Ο αρχαιολογικός χώρος της Γόρτυνας βρίσκεται στο Δήμο Γόρτυνας, στην Κρήτη.
Το μικρό, όπως λέγεται, θέατρο της Γόρτυνας βρίσκεται δίπλα στο ναό του Πύθιου Απόλλωνα και είναι το καλύτερα διατηρημένο από όλα τα θέατρα της ρωμαϊκής Κρήτης. Σύμφωνα με τον Ο. Belli το προστώο (portico) διαστάσεων 76 μ. x 36 μ. έχει εξωτερική κιονοστοιχία 88 μ. x 45 μ. Από το προστώουπήρχαν θύρες προς το εσωτερικό της σκηνής (postscenium) καθώς και στο ίδιο το θέατρο. Εναλλακτική πρόσβαση φαίνεται ότι προσέφεραν κλίμακες κατά μήκος των εξωτερικών πλευρών της σκηνής, οι οποίες πιθανότατα οδηγούσαν στο κοίλο πάνω από τις παρόδους.
Το κοίλο είχε περίμετρο 102 μ. με εξωτερικό τοίχο πλάτους 1,30 μ. Είχε κατασκευαστεί με σύνθετο σκυρόδεμα (concrete) και πλίνθινες εξωτερικές όψεις, αλλά επίσης είχε χρησιμοποιηθεί ντόπια πέτρα, με τους δόμους να συνδέονται μεταξύ τους με χάλκινους συνδέσμους. Ο εξωτερικός τοίχος διαμορφωνόταν από τη συνήθη για τα ρωμαϊκά θέατρα τοξοστοιχία. Οι τοξωτές στοές περιέβαλλαν το κτήριο της σκηνής και στις τρεις πλευρές της. Στην κορυφή (apex) του κοίλου υπήρχε πλατύτερη είσοδος, η οποία πλαισιωνόταν από διπλές αντηρίδες, ενώ τις υπόλοιπες 10 στοές πλαισίωναν μονές αντηρίδες πλάτους 2,60 μ. Το κοίλο είχε εσωτερική διάμετρο 31,40 μ. και εξωτερική περίπου 50μ. Υπήρχαν δύο διαζώματα τα οποία χωρίζονταν μεταξύ τους με κυκλικό διάδρομο (ambulacrum) πλάτους 3 μ. και με άλλον ένα διάδρομο, στην κορυφή των εδωλίων, πλάτους 2,50 μ.
Η θεμελίωση του κοίλου ήταν κατασκευασμένη με θολωτές κατασκευές, όπως συνηθιζόταν στα ρωμαϊκά θέατρα.
Η πρόσοψη της σκηνής (scaenaefrons) μήκους 50 μ. ήταν μάλλον απλά διαμορφωμένη, με τέσσερις ορθογώνιες εξέδρες σε κάθε πλευρά της κεντρικής θύρας και με κίονες μπροστά. Στο σημείο της κεντρικής θύρας η πρόσοψη κλίνει προς το εσωτερικό με μία ακόμη εκατέρωθεν εξέδρα και κίονες. Η κεντρική αυτή είσοδος με δύο κίονες εκατέρωθεν του άξονα της οδηγεί στην κυρίως αίθουσα του εσωτερικού της σκηνήςτο οποίο έχει διαστάσεις 30 μ. x 27 μ. Αυτοί οι κίονες, όπως και οι υπόλοιποι κίονες του θεάτρου είναι δωρικού ρυθμού από λευκό και μαύρο χρώμα. Στο προστώο (portico) οι κίονες ήταν από γρανίτη. Μάρμαρο επίσης χρησιμοποιήθηκε σε μαρμαροθετήματα στους τοίχους του θεάτρου.
Ο Taramelli στις αρχές του 20ου αιώνα πραγματοποίησε εκτεταμένη επιφανειακή έρευνα στην περιοχή του κοίλου και ο Colini μικρής έκτασης ανασκαφική έρευνα τη δεκαετία του 1930. Σήμερα το μνημείο ανασκάπτεται συστηματικά από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή η οποία εκπονεί μελέτη και για τη συντήρηση του μνημείου.
Ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος κατόπιν συνεννοήσεως με την αρμόδια Ε.Π.Κ.Α.
Μαρία Μπρεδάκη
Αρχαιολόγος
Το Μικρό Θέατρο της Γόρτυνας
Θέατρο
Ο αρχαιολογικός χώρος της Γόρτυνας βρίσκεται στο Δήμο Γόρτυνας, στην Κρήτη. Το μικρό, όπως λέγεται, θέατρο της Γόρτυνας βρίσκεται δίπλα στο ναό του Πύθιου Απόλλωνα και είναι το καλύτερα διατηρημένο από όλα τα θέατρα της ρωμαϊκής Κρήτης.
Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή
1. Α. Taramelli, AJA VI (1902), 112 κ.εξ.
2. Α. Μ. Collini, Missione Archeologica italiana a Creta, Boll.d’Arte XXX (1936), p. 547f.
3. I. F. Sanders, Roman Crete, Warminster 1982, 61-63.
4. A. di Vita, V. La Rosa & M. A. Rizzo (eds), Ancient Crete. A Hundred Years of Italian Archaeology (1884-1984), Roma 1985, 59.
5. Α. Κάντα, Φαιστός, Αγία Τριάδα, Γόρτυνα, Αθήνα 1998, 136.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Γόρτυνας βρίσκεται στο Δήμο Γόρτυνας.
Το μικρό, όπως λέγεται, θέατρο της Γόρτυνας βρίσκεται δίπλα στο ναό του Πύθιου Απόλλωνα και είναι το καλύτερα διατηρημένο από όλα τα θέατρα της ρωμαϊκής Κρήτης. Σύμφωνα με τον Belli το προστώο (portico) διαστάσεων 76×36μ. έχει εξωτερική κιονοστοιχία, 88×45μ. Από το portico υπήρχαν θύρες προς το postscenium καθώς και στο ίδιο το θέατρο. Εναλλακτική πρόσβαση φαίνεται ότι προσέφεραν κλίμακες κατά μήκος των εξωτερικών πλευρών της σκηνής, οι οποίες πιθανότατα οδηγούσαν στο κοίλο πάνω από τις παρόδους. Το κοίλο είχε περίμετρο 102μ. με εξωτερικό τοίχο πλάτους 1,30μ. Είχε κατασκευαστεί με σύνθετο σκυρόδεμα (concrete) και πλίνθινες εξωτερικές όψεις, αλλά επίσης είχε χρησιμοποιηθεί ντόπια πέτρα, με τους δόμους να συνδέονται μεταξύ τους με χάλκινους συνδέσμους. Ο εξωτερικός τοίχος διαμορφωνόταν από τη συνήθη τοξοστοιχία. Οι τοξωτές στοές περιέβαλλαν το κτήριο της σκηνής και στις τρεις πλευρές της. Στην κορυφή (apex) του κοίλου υπήρχε πλατύτερη είσοδος, η οποία πλαισιωνόταν από διπλές αντηρίδες σε αντίθεση από τις μονές που πλαισίωναν τις υπόλοιπες 10 στοές πλάτους 2,60μ. Το κοίλο είχε εσωτερική διάμετρο 31,40μ. και περίπου 50μ. εξωτερικά. Υπήρχαν δύο διαζώματα τα οποία χωρίζονταν μεταξύ τους με ambulacrum πλάτους 3μ. και με άλλον έναν διάδρομο στην κορυφή των εδωλίων πλάτους 2,50μ. Η θεμελίωση του κοίλου ήταν κατασκευασμένη με θολωτές κατασκευές, όπως συνηθιζόταν στα ρωμαϊκά θέατρα. Η πρόσοψη της σκηνής (scaenae frons) μήκους 50μ. ήταν μάλλον απλής διαμόρφωσης με τέσσερις ορθογώνιες εξέδρες σε κάθε πλευρά της κεντρικής θύρας και με κίονες μπροστά. Στο σημείο της κεντρικής θύρας η πρόσοψη κλίνει προς το εσωτερικό με μία ακόμη εκατέρωθεν εξέδρα και κίονα. Η κεντρική αυτή είσοδος με δύο κίονες εκατέρωθεν του άξονα της οδηγεί στην κυρίως αίθουσα του postscenium διαστάσεων 30×27μ. Αυτοί οι κίονες, όπως και οι υπόλοιποι κίονες του θεάτρου είναι δωρικού ρυθμού από λευκό και μαύρο χρώμα. Στο προστώο (portico) οι κίονες ήταν από γρανίτη. Μάρμαρο επίσης χρησιμοποιήθηκε σε μαρμαροθετήματα στους τοίχους του θεάτρου.
Δεν έχουν γίνει συντηρήσεις.
Ο Taramelli στις αρχές του 20ου αι. πραγματοποίησε εκτεταμένη επιφανειακή έρευνα στην περιοχή του κοίλου και ο Colini μικρής έκτασης ανασκαφική έρευνα τη δεκαετία του 1930. Σήμερα ανασκάπτεται συστηματικά από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή.
Επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος κατόπιν συνεννοήσεως.
Εκπονείται μελέτη για τη συντήρηση του μνημείου από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή.
Το μνημείο ανήκει στη δικαιοδοσία του ΥΠ.ΠΟ./ ΚΓ΄ ΕΠΚΑ.
35.059729°
24.949747°
