Το Ίδρυμα Μποδοσάκη παρουσιάζει το Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνία των Πολιτών στην Ελλάδα
Η κλιματική κρίση στο επίκεντρο της 7ης συνάντησης του Άνω Διαζώματος
«ΔΕΣΜΟΙ. Χαρτογραφώντας ιστορίες που μας συνδέουν με τον Έβρο» – Ένα νέο Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για τον Έβρο
3ο Διεθνές Συνέδριο Αρχαίας Ελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας
Passion/Πάθος: Το 4o Musikaloy Festival
Πηγές:
Έτος ενοποίησης των σημαντικών αρχαιολογικών μνημείων της Λάρισας μέσω μιας ιδιαίτερης ιστορικής διαδρομής, ενδέχεται να αποτελέσει το 2022 σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα και τις προσπάθειες που έχουν καταγραφεί. Η πόλη, η ιστορία της οποίας χάνεται στα βάθη των αιώνων, ζει και κινείται πάνω σε μνημεία από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο και την Οθωμανική αυτοκρατορία. Κάποια απ΄ αυτά διασώζονται και βρίσκονται σε κεντρικά σημεία της Λάρισας. Η σκέψη να ενοποιηθούν μέσω της δημιουργίας μιας ειδικής διαδρομής υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια.
Από τα τέλη του 2018 είχε γίνει γνωστό ότι εγκρίθηκε αρχαιολογική διαδρομή από το Τοπικό Συμβούλιο Μνημείων Θεσσαλίας ως σχέδιο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας, ενώ ακολούθησαν και επαφές ανάμεσα στην Εφορεία και το Δήμο Λαρισαίων.
Αν ολοκληρωθεί κάτι τέτοιο θα είναι ουσιαστικά ένα ταξίδι στο παρελθόν αυτής της πόλης διότι θα είναι η πρώτη αποτυπωμένη αρχαιολογική διαδρομή που θα συνδέει όλους τους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους.
Πριν λίγους μήνες καταγράφηκαν και δύο κινήσεις από τον βουλευτή Λάρισας της ΝΔ, Μάξιμο Χαρακόπουλο. Η πρώτη ήταν το Νοέμβριο 2021, όπου και ανέλαβε πρωτοβουλία για την υλοποίηση της μελέτης ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων. Μετά την ενημέρωση που είχε από τους εκπροσώπους της κίνησης «Λάρισα η πόλη μου» και την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας, Σταυρούλα Σδρόλια, κατέθεσε ερώτηση στους υπουργούς Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη και Εσωτερικών, Μάκη Βορίδη, καλώντας τους να προχωρήσουν στη χρηματοδότηση του έργου που θα προσδώσει προστιθέμενη αξία στον πολιτισμό της πόλης.
Στην απάντησή της η αρμόδια υπουργός ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι η μελέτη προβλέπει την ενοποίηση 14 μνημείων εντός της βυζαντινής οχύρωσης της πόλης και τη διασύνδεσή τους μέσω ενημερωτικών πινακίδων, ανάγλυφων πινακίδων στον πεζόδρομο με το σήμα της πόλης, το άλογο, καθώς και επιμέρους παρεμβάσεις αποκατάστασης στα μνημεία, όπου απαιτείται.
Πρόσθεσε επίσης ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τον Δήμο Λαρισαίων, καθώς πρόκειται για παρεμβάσεις που θα υλοποιηθούν κυρίως σε πεζοδρόμους και σε αρχαιότητες διατηρημένες σε πλατείες της πόλης (Πλατεία Μπλάνα, Πλατεία Λαμπρούλη), προκειμένου να ενταχθεί το έργο σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα, στο πλαίσιο ευρύτερης μελέτης του Δήμου Λαρισαίων για την ανάδειξη του κέντρου της πόλης.
Ποιοι είναι οι 14 Σταθμοί της διαδρομής
Οι 14 χώροι της αρχαιολογικής διαδρομής, βρίσκονται μέσα στη βυζαντινή οχύρωση της Λάρισας και είναι οι εξής:
Αναλυτικά:
1. Γενί Τζαμί
Μουσουλμανικό τέμενος που χρονολογείται στα τέλη του 19ου – αρχές 20ού αιώνα. Βρίσκεται στο κέντρο της σύγχρονης Λάρισας, επί της οδού 31ης Αυγούστου. Πριν από το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο στο τέμενος στεγαζόταν η Δημοτική Βιβλιοθήκη, ενώ από τα τέλη του 1950 και μέχρι το 2011 στο κτήριο στεγαζόταν το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης.
