Παγκόσμια Ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς: Συνέντευξη με τον Σταύρο Μπένο

Πηγή: stereanews.gr

Η UNESCO και το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ΙCOMOS) έχουν ορίσει την 18η Απριλίου ως Παγκόσμια Ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στόχος της επετείου είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού στο φλέγον θέμα της προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Με αφορμή την ημέρα, μιλήσαμε με τον πρώην υπουργό  και πρόεδρο του σωματείου ΔΙΑΖΩΜΑ κ. Σταύρο Μπένο.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΕΝΟΣ: «Το ΔΙΑΖΩΜΑ συγκροτήθηκε για να δώσει το δικαίωμα στον κάθε έναν που θέλει να δηλώσει παρών, να είναι ένα μέρος από την φροντίδα των μνημείων μας»

Γεννήθηκε στην Καλαμάτα στις 30 Δεκεμβρίου 1947 και είναι τοπογράφος-μηχανικός. Υπηρέτησε το δημόσιο βίο της χώρας ως: Δήμαρχος Καλαμάτας (1979-1990), Βουλευτής (Μεσσηνίας 1990-2004,  Β΄ Αθήνας 2004-2007) και Υφυπουργός Πολιτισμού στη τελευταία κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Υπουργός Πολιτισμού, Υπουργός Αιγαίου και Υφυπουργός Δημόσιας Διοίκησης στις κυβερνήσεις Κώστα Σημίτη.

Οι σημαντικότεροι σταθμοί στη διαδρομή του στη δημόσια σφαίρα είναι: Η ανασυγκρότηση της Καλαμάτας μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του Σεπτεμβρίου του 1986 που βραβεύθηκε τόσο από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πολεοδόμων (πρότυπη και ανθρωποκεντρική πολεοδομική ανάταξη της Καλαμάτας) όσο και από την Europa Nostra. (Διάσωση και ανάδειξη των μνημείων της πόλης), η ίδρυση και λειτουργία των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών (Κ.Ε.Π.), η ίδρυση και λειτουργία του σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ».

• Για αρχή να μας πείτε δυο λόγια για το Σωματείο Διάζωμα που εμπνευστήκατε και προεδρεύετε.

Είναι μια μεγάλη κοινωνική συμμαχία, που αποτελείται από την κοινότητα των Αρχαιολόγων, από σημαντικούς καλλιτέχνες, από διανοούμενους,  από πόλεις, από περιφέρειες, από Ιδρύματα, από επιχειρήσεις και κυρίως από τις τοπικές κοινωνίες και τους απλούς πολίτες. Ποια είναι η αποστολή αυτής της κοινωνικής συμμαχίας; Είναι να φέρουμε τα μνημεία στο κέντρο της ζωής, δηλαδή -αυτό που μου αρέσει να λέω- να τα κοινωνικοποιήσουμε, αλλά και στο κέντρο της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Οπότε εκεί θα ζήσουμε μια διπλή ευεργεσία. Και τα μνημεία θα ευεργετηθούν γιατί τώρα είναι βυθισμένα στην μοναξιά τους και θα τα επαναφέρουμε στην ζωή αλλά και με την αίγλη τους, το βάθος τους το αισθητικό, την ομορφιά τους και την αναπτυξιακή τους διάσταση, αφού είναι πολύ ελκυστικά στην επισκεψιμότητα, θα αλλάξουν και θα ζήσουμε ένα άλλο μοντέλο αναπτυξιακό στην χώρα μας, που θα έχει στο επίκεντρο την ομορφιά, την αειφορία και την βιώσιμη ανάπτυξη.

