Γιάννης Ρούντος: Η Βιωσιμότητα στη βάση των Ηθικών Αξιών και η υποκρισία των «στρατηγικών»

πηγή: Καθημερινή

Βιωσιμότητα είναι το απόλυτο στοίχημα ενός αδιαπραγμάτευτου αναπροσδιορισμού των Ηθικών Αξιών. Αυτή η πεποίθησή μου έλαβε συμπτωματικά μια ενθάρρυνση τον περασμένο Ιούλιο, από  την πρωτοβουλία της Ακαδημίας Αθηνών με το Διεθνές Συμπόσιο “Αριστοτέλης-Κομφούκιος: για την Ηθική του 21ου αιώνα” (πρώτο μέρος). Το Συμπόσιο άνοιξε, επί της ουσίας, το θέμα για μια σοβαρή προσέγγιση του ζητήματος της εποχής μας, το Sustainability (Βιωσιμότητα), μακριά από συμπαιγνίες και ύποπτες προθέσεις…

«Πώς μπορεί να συμβάλει η κλασσική κινεζική και ελληνική φιλοσοφία στη σκέψη μας για τον σημερινό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της παγκόσμιας ηθικής για την υποστήριξη της συνεργασίας και της επίλυσης προβλημάτων για το κοινό καλό;»  το διερώτημα που τέθηκε σε αυτή τη ρεαλιστικά πνευματική συνάντηση.

Μπροστά στα μεγάλα αδιέξοδα των αλλεπαλλήλων κρίσεων, που λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία και καταλήγουν να εξελίσσονται σε ανθρωπιστικές, αλλά και μπροστά στην εμπορευματοποίηση της έννοιας «Βιωσιμότητα» με πλαγιοκόπηση των προβαλλομένων επιλεκτικά «αναγκαιοτήτων» από μεγάλα ολιγαρχικά, οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα, δεν φαίνεται να υπάρχει ηθική βάση αποκρίσεων…

Η υποκρισία των «στρατηγικών Sustainability»

Πόσο απασχολεί, για παράδειγμα, η προοιωνιζόμενη επισιτιστική κρίση ως συνισταμένη άλλων κρίσεων, σήμερα, τους επαϊοντες της βιώσιμης ανάπτυξης; Ποιές κοινωνικές τάξεις θα πλήξει ανελέητα;

Είναι προφανές πως η επισιτιστική κρίση έρχεται όχι μόνο λόγω της κλιματικής αλλαγής και της ερημοποίησης, αλλά και της αύξησης των κοινωνικών ανισοτήτων και της συγκέντρωσης του πλούτου, καθώς και των μεγάλων μεταναστευτικών ρευμάτων λόγω των πολεμικών συρράξεων. Το δέον γενέσθαι για την αντιμετώπιση της επερχόμενης επισιτιστικής κρίσης, εκτιμώ πως απαιτεί:

– Χρονοκαθυστέρηση της Κλιματικής Αλλαγής (που ως εδραιωμένη πραγματικότητα δεν χαρακτηρίζεται πλέον ως κρίση αλλά ως νέα κανονικότητα!). Είναι το αυτονόητο, για την εξοικονόμηση φυσικών πόρων και παραγωγικών δυνατοτήτων της γης.

– Απόλυτο έλεγχο ορίων έναντι της καταχρηστικής δυναμικής της Κατανάλωσης (βάσης της ανοικτής οικονομίας) και κοινωνική εξισορρόπηση της διανομής των αγαθών παγκοσμίως, κυρίως μέσω της Κυκλικής Οικονομίας, ως μοναδικής υποσχόμενης μόχλευσης.

– Αποκάλυψη των αντιφάσεων και της υποκρισίας που υποκρύπτονται στην εκμετάλλευση φυσικών πόρων.

– Συνδυασμένη στόχευση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης – ατζέντα 2030 του Ο.Η.Ε. (UN Sustainable Development Goals – SDGs) ως προς την αλληλεπίδρασή τους, καθώς μεμονωμένα αρκετοί Στόχοι έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, ακυρώνοντας ή υπονομεύοντας ο ένας τον άλλον.

Μπροστά στο περίσσευμα της εικονικής συμμόρφωσης με “στρατηγικές Sustainability” που απαντάται στον επιχειρηματικό κόσμο, από τις μικρότερες μέχρι τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις και οργανισμούς, με συνταγογράφηση από εταιρείες συμβουλευτικής υποστήριξης, πιστεύω πως η Ακαδημία Αθηνών επεζήτησε την επιστροφή στα θεμελιώδη των Αξιών για έναν πιο ανθρώπινο κόσμο. Ομοίως, και μπροστά στις υποκριτικές διακηρύξεις βραχυπρόθεσμης πολιτικής σκοπιμότητας, που εκφράζουν κέντρα πολιτικής διακυβέρνησης. Και βέβαια, αυτή η φιλοσοφική επανατοποθέτηση αναγωγής στη βάση των Αξιών, που είναι η Ηθική. Φυσικά, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο έκφρασης και ζωής, στην πολιτική και στην κοινωνία, στο επιχειρείν (επιχειρηματική ηθική).

