεγέα βρίσκεται 10 χιλιόμετρα νότια της Τρίπολης στο δρόμο προς τη Σπάρτη. Το αρχαίο θέατρο βρίσκεται στην θέση «Παλαιά Επισκοπή», στο πάρκο του Τεγεατικού Συνδέσμου. Google map.
Η πρώτη οικοδομική φάση τοποθετείται στον 4ο αι. π.Χ. Το 175 π.Χ. ο Αντίοχος Δ΄ Επιφανής ανέγειρε νέο μαρμάρινο κοίλο και μια τελευταία οικοδομική φάση του θεάτρου τοποθετείται την εποχή του Αυγούστου (27 π.Χ. – 14 μ.Χ.).
Ο Ρωμαίος ιστορικός Τίτος Λίβιος μας πληροφορεί πως ο βασιλιάς της Συρίας Αντίοχος Δ΄ ο Επιφανής (175-164 π.Χ.) είχε αναλάβει την κατασκευή ενός μαρμάρινου θεάτρου στην Τεγέα, «Tegeae theatrum magnificum e marmore facere instituit» (Tit. Livius, XLI 20). Την ύπαρξη θεάτρου κοντά στην αρχαία αγορά επιβεβαιώνει και ο Παυσανίας (2οςαι. μ.Χ.) (VIII, 49, 1).
Ο πρώτος σύγχρονος ερευνητής που εντόπισε το θέατρο ήταν ο V. Bérard το 1893. Σύμφωνα με τον Bérard το θέατρο εντοπίστηκε βορειοανατολικά της αρχαίας αγοράς και κάτω από την εκκλησία της Παλαιάς Επισκοπής. Παρατήρησε την ομοιότητα με το θέατρο της Μαντίνειας ως προς την κατασκευή του κοίλου σε τεχνητό λόφο, αλλά δεν μπόρεσε να εκτιμήσει το μέγεθός του εξαιτίας των ιδιωτικών ιδιοκτησιών με τις οποίες γειτνίαζε. Το 1909 ο R. Vallois, μέλος της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, επισκέφτηκε τον αρχαιολογικό χώρο και εντυπωσιάστηκε με την ποιότητα του μαρμάρου κατασκευής. Αποφάσισε το 1912 να διενεργήσει μια ολιγόμηνη συστηματική ανασκαφή στο χώρο του θεάτρου και το 1926 δημοσίευσε την επιστημονική του αναφορά για το Θέατρο της Τεγέας.
Το θέατρο έχει οικοδομηθεί πάνω σε μια τεχνητή επίχωση και όχι σε φυσικό πρανές σε πολύ κοντινή απόσταση από την αρχαία αγορά. Κατασκευάστηκε το 174 π.Χ. στη θέση ενός παλαιότερου θεάτρου του 4ου αι. π.Χ. που είχε ευθύγραμμα εδώλια κατά την μαρτυρία του R. Vallois. Το κοίλο έχει προσανατολισμό προς δυσμάς και συγκρατείται από ισχυρό ανάλημμα πάχους έως 3 μ. Η διάμετρός του θεάτρου είναι 80 μ. Η κυκλική ορχήστρα του θεάτρου έχει διάμετρο 20 μ.
Την άνοδο των θεατών εξυπηρετούσαν δυο εξωτερικές κλίμακες στη ΒΔ και ΝΔ πλευρά που έφταναν μέχρι το ύψος του διαζώματος. Η ΒΑ κλίμακα τεκμηριώνεται μόνο από την ύπαρξη λίγων διάσπαρτων βαθμίδων. Η καλύτερα σωζόμενη κλίμακα είναι η Ν.Α.
Το ανάλημμα αποτέλεσε τη βάση θεμελίωσης της ανατολικής πλευράς του βυζαντινού ναού της Παλαιάς Επισκοπής, για την κατασκευή της οποίας έγινε χρήση αρχιτεκτονικού υλικού, προερχόμενου από το αρχαίο θέατρο με το οποίο και αποτελούν αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα. Η ορχήστρα και η σκηνή είναι καλυμμένα από το χώμα.
Στα θεμέλια της εκκλησίας της Επισκοπής, κάτω από της αψίδα του Ιερού Βήματος (ανατολικά), διακρίνονται οι αναλημματικοί τοίχοι του θεάτρου.
Η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή ανέσκαψε το χώρο το 1912 φέρνοντας στο φως τμήματα του αναλήμματος και δύο θρόνους των επισήμων που σήμερα φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας. Στο διάστημα 1982 – 1995 έγιναν νέες ανασκαφές από τον Έφορο Αρχαιοτήτων, Δρ. Θ. Σπυρόπουλο που αποκάλυψαν τμήμα του κοίλου του θεάτρου, τμήμα του περιμετρικού του τείχους, την Αγορά και θεμέλια ιερού της ρωμαϊκής περιόδου. Από το 1998-2001 το Νορβηγικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο διεξήγαγε έρευνες στην περιοχή του ιερού της Aλέας Aθηνάς. Το διάστημα 2003-2006 διενεργήθηκε μαγνητομετρική επιφανειακή έρευνα που έδωσε σημαντικά στοιχεία για την περιοχή δυτικά του αρχαίου θεάτρου.
Από το 2009 διενεργείται συστηματική ανασκαφική έρευνα στην Παλαιά Επισκοπή σε συνεργασία της ΛΘ΄ ΕΠΚΑ/ Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας και του Νορβηγικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου (http://org.uib.no/tegea/index.shtml).
Ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος.
–
Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας
37°27’50.54″Β
22°25’42.87″Α
–