• Έχετε πει και στο παρελθόν ότι το Διάζωμα έρχεται να περιθάλψει την σημαντικότερη προίκα της πατρίδας μας

Περί αυτού πρόκειται. Παρά το γεγονός ότι η κοινότητα των αρχαιολόγων είναι καταπληκτική, εγώ πολλές φορές δημόσια έχω μιλήσει για μια σύγχρονη εποποιΐα, είναι πάνω από τις δυνάμεις της αυτό που συμβαίνει στην χώρα μας, δηλαδή φτιάχνουμε υπέροχες υποδομές, αναστηλώσεις δηλαδή στα μνημεία μας, αλλά η διαχείριση τους γίνεται με έναν τρόπο που δεν τα φροντίζουμε τα μνημεία μας, τα έχουμε αφήσει και είναι μονάχα τους, έχουν μεγάλες μοναξιές. Δημιουργώντας εμείς στο Διάζωμα, νέες μορφές διαχείρισης, Πολιτιστικές διαδρομές και Αρχαιολογικά πάρκα, δημιουργούμε τις προϋποθέσεις, τα μνημεία αυτά όχι μόνο να ευεργετούν την πατρίδα μας, αλλά να ευεργετούνται και τα ίδια γιατί θα βρίσκονται στο επίκεντρο της ανθρώπινης φροντίδας.

• Περιγράψτε μου το ταξίδι σας προς το «ΔΙΑΖΩΜΑ», πώς ξεκίνησε όλο αυτό για εσάς;

Είναι λίγο παράδοξο, αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό.. Ξεκίνησε από το 1996 που ήμουν Υπουργός Πολιτισμού στην πρώτη κυβέρνηση Σημίτη. Τότε είδα μπροστά μου, έχοντας αυτή την πολιτειακή αρμοδιότητα του Υπουργού Πολιτισμού, τον τρόπο διαχείρισης των μνημείων και είδα ότι το κομματικό και πολιτικό σύστημα, ήταν τόσο σκληρά στο να μπορέσουν να ανοιχτούν σε νέους λεωφόρους και νέους ορίζοντες  που δεν θα το έκαναν ποτέ. Δεν θα έκαναν ποτέ αυτά που σας είπα πριν. Να ακολουθήσουν έναν άλλο τρόπο διαχείρισης. Για να το πω απλά, δυστυχώς ακόμα και σήμερα τα μνημεία η χώρα μας τα βλέπει ως κρατικό αγαθό και όχι ως δημόσιο αγαθό. Το κρατικό αγαθό είναι η περιουσία του κράτους η οποία είναι ανοιχτή στις συναλλαγές, να πωλείται, να ενοικιάζεται. Το δημόσιο αγαθό όμως είναι κάτι που πρέπει να το φυλάμε ως κόρη οφθαλμού και έχουμε αυτή την ιστορική ευθύνη, επειδή ζούμε σε αυτήν την πατρίδα με τα τόσο σπουδαία μνημεία. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος δεν είναι ιδιοκτήτης -και αυτή είναι η κρίσιμη λέξη- είναι θεματοφύλακας των μνημείων μας. Άλλωστε αυτό το λέει και το Σύνταγμά μας, στο Άρθρο 24, ότι το κράτος βεβαίως είναι υπεύθυνο, αρμόδιο και υπαίτιο να φροντίζει τα μνημεία μας, να τα περιθάλπει,  να φροντίζει για την προστασία και την ανάδειξη τους, αλλά προσθέτει όμως ότι είναι και δικαίωμα του καθενός. Γι’ αυτή την φράση, το δικαίωμα του καθενός, συγκροτήθηκε το Διάζωμα, για να δώσει το δικαίωμα στον καθέναν, που θέλει να δηλώσει παρών, να είναι και εκείνος ένα μέρος από την φροντίδα των μνημείων μας. Βλέποντας αυτήν την εικόνα, είπα στον εαυτό μου, «Σταύρο κάποτε θα αφήσουμε την επίσημη πολιτική και θα στρατευθούμε με όλους τους φίλους μας, να κάνουμε μια μεγάλη οικογένεια, προκειμένου σιγά-σιγά να αλλάξουμε τον τρόπο διαχείρισης των μνημείων της πατρίδας μας». Και χαίρομαι πάρα πολύ, που αυτό μετά από δώδεκα χρόνια λειτουργίας του Διαζώματος, αρχίζει να συμβαίνει.