Διαβάζω συνεχώς τυποποιημένες, αβαθείς συνεντεύξεις και άρθρα, που «ερμηνεύουν» τη Βιωσιμότητα με μια απρόσωπη, πανομοιοτύπως αναπαραγόμενη γλώσσα (στο copy paste, όπου χάνεται η πνευματική κατοχή, πτωχεύει και κάθε έννοια λογοκλοπής!). Φοβούμαι ότι το έλλειμμα της ουσιαστικής αγωγής σε Ηθικές Αξίες, δηλαδή της μόρφωσης και άσκησης στην Αρετή -που είναι μια βαθύτερη υπόθεση πνευματικών και πρακτικών βιωμάτων αναδεικνύοντας και ξεχωριστές, φωτεινές προσωπικότητες- είναι απαγοητευτικά ολοφάνερο σε ανάλογες “τοποθετήσεις” νεόκοπων «εξειδικευμένων», όσο και αν επικαλύπτεται από κάποια ψευδοτεχνοκρατική επίφαση. Το κενό, εκτιμώ πως είναι συναφές με την απουσία ηγετικών μορφών και την απόσειση κάθε Ηθικής Ευθύνης εν τοις πράγμασι, που μετατοπίζεται στην ελαφρότητα της διασκεδαστικής «ομαδικότητας» (δηλαδή σε κανένα πρόσωπο, απολογιστικά στο τέλος της ημέρας).

Τα δήθεν της «Βιώσιμης Ανάπτυξης» και το κενό της Ηθικής Ευθύνης

O κόσμος μας χρειάζεται βιωματικά εκπαιδευμένους υπεύθυνους πολίτες και ο ρόλος των κοινωνικών θυλάκων: της οικογένειας, του σχολείου, της τοπικής κοινότητας, της επιχείρησης, είναι κρίσιμος. Συνακολούθως και ο ρόλος των μεντόρων, των καθοδηγητών, των εκπαιδευτών που αναλαμβάνουν να εμπνεύσουν ιδέες και συμπεριφορές. Αυτών, που πρωτίστως οφείλουν να επιβεβαιώνουν την ακεραιότητα και ολοκληρωμένη συγκρότησή τους σε ηθική βάση όπως απαιτεί αυτός ο ρόλος, δυστυχώς σε ένα περιβάλλον αποσπασματικών συναναστροφών και περιστασιακών σχέσεων με τα πράγματα της ζωής και με σύνηθες πρόταγμα την επιθετική, εξατομικευμένη επιβίωση και καριέρα και όχι τη Βιωσιμότητα.

Η Αριστοτελική Αρετολογική Ηθική, για παράδειγμα, παρέχει μια αφετηρία για τα Environmental Virtue Ethics (Περιβαλλοντική Αρετολογική Ηθική), ώστε να γίνει κατανοητή η ζωτική σημασία εναρμόνισης της θέσης και σχέσης των ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον. Πιο απλά, δηλαδή, το πώς θα γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Αν δεν ξεκινήσουμε από αυτό, οι συμμορφώσεις στα χαρτιά, στις παρουσιάσεις και στις μετρήσεις που φθάνουν μέχρι και στην… εξαγορά των ρύπων και το greenwashing (τί τέχνασμα ντροπής!), θα είναι ανέκδοτα για αφελείς και για στελέχη, που περιδιαβαίνουν φιλάρεσκα και ατσαλάκωτα, με ύφος σε επιτροπές και με πομπώδεις, πομφολυγώδεις τίτλους στις κάρτες τους. Ζητείται περιεχόμενο διαφοράς.

(*) Γιάννης Ρούντος: Στέλεχος σε θέσεις Ευθύνης στην επιχειρηματική κοινότητα επί τέσσερις δεκαετίες για τις Εταιρικές Υποθέσεις, την Επικοινωνία και Δημόσια Εικόνα, την Υπευθυνότητα και Βιωσιμότητα, δραστηριοποιείται πλέον στον τομέα του Πολιτισμού, των Γραμμάτων και Τεχνών και στην πρέσβευση πρωτοβουλιών για την Κοινωνία και το Περιβάλλον.