2.Τείχος και λουτρό Πλατείας Μπλάνα
Η βυζαντινή οχύρωση περιέκλειε το λόφο του Φρουρίου και μικρή έκταση στα νότια μέχρι και τη σημερινή κεντρική πλατεία, την περιοχή δηλαδή του σημερινού κέντρου, όπου ήδη από την αρχαιότητα συγκεντρώνονταν τα μεγάλα δημόσια, κοσμικά και θρησκευτικά, κτίρια. Το μεγαλύτερο τμήμα της οχύρωσης, μήκους 30μ., αποκαλύφθηκε στην πλατεία Αγαμ. Μπλάνα.
Το λουτρό της πλατείας Μπλάνα αποτελείται από τρεις χώρους και χρονολογείται τον 5ο αι. μ.Χ.
3. Μπαϊρακλί Τζαμί
Το Μπαϊρακλί Τζαμί (τέμενος) βρίσκεται στο κέντρο της αγοράς, στη συμβολή των οδών Παπαφλέσσα και Όσσης. Ονομάστηκε έτσι, γιατί λέγεται ότι ο ιμάμης του τζαμιού αυτού ύψωνε μια σημαία, δίνοντας σήμα και στους υπόλοιπους ιμάμηδες της περιοχής να καλέσουν τους πιστούς για προσευχή (μπαϊράκ στα τούρκικα σημαίνει σημαία).
4. Οθωμανικά λουτρά
Στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Φιλελλήνων, σώζεται τμήμα των δίδυμων Οθωμανικών λουτρών της Λάρισας, τα οποία καταλάμβαναν άλλοτε ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο. Σήμερα το τμήμα αυτό είναι μοιρασμένο σε μικρές ιδιοκτησίες, που στεγάζουν εμπορικά καταστήματα. Παρά τις διάφορες μετασκευές που πραγματοποιήθηκαν στο παρελθόν, τα λουτρά διασώζουν αρκετά αυθεντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία.
5. Α΄ Αρχαίο Θέατρο
Το Α’ Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας, με χωρητικότητα 10.000 θεατών περίπου, οικοδομήθηκε στο πρώτο μισό του 3ου αιώνα π.Χ., στα χρόνια του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονου Γονατά. Η κατασκευή του συνδέεται άμεσα με τη λατρεία του θεού Διονύσου. Λειτούργησε για έξι περίπου αιώνες, μέχρι το τέλος του 3ου ή τις αρχές του 4ου αιώνα. Ένας σεισμός στις αρχές του 3ου αιώνα κατέστρεψε το δεύτερο όροφο της σκηνής με τη δωρική ανωδομή της καθώς και τμήμα του επιθεάτρου. Ένας δεύτερος, ισχυρότατος σεισμός του 7ου αιώνα επέφερε την περαιτέρω καταστροφή του μνημείου. Στη μεσοβυζαντινή περίοδο ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο.
6. Δεξαμενή Λάρισας (οδός Μανωλάκη)
Η δεξαμενή που ταυτίζεται με την κεντρική δεξαμενή της Λάρισας στα όψιμα ρωμαϊκά και πρώιμα βυζαντινά χρόνια (3ος – 5ος αιώνας μ.Χ.) βρίσκεται στο κέντρο της σύγχρονης πόλης, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο υπόγειο πολυκατοικίας επί της οδού Μανωλάκη 6. Οι χώροι της δεξαμενής αποκαλύφθηκαν διαδοχικά κατά τις εκσκαφές θεμελίων για την ανέγερση οικοδομών, με αποτέλεσμα να μην έχουμε πλήρη και ολοκληρωμένη εικόνα του κτιρίου.
7. Β’ Αρχαίο Θέατρο Λάρισας
Ο σημερινός επισκέπτης της περιοχής δύσκολα αντιλαμβάνεται ότι εδώ υπήρχε άλλοτε ένας λόφος με το όνομα «Πευκάκια», στις νοτιοδυτικές παρυφές του οποίου κατασκευάστηκε το β΄ αρχαίο θέατρο Λάρισας τον 1ο αι. π.Χ.
Το μνημείο εντοπίστηκε το 1978 και ανασκάφθηκε συστηματικά τα έτη 1985-1986 από την ΙΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων οπότε και αποκαλύφθηκαν η σκηνή, η ορχήστρα, το κοίλο, η δεξιά και τμήμα της αριστερής παρόδου του.
8. Βυζαντινό τείχος Παπαναστασίου και Κύπρου
Η οχύρωση αυτή θα μπορούσε να αποδοθεί στον Ιουστινιανό, ο οποίος σύμφωνα με τον ιστορικό Προκόπιο έκτισε νέα τείχη για να προστατέψει την σχεδόν ατείχιστη πόλη. Πρόκειται για ισχυρή οχύρωση, από τείχος (πάχ. 2,20-2,40μ.) και προτείχισμα (πάχ. 1μ.), ενισχυμένα με πύργους. Μεταξύ του τείχους και του προτειχίσματος παρεμβάλλεται τάφρος, πλάτους 15μ.