• Στα δώδεκα χρόνια του ΔΙΑΖΩΜΑΤΟΣ, ποια εμπόδια έχετε συναντήσει;

Είναι πολύ μικρά τα εμπόδια μπροστά στις μεγάλες χαρές που έχουμε συναντήσει, εγώ και όλοι όσοι δουλεύουμε στο Διάζωμα. Είναι σπουδαίο πράγμα να αναμετράσαι με τα όνειρά σου. Να βάλεις έναν πολύ μεγάλο στόχο, να παλεύεις γι’ αυτόν  και να βλέπεις να τον πλησιάζεις βήμα προς βήμα. Όλο και περισσότερο. Είναι μια μεγάλη χαρά αυτή, παρά τις καθημερινές δυσκολίες που προκύπτουν, για να φτάσεις μέχρι τον στόχο.

• Η μέριμνα για τα μνημεία ήταν πάντα ένα ξεχωριστό κομμάτι της ζωής σας?

Όχι μόνο ξεχωριστό, ήταν πάντα η μεγάλη προτεραιότητα. Από μικρός που ήμουν, από επαγγελματίας στα λίγα χρόνια, γιατί ασχολήθηκα πολύ νωρίς με την πολιτική, Δήμαρχος στην Καλαμάτα έγινα στην ηλικία των 30 χρόνων, αλλά είχα ένα γραφείο ως τοπογράφος-μηχανικός και είχα εμφανιστεί στην εφορία της περιοχής και τους είχα πει «Ότι θέλετε για τα μνημεία, από τοπογραφικές αποτυπώσεις, που ήταν το εύρος της δικής μου ενασχόλησης και δουλειάς, θα το προσφέρω εγώ δωρεάν». Μετά, στον Δήμο, η πρώτη μου προτεραιότητα ήταν τα μνημεία την πόλης μου. Κυρίως τα νεοκλασικά. Και καμαρώνω να λέω ότι τα νεοκλασικά της διασώθηκαν στο ακέραιο, παρά τους σεισμούς. Ύστερα, με τους σεισμούς, πάλι η πρώτη προτεραιότητα ήταν η διάσωση των μνημείων. Και από εκεί και μετά, σε όλες τις φάσεις της ζωής μου, τα μνημεία ήταν στο επίκεντρο. Και ξεκίνησε από μια ιστορία που μοιάζει σαν παραμυθάκι. Ήμουν στην Γ’ Δημοτικού, όπου είχα έναν δάσκαλο εμπνευσμένο, με είχε κάνει να αγαπήσω την ελληνική γραμματεία, τα μνημεία, την ποίηση και μια ημέρα μας πήγε στο Κάστρο της Καλαμάτας, το οποίο ήταν Φράγκικο και μετά ήταν Ενετικό, και ήταν η θλιμμένη πριγκίπισσα Ιζαμπώ στο Κάστρο της Καλαμάτας -έχει γραφεί από τον Άγγελο Τερζάκη ένα σπουδαίο βιβλίο «Η πριγκηπέσσα Ιζαμπώ»-. Ήταν εκεί λοιπόν, ένας αυτοδίδακτος αρχαιολόγος, μιλάμε για έναν άνθρωπο που μέχρι τα 40 του ήταν εντελώς αμόρφωτος, μορφώθηκε μόνος του και ήταν ένας σπουδαίος ξεναγός, στην τάξη μου αυτός μας έκανε ξενάγηση στο Κάστρο, και επειδή εγώ πεταγόμουν και σήκωνα συνέχεια το χέρι, ενώ τα άλλα τα παιδιά ρωτούσαν συνέχεια πότε θα τελειώσουμε, με πήρε ο μπαρμπα-Γιάννης Σταμπουλαρεας από το χέρι και μου είπε «Έλα να σε πάω μια βόλτα». Αυτό ήταν λοιπόν. Με πήγε μια βόλτα σε ένα παραμύθι, σε ένα όνειρο. Έκτοτε, όλη αυτή η προσήλωσή μου, ήταν απόλυτη. Μέχρι τώρα και πάντα θα είναι.

• Πείτε μας για την Πολιτιστική Διαδρομή «ΟΙΔΙΠΟΥΣ» στη Στερεά Ελλάδα. Ποια σημαντικά έργα έχουν δρομολογηθεί για την Στερεά Ελλάδα?

