Η Επίδαυρος της ιατρικής, της επιστήμης

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Συντάκτης: Νίκος Βατόπουλος
2 Νοεμβρίου 2014

Ο Γαληνός, ο περίφημος γιατρός του 2ου αιώνα μ.Χ., έλεγε ότι οι ασθενείς πρέπει να παρακολουθούν παραστάσεις. «Η δραματοθεραπεία που ξεκίνησε ως επιστήμη περίπου το 1960, υπήρχε ήδη στην αρχαιότητα». Ακούει κανείς τον καθηγητή Βασίλη Λαμπρινουδάκη να αναπτύσσει το όραμά του για την Επίδαυρο και φέρνει στον νου έναν νέο προορισμό, κέντρο ενός νέου διεθνούς δικτύου ιατρικού και ιαματικού τουρισμού, ενός αρχαιολογικού υπερτόπου στο οποίο θα συγκλίνουν φοιτητές ιατρικής από όλον τον κόσμο, επιστήμονες για συνέδρια, βοτανολόγοι για τα αρχαία φυτά και επισκέπτες που θα ακολουθούν τα μονοπάτια της εξέλιξης από τη μαγική ιατρική ώς την ιατρική ως επιστήμη στους πρώτους αιώνες μετά Χριστόν. Είναι μία περίπτωση μελέτης που προωθεί μέσα από ένα πλέγμα συνεργειών το «Διάζωμα» με τον πρόεδρό του Σταύρο Μπένο και τον καθηγητή Βασίλη Λαμπρινουδάκη (που είναι γεν. γραμματέας στο «Διάζωμα»).

Λεπτομέρειες γι’ αυτό το συναρπαστικό σχέδιο παρουσίασε επί περίπου 20 λεπτά ο καθηγητής κ. Β. Λαμπρινουδάκης στη διάρκεια της Ζ΄ Γενικής Συνέλευσης του «Διαζώματος», που έγινε πρόσφατα στον Βόλο. Αυτό που μένει ως αίσθηση είναι η συναρπαστική διεύρυνση της ιδέας που έχουμε για την Επίδαυρο μέσα από ένα απολύτως εκσυγχρονισμένο πνεύμα τοπικών συνεργειών και διεθνών δικτύων.
«Μέχρι τώρα η Επίδαυρος είναι γνωστή ως θέατρο», λέει ο κ. Β. Λαμπρινουδάκης.

«Αναφερόμαστε στη Μικρή Επίδαυρο και τη Μεγάλη Επίδαυρο, που σημαίνει το θέατρο το μικρό και το θέατρο το μεγάλο. Ολα τα άλλα έχουν σβηστεί, ενώ στην πραγματικότητα η σημασία αυτού του χώρου είναι ότι εκεί γεννήθηκε η ιατρική επιστήμη. Εκεί ξεκίνησε η μαγική ιατρική, η οποία μετά από σχεδόν 2.500 χρόνια, κατέληξε να είναι η ιατρική, η πρακτική και η επιστημονική».

Ιατρικό κέντρο

Αυτήν την περίοδο είναι σε εξέλιξη το πρόγραμμα ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου και εν γένει του πολιτισμικού πλούτου της Επιδαύρου που έχει προκαλέσει τη συνέργεια εκτός του υπουργείου Πολιτισμού, και του υπουργείου Περιβάλλοντος, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Δήμου Επιδαύρου και βεβαίως του «Διαζώματος». Είναι εντυπωσιακό πόσο λίγα γνωρίζει το γενικό κοινό για τη σημασία της Επιδαύρου ως ιατρικού κέντρου της αρχαιότητας για ολόκληρη τη Μεσόγειο, αφού είχαν ιδρυθεί περί τα 200 Ασκληπιεία από την Ισπανία ώς την Κυρήνη και τη Μικρά Ασία.

«Πρώτος άξονας αυτού του προγράμματος», εξηγεί ο κ. Β. Λαμπρινουδάκης, «είναι η ανάδειξη αυτής της καταπληκτικής ιστορίας της εξέλιξης της ιατρικής μέσα από τα ερείπια που σώζονται από τα αρχιτεκτονήματα. Ο δεύτερος άξονας είναι η ανάδειξη μέσα από έναν καινούργιο εκθεσιακό χώρο της ιστορίας αυτής της εξέλιξης και με τα ευρήματα τα οποία υπάρχουν στον χώρο αλλά και με αντίγραφα από ευρήματα άλλων περιοχών, τα οποία συμπληρώνουν αυτή την εξέλιξη.

»Ο τρίτος άξονας είναι η δημιουργία ενός δικτύου Ασκληπιείων, τα οποία έστειλε το Ασκληπιείο της Επιδαύρου σε όλη τη Μεσόγειο. Σας θυμίζω το Ασκληπιείο της Περγάμου, ένα από τα σημαντικότερα στην ιστορία της Ιατρικής (εκεί δίδαξε ο Γαληνός), το οποίο ιδρύθηκε από το Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Και το Ασκληπιείο της Αθήνας, για το οποίο ο Σοφοκλής μάλιστα είχε γράψει τον λατρευτικό ύμνο». Ιδιαίτερης σημασίας είναι και το Ασκληπιείο της Ρώμης, που ιδρύθηκε και αυτό ως παράρτημα της Επιδαύρου (στο νησάκι του Τίβερη όπου ιδρύθηκε λειτουργεί ώς σήμερα νοσοκομείο).