Τμήμα του με δύο πύργους υπάρχει και στην Κεντρική Πλατεία (σημ. κατάστημα Κωτσόβολος).
9. Η Βασιλική του Αγίου Αχιλλίου
Αποκαλύφθηκε το 1978 κατά τις εργασίες διαμόρφωσης της υπαίθριας αγοράς της «Τετάρτης». Βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του λόφου του Φρουρίου, μεταξύ του θεάτρου και του Μπεζεστενίου. Ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με νάρθηκα και εξωνάρθηκα. Μέσα και γύρω από το ναό αποκαλύφθηκαν τάφοι, μεταξύ των οποίων τρεις καμαρωτοί και αρκετοί κιβωτιόσχημοι. Στο ανατολικό άκρο του βορείου κλίτους διατηρείται πολυτελής καμαρωτός τάφος, ο οποίος ταυτίζεται με τον τάφο που αναφέρεται στο βίο του Αγίου Αχιλλίου.
10. Μπεζεστένι
Το Μπεζεστένι της Λάρισας υψώνεται στην κορυφή του λόφου του Φρουρίου.
Η ανέγερσή του χρονολογείται στα τέλη του 15ου αι. Λειτούργησε ως κλειστή αγορά υφασμάτων (bez) και πολύτιμων εμπορευμάτων. Για τρεις αιώνες αποτελούσε τον πυρήνα της οικονομικής δραστηριότητας της πόλης. Γύρω του οργανώθηκε το εμπορικό κέντρο με το τσαρσί και το «τρανό παζάρι». Το 1799 καταστράφηκε από πυρκαγιά, ενώ κατά τον 19ο αι. μετατράπηκε σε πυριτιδαποθήκη.
11. Λουτρό Πλατείας Λαμπρούλη
Μικρό λουτρό με τρεις ημικυκλικές αψίδες στη δυτική πλευρά και μία στη βόρεια. Περιλαμβάνει χώρους ψυχρού και θερμού λουτρού με την εστία στο νότιο άκρο του κτίσματος. Πρόκειται για λουτρό που διέθετε τους απολύτως απαραίτητους χώρους και εξυπηρετούσε περιορισμένο αριθμό ατόμων. Το μικρό μέγεθός του και η γειτνίασή του με τη βασιλική του Αγίου Αχιλλίου καθιστούν πιθανό το ενδεχόμενο να πρόκειται για εκκλησιαστικό λουτρό που εντάσσεται στο συγκρότημά της βασιλικής. Χρονολογείται στον 6ο αι. μ.Χ.
12. Βυζαντινός ναός πλατείας Λαμπρούλη
Μονόχωρος με περίστωο ναός, κτισμένος στα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Από τη βασιλική προέρχεται τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, βάσεις και κορμοί κιόνων από τις κιονοστοιχίες της. Ο ναός διατηρείται στο επίπεδο σχεδόν των θεμελίων με υπολείμματα δαπέδων από πήλινες πλάκες στο εσωτερικό των κογχών του Ιερού Βήματος. Στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε άφθονο αρχαίο υλικό.
13. Αναθηματική στήλη Ποσειδώνα
Το μνημείο βρέθηκε το καλοκαίρι του 1955, κατά τη διάρκεια ανασκαφικής έρευνας στην οδό Δήμητρας. Κατά την ανασκαφή βρέθηκε όρθιο στην αρχική του θέση, όπου σήμερα είναι τοποθετημένο ακριβές αντίγραφο.
Πρόκειται για αναθηματική στήλη από λευκό μάρμαρο, ύψους 2,63μ, προς τιμή του θεού Ποσειδώνα. Η στήλη επιστέφεται από αέτωμα και ήταν στερεωμένη σε ορθογώνιο μαρμάρινη πλίνθο. Χρονολογείται στις αρχές του 4ου αι. π.Χ.
14. Ρωμαϊκός δρόμος και οικίες
Στη συμβολή των οδών Δήμητρας και Νίκης, αποκαλύφθηκαν αρχαιότητες που συνιστούν τμήμα μιας γειτονιάς από τις ανατολικές συνοικίες της Λάρισας, στις υπώρειες του λόφου της ακρόπολης. Πρόκειται για τμήμα ρωμαϊκού δρόμου και στοάς, πιθανόν τμήμα cardo (κάθετου οδικού άξονα) του ρωμαϊκού πολεοδομικού ιστού, παράλληλου προς τον άξονα που σχηματίζουν οι σημερινές οδοί Δήμητρας, Ερμού και Ρούσβελτ.