Είναι ένα προϊόν Πολιτιστικού Τουρισμού, με επίκεντρο τα μνημεία φέρνουμε σε επαφή, όλες τις δημιουργικές ψηφίδες και δυνάμεις που έχει η Περιφέρεια. Η Περιφέρεια είναι φοβερά προικισμένη. Έχει ένα καταπληκτικό απόθεμα μνημείων, και μνημείων περιβαντολογικών της φύσης και μνημείων του πολιτισμού. Δεν είναι μόνο τα επώνυμα, όπως για παράδειγμα οι Δελφοί. Υπάρχουν μνημεία που δεν είναι γνωστά, όπως είναι ο Ορχομενός Βοιωτίας που θα γίνει σε λίγα χρόνια παγκόσμιο σόου, γιατί είναι 3 μνημεία  διαφορετικών εποχών δίπλα-δίπλα και συγκροτούν ένα Αρχαιολογικό πάρκο, δεν υπάρχει πουθενά αυτό.  Είναι ένα βασικό μνημείο, Θησαυρός του Μινύα, του σπουδαίου βασιλιά που έκανε το έργο της  Κωπαΐδας το μεγάλο, δίπλα είναι ένα θέατρο του 4^ου-3^ου αιώνα, ένα πραγματικό κομψοτέχνημα και παραδίπλα είναι ένα από τα σημαντικότερα Βυζαντινά μνημεία που έχουμε στην Ελλάδα, η Παναγιά της Σκριπούς του 9^ου αιώνα. Όλα αυτά θα συγκροτήσουν ένα αρχαιολογικό πάρκο. Για να σας πω μια από τις πολλές περιπτώσεις των μνημείων που είναι αφανή. Όλα αυτά τα μνημεία θα τα συγκροτήσουμε σε ένα ενιαίο λειτουργικό προϊόν, θα δημιουργήσουμε τις προσβάσεις τους, θα είναι όλα αυτά επισκέψιμα, αλλά το0 πιο σημαντικό είναι ότι θα τα συνδέσουμε με τους ανθρώπους και τις λειτουργίες των ανθρώπων. Τις επιχειρήσεις εκεί, θα κάνουμε έναν νέο θεσμό, τα λεγόμενα «cluster» των επιχειρήσεων, ένα σύμφωνο πληρότητας, μια συστάδα επιχειρήσεων που στηρίζονται πάνω σε κανόνες ποιότητας και οι επιχειρήσεις αυτές θα είναι εκείνες μέρος του προϊόντος αυτής της διαδρομής. Το πιο σημαντικό είναι ότι θα κάνουμε κι έναν άλλο θεσμό, το περίφημο DMO (Destination Management and Marketing Organization), φορέας διαχείρισης προορισμού δηλαδή, που έχει αποφασίσει η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας -το είχε αποφασίσει ο κ. Μπακογιάννης και συνεχίζει τώρα, με μεγάλη θέρμη ο κ. Σπανός- θα είναι η Αναπτυξιακή της Ευβοίας, η οποία ήδη έχει αναλάβει αυτό το καθήκον, για να φροντίζει αυτό το καινούργιο προϊόν, που εκκολάπτεται, που τώρα δημιουργείται. Είμαστε σε πάρα πολύ προχωρημένο στάδιο. Φανταστείτε τον επισκέπτη που δεν θα πηγαίνει μόνος του δεξιά και αριστερά, θα του δώσουμε όλη την προίκα της Στερεάς Ελλάδας σε ένα συγκροτημένο προϊόν.  Στα μνημεία, τους αρχαιολογικούς τόπους, τα μνημεία της φύσης, τα ωραία οινοποιεία, τις δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα, σε επιχειρήσεις που μας παραπέμπουν στην καινοτομία, θα γνωρίσουμε την σπουδαία γαστρονομία της περιοχής. Όλα αυτά μαζί θα τα κάνουμε ένα ενιαίο προϊόν, μια Πολιτιστική Διαδρομή. Αυτό, θα διαφοροποιήσει την ποιότητα του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει η χώρα μας, που είναι στηριγμένο σε ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα που έχει η χώρα μας, αυτό που λέμε «ήλιος και θάλασσα» το οποίο έχει εξαντλήσει τα όριά του, τώρα πρέπει να πάμε σε άλλες μορφές ποιοτικού τουρισμού.