Η σκέψη είναι η δημιουργία ενός διεθνούς δικτύου, με τη βοήθεια της Ιατρικής Σχολής, το οποίο θα τροφοδοτεί ενέργειες που θα γίνονται στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, όπως η δημιουργία συνεδρίων που θα έχουν σχέση με την ιατρική, όπως και εκδηλώσεων που θα έχουν σχέση και με το θέατρο. «Το θέατρο δεν το ξεχνάμε», λέει ο κ. Βασίλης Λαμπρινουδάκης. «Ηταν μία πολύ σημαντική παράμετρος της λατρείας και της θεραπείας. Ο Σωρανός (2ος αι. μ.Χ.) έλεγε ότι όσοι έπασχαν από νεύρωση έπρεπε να παρακολουθούν τραγωδίες και όσοι έπασχαν από μελαγχολία να παρακολουθούν κωμωδίες. Και ο Γαληνός (2ος αι. μ.Χ.) απέδιδε στον Ασκληπιό την οδηγία ότι όσοι είχαν ψυχικές διαταραχές έπρεπε να παρακολουθούν ευχάριστα θεάματα και μουσικές εκδηλώσεις».

Εχει ενδιαφέρον ότι θα οργανωθεί εξ αρχής ο αρχαιολογικός χώρος με άξονα το ιερό και το μουσείο θα αποκτήσει άλλον χαρακτήρα. «Η υφιστάμενη είσοδος στον αρχαιολογικό χώρο είναι λάθος», λέει ο κ. Β. Λαμπρινουδάκης. «Μπαίνει κανείς για το θέατρο και πηγαίνει στο ιερό αν το θέλει και εφόσον οι ξεναγοί τον οδηγήσουν προς τα εκεί».

Το πρώτο που θα βλέπει ο επισκέπτης είναι οι προετοιμασίες που έκαναν οι αρχαίοι στον επισκέπτη. Ιδιαίτερη θέση έχει το νερό. «Δεν είναι μόνο η κάθαρση. Είναι και η επαφή που έχει κανείς με το βασικό στοιχείο της ζωής. Μας τρέφει, μας συντηρεί και συγχρόνως μας καθαρίζει. Ενα άγαλμα-κρήνη, του 3ου αι. π.Χ., υπήρχε μπροστά στον ναό του Ασκληπιού. Το νερό έμπαινε από την τρυπημένη βάση, ανέβαινε στο χάλκινο άγαλμα, έβγαινε από τη φιάλη που κρατούσε στο χέρι, έπεφτε στη λεκάνη από κάτω και με το καναλάκι από κάτω πήγαινε σε ένα λουτρό που ήταν δίπλα στο Αβατον. Αυτό λεγόταν Λουτρόν Ασκληπιού. Επομένως αυτός που λουζόταν για να μπει στο Αβατον, λουζόταν μέσα στην ουσία του Θεού. Στο Αβατον γινόταν η λειτουργία της εγκοίμησης».

Ο κ. Β. Λαμπρινουδάκης επισημαίνει μία σημαντική αποκάλυψη: «Το υπόγειο της Θόλου (που τώρα αναστηλώνεται) ήταν ένα είδος κενοταφίου του Ασκληπιού. Το υπόγειο αυτό έχει την οροφή του ακριβώς στο ίδιο επίπεδο με την οροφή του υπογείου του Αβάτου στο οποίο εκοιμώντο οι ασθενείς».

Σημαντικές θα είναι και οι μεταβολές στον χαρακτήρα του μουσείου. «Γίνεται μία μελέτη για τη νέα αυτή έκθεση», εξηγεί ο κ. Β. Λαμπρινουδάκης. «Το παλιό μουσείο θα συνεχίσει να υπάρχει αλλά θα υπάρχει μόνο για την αρχιτεκτονική. Θα βλέπει κανείς και τον πρώτο μαγικό τρόπο απόκτησης υγείας, ο οποίος ήταν τα τελετουργικά δείπνα: έκαναν τη θυσία, την έκοβαν κομμάτια, καλούσαν τον Θεό να παραστεί, του έδιναν ένα κομμάτι (που έπαιρναν μετά οι ιερείς) και υποτίθεται ότι έτσι δυνάμωναν και αυτοί όπως και ο Θεός. Ηταν τα Θεοξένια, δηλαδή ο ξενισμός, η φιλοξενία του Θεού».

Από τις πρώτες επιγραφές πληροφορούμαστε ότι είναι όλα θαύματα, ενώ στον 2ο αιώνα μ.Χ. είναι μια κανονική συνταγή. Στον 3ο αιώνα μ.Χ., πλέον, θεραπεύεται ακόμη και ο καρκίνος. Στα τάματα της εποχής φαίνονται οι εντυπωσιακές ανατομικές γνώσεις. Ενα κρανίο από το Ναύπλιο, μυκηναϊκής εποχής, εμφανίζει χρυσή οδοντοστοιχία και ένα κρανίο από τη Χίο φέρει ίχνη τρυπανισμού.

Τα φυτά

Ο κ. Β. Λαμπρινουδάκης μας θυμίζει ότι «η ανάδειξη της βιοποικιλότητας της περιοχής είναι πολύ σημαντική. «Σας θυμίζω τον “Κολοσσό του Μαρουσιού” του Μίλερ, που γράφτηκε γύρω στο 1940, που περιγράφει το τοπίο της Επιδαύρου, και πόση ειρήνη βρίσκει η ψυχή του ανθρώπου σε αυτό. Ο δήμος της Επιδαύρου μας δίνει έναν ωραίο χώρο, όπου θα δημιουργηθεί ένας κήπος με τα φυτά της περιοχής, ώστε ο επισκέπτης να προετοιμάζεται ψυχικά γι’ αυτό που θα ακολουθήσει».

Έντυπη Έκδοση

• Η Επίδαυρος της ιατρικής, της επιστήμης – kathimerini.gr