• Πώς θα είναι ψηφιακά η προβολή αυτής της Διαδρομής;

Θα κυριαρχεί το ψηφιακό κομμάτι, με πολλούς τρόπους. Ήδη ετοιμάζουμε πυρετωδώς, το κομμάτι της ψηφιοποίησης και του marketing, γιατί σκεφτείτε έναν πολίτη, ο οποίος βρίσκεται στην άλλη άκρη του κόσμου και θέλει να κάνει το ταξίδι του. Μπαίνει στον ψηφιακό κόσμο, μας γνωρίζει και το ταξίδι του θα μπορεί να το οργανώσει από το σπίτι του. Θα έχει την δυνατότητα ο κάθε επισκέπτης να σχεδιάζει το δικό του ταξίδι στην Στερεά Ελλάδα. Συνεπώς, το κομμάτι του marketing και των ψηφιακών εφαρμογών θα κυριαρχεί.

• Ποια είναι τα σημαντικότερα έργα που έχουν δρομολογηθεί για την Στερεά Ελλάδα;

Η Διαδρομή έχει ως επίκεντρο 7 δυναμικούς πόλους, Χαλκίδα – Ερέτρια (Εύβοια), Δελφοί, Καρπενήσι (Ευρυτανία), Θερμοπύλες, Θήβα, Ορχομενός Βοιωτίας και Σκύρος. Έτσι οργανώνεται αυτό το πρόγραμμα, στηρίζεται σε αυτούς τους πόλους και με βάση αυτούς θα γίνονται εξορμήσεις σε όλα τα μνημεία, δεν θα μείνει κανένα μνημείο απ’ έξω. Θα τα φροντίσουμε όλα. Όλα θα είναι επισκέψιμα. Η διαδρομή ως προϊόν πρέπει να έχει μια γερή ραχοκοκαλιά. Αυτή τη ραχοκοκαλιά χτίζουμε τώρα. Θα σας πω ένα παράδειγμα: Ολοκληρώθηκε μια μελέτη που ανέθεσε στο ΔΙΑΖΩΜΑ, μέσω του προγράμματος την Πολιτιστικής διαδρομής, για την σήμανση της διαδρομής. Όπου κι αν είσαστε, είτε στον εθνικό δρόμο, είτε στους επαρχιακούς και τοπικούς δρόμους, θα σας οδηγούν ωραίες σημάνσεις στην Διαδρομή και στα μνημεία της.

• Στην δύσκολη συγκυρία που διανύουμε, πώς βλέπετε το αύριο του πολιτισμού στην Ελλάδα;

Θα υπάρξει ένα σοκ για λίγους μήνες νομίζω, αμέσως μετά την έξοδο μας από αυτή την περιπέτεια, θα υπάρχει μια βύθιση, το πόσο μεγάλη θα είναι δεν το ξέρουμε, σύμφωνα με τους δείκτες της οικονομίας και τους οικονομολόγους, θα κινηθεί μεταξύ 5-10% του ΑΕΠ αυτή η βύθιση. Κυρίως θα επηρεάσει, όχι τόσο πολύ τον πολιτισμό μας, γιατί ο πολιτισμός σε συνθήκες κρίσης ανθίζει, γιατί ωθεί τους ανθρώπους, σε μια ένταση ψυχική που δίνει μεγάλες δημιουργίες, όσο το κομμάτι του τουρισμού που είναι και ο αιμοδότης της χώρας μας και μας κράτησε όρθιους στην δεκαετή κρίση που περάσαμε. Το μεγάλο στοίχημα είναι να αναταχθεί και μάλιστα είναι μια μεγάλη ευκαιρία, ώστε η ανάταξη να είναι και ποιοτική και όχι μόνο ποσοτική. Αν σας το πω σε μεγέθη, έχουμε 30.000.000 τουρίστες, που στηρίζεται το προϊόν μας στο «ήλιος και θάλασσα». Τα 20.000.000 αν υποθέσουμε ότι μειώνεται, αν έχουμε μια στροφή ποιοτική, δεν θα έχουμε οικονομικές απώλειες. Γιατί αυτοί που προτιμούν τον ποιοτικό τουρισμό, έχουν μεγαλύτερο βαλάντιο. Μένουν περισσότερο και ξοδεύουν περισσότερα. Άρα λοιπόν, είναι πολύ επείγον, μέσα από την κρίση να προκύψει ένα άλλο μοντέλο, όπως αυτό που υπερασπίζεται τώρα το ΔΙΑΖΩΜΑ. Δεν είναι μόνο δικιά μας θέση, είναι θέση όλων των φορέων του τουρισμού.

• Άρα η προστασία και η ανάδειξη της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς γίνεται ακόμα πιο σημαντική.

Η προστασία και η ανάδειξη, δεν είναι μόνο να κάνεις μια αναστήλωση, είναι να δημιουργήσεις τους όρους και τις προϋποθέσεις, να φροντίζονται τα μνημεία. Τα μνημεία χρειάζονται τους ανθρώπους. Και οι αρχαιολόγοι μας, είναι και θα είναι πολύ λίγοι για να τα φροντίσουν  μόνοι τους. Τα μνημεία μας χρειάζονται όλους. Άρα πρέπει να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις να μπορεί ο καθένας να δώσει το παρών.  Να συμβάλει, έστω και ως απλός επισκέπτης. Γι’ αυτό πασχίζει το ΔΙΑΖΩΜΑ.

• Τι σημαίνει για εσάς η «Παγκόσμια Ημέρα Πολιτιστικής Κληρονομιάς»; Τί συμβολίζει;

Πώς τα μνημεία μπορούν να γίνουν το κέντρο της ζωής μας και το κέντρο της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Με ποιους τρόπους θα τα αγαπάμε περισσότερο, θα τα φροντίζουμε περισσότερο και θα τα αφήνουμε να μας στέλνουν τα ωραία τους μηνύματα, τα αισθητικά, τα ιστορικά και τα σύγχρονα.

• Οι ξένοι αγαπούν περισσότερο από εμάς τα μνημεία μας;

Όχι, αυτό μπορεί να συνέβαινε σε κάποια φάση μετάβασης, όταν συγκροτήθηκε το Νεοελληνικό κράτος, όπου τότε ήταν ρημαγμένη η πατρίδα μας και η πρώτη συγκρότηση είχε άλλες προτεραιότητες, για παράδειγμα τότε είχαν περιηγηθεί οι περιηγητές οι φιλέλληνες και είχαν σαρώσει την χώρα, είχαν αφήσει βεβαίως και μια σπουδαία παρακαταθήκη από απογραφές που έκαναν, τις περίφημες εκθέσεις τους, και μας άφησαν σπουδαίο υλικό. Όπως και οι Βαυαροί που ήρθαν στην αρχή. Μια από τις πρώτες υπηρεσίες που συγκρότησαν ήταν η Αρχαιολογική εταιρία , το ’34. Σήμερα όμως οι Νεοέλληνες είναι τόσο περήφανοι για τα μνημεία τους. Ο κάθε τόπος κυριολεκτικά παραληρεί. Φέρνω πάλι το παράδειγμα του Ορχομενού, οι άνθρωποι του Ορχομενού κινητοποιήθηκαν και συγκέντρωσαν 200.000 ευρώ για να κάνουν τις μελέτες. Είναι συγκλονιστικό αυτό. Πρέπει να δώσουμε την δυνατότητα στους Έλληνες να πάρουν μέρος, να συμμετάσχουν. Πριν γίνει το ΔΙΑΖΩΜΑ, ήταν αυτιστικό το κράτος. Αν θέλατε να δώσετε 100 ευρώ για μια βυζαντινή εκκλησία της πατρίδας σας, δεν υπήρχε τρόπος να την υποδεχθεί το κράτος. Είχε κλείσει εντελώς, είχε βάλει φράχτες στα μνημεία. Και τώρα όλοι μαζί τους ρίχνουμε. Είναι σαν να λέμε στους αρχαιολόγους: «Είμαστε όλοι εδώ, σας αγαπάμε, θέλουμε να σας φροντίσουμε και να απλώσουμε κι εμείς μια ασπίδα και σε εσάς και στα μνημεία μας».

• Μια ευχή?

Η ευχή είναι, όχι μονάχα τα μνημεία μας να βρουν τον δρόμο τους, αλλά να παίξουν κι έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάταξη της χώρας μας

  Μπορείτε να διαβάσετε τη συνέχεια του άρθρου της κ. Νικ. Βότση, εδώ.