Πες μου μια ιστορία: Για να ξαναφέρουμε τα μνημεία στη ζωή

Παρότι μοναχικές φωνές προτείνουν οι τουρίστες να έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε ανασκαφές, τα αρχαία θέατρα να ζωντανέψουν φιλοξενώντας καλλιτεχνικές παραστάσεις, οι Αγορές των αρχαιολογικών χώρων να ξαναλειτουργούν πότε πότε ως βιολογικές, η ελληνική κοινή γνώμη και η κοινότητα των αρχαιολόγων βρίσκονται ακόμα μακριά από το να ενστερνιστούν τέτοιες ιδέες και να τις υλοποιήσουν στους αρχαιολογικούς χώρους.

Ομως τα τελευταία χρόνια ένας φορέας που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα, το «Διάζωμα», έχει επιχειρήσει με επιτυχία να ενώσουν τις δυνάμεις τους πολίτες και φορείς από διαφορετικά πεδία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, για να βγάλουν τα μνημεία από την εγκατάλειψη και να τα εντάξουν στην πραγματική σημερινή ζωή ως μοχλούς βιώσιμης ανάπτυξης, καλλιεργώντας ένα νέο ήθος στην προσέγγιση του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μας.

Ο οραματιστής και ψυχή αυτού του έργου είναι ο Σταύρος Μπένος. Εχοντας την εμπειρία του Υπουργού Πολιτισμού και του επιτυχημένου δημάρχου Καλαμάτας και λειτουργώντας πια στην περιφέρεια των κρατικών μηχανισμών έχει καταφέρει μαζί με το σύνολο των επιστημόνων, των καλλιτεχνών και των εθελοντών του μη κερδοσκοπικού σωματείου «Διάζωμα» να δρομολογηθούν και να υλοποιηθούν έργα σε δεκάδες αρχαία θέατρα. Στις συζητήσεις που προηγήθηκαν της συνέντευξής μου τόνιζε πως «δεν οραματιστήκαμε ποτέ κάτι που δεν θα μπορούσαμε να το κάνουμε πράξη» και ότι «παρότι προχωρούσαμε βήμα βήμα, εξαρχής είχαμε στο νου μας τη μεγάλη εικόνα, τι θέλαμε να επιτύχουμε». Μου ξεκαθάρισε ότι ο στόχος του «Διαζώματος» δεν είναι να συντηρήσει πέντε – δέκα θέατρα.

Μνημεία στη σιωπή τους

«Κεντρική ιδέα που τη δουλεύαμε δέκα χρόνια μέσα από πολλές ζυμώσεις είναι να μπορέσουμε να γιατρέψουμε δύο μεγάλες πληγές της ελληνικής δημόσιας ζωής. Η μία πλευρά που εγώ την είχα ζήσει και είναι μια βαθιά πληγή μέσα μου είναι η λέξη συνέργειες. Δε συνεργάζεται κανείς με τον διπλανό του. Είναι ένα κράτος μεταοθωμανικό, κατακερματισμένο, γεμάτο δοβλέτια, γεμάτο φυλακές, όπου ο καθένας είναι μες στη δικιά του φυλακή και δεν ανοίγεται στους άλλους. Το πιο δραματικό δεν είναι ότι δεν συνεργάζονται στο δημόσιο τομέα μεταξύ τους, είναι ότι όλοι μαζί στο Δημόσιο δεν συνεργάζονται με τον ιδιωτικό τομέα. Μάλιστα το πιο υγιές κομμάτι του επιχειρηματικού τομέα που είναι η υγιής επιχειρηματικότητα είχε μεταπολιτευτικά ενοχοποιηθεί.

Η άλλη αιτία την οποία θέλουμε να γιατρέψουμε μέσα από τη συγκρότηση του «Διαζώματος» είναι η πιο ύπουλη, γιατί δε φαίνεται και περιγράφεται με τις λέξεις ανάπτυξη και υποδομές. Πολλοί ταυτίζουν αυτές τις δύο έννοιες, ενώ δεν είναι ταυτόσημες. Δεν αρκεί να φτιάξει κανείς ένα λιμάνι, ένα σχολείο, ένα γήπεδο. Οι υποδομές δικαιώνονται, εάν μπουν στην πραγματική ζωή και στην οικονομία. Δύο ακραία παραδείγματα είναι αυτά που θα σου περιγράψω. Το ένα είναι τα ολυμπιακά έργα. Δεν έχουν μπει στην πραγματική ζωή και είναι ντροπή, είναι άχθος για τη χώρα μας. Και το άλλο παράδειγμα είναι το σπουδαιότερο που διαθέτει η χώρα μας, το περιβαλλοντικό και το πολιτιστικό απόθεμά της. Είτε δε το θυμόμαστε είτε το κακοδιαχειριζόμαστε. Δηλαδή έχουν παραχθεί εκατοντάδες μνημεία με απίστευτο μόχθο, με πάρα πολλά χρήματα, τα οποία είναι βυθισμένα στη μοναξιά τους. Αυτό το ονομάζω σύγχρονο Αβδηριτισμό. Oπως οι Αβδηρίτες είχαν μια ωραία κρήνη, αλλά δεν είχε νερό, έτσι και τα μνημεία είναι μόνα τους και απαξιώνονται κάθε μέρα και απαξιώνεται όλος αυτός ο μόχθος και οι επενδύσεις που έχουν γίνει πάνω σε αυτά».

«Ξεκινώντας λοιπόν από αυτά βρίσκεις την κεντρική ιδέα του ‘Διαζώματος’. Είναι να φέρει τα μνημεία, να τα πάρει από τη μοναξιά τους και να τα φέρει στο κέντρο της ζωής των ανθρώπων, της εθνικής μας οικονομίας, στο κέντρο της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης».

H χρηματοδότηση

Οσοι γνωρίζουν πώς λειτουργεί το ελληνικό κράτος κατανοούν τι τεράστιος άθλος είναι να κινητοποιηθούν άμεσα, στοχευμένα και αποτελεσματικά οι υπηρεσίες του Δημοσίου, να ξεπεραστούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια, οι υπηρεσιακοί ανταγωνισμοί και να εξευρεθούν οικονομικοί πόροι. Ο κ. Μπένος ακούμπησε μπροστά μου μια σελίδα, που την ονομάζει «Με μια ματιά» και δείχνει την πρόοδο των εργασιών σε πάνω από πενήντα θέατρα της χώρας.

«Εμείς με τους συμμάχους μας υλοποιούμε τις τέσσερις πρώτες φάσεις βρίσκοντας νέους τρόπους, νέες μεθόδους χρηματοδότησης. Μία πύλη χρηματοδότησης είναι οι μεγάλοι χορηγοί. Μετά είναι μια άλλη πύλη, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες με προγραμματικές συμβάσεις. Και η τρίτη πύλη είναι η πύλη των πολιτών, η ευρεία πύλη, η συμμετοχική με το ‘crowd funding’. Με τα χρήματα λοιπόν που συγκεντρώνουμε οργανώνουμε τα προγράμματα γύρω από το κάθε θέατρο για να φτάσουμε στη μελέτη. Και μετά τη δίνουμε τη μελέτη στο υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο προχωράει στην υλοποίηση του έργου, κυρίως μέσα από χρηματοδοτήσεις από την Ευρώπη. Aρα λοιπόν έχουμε την υλοποίηση των συνεργειών. Και να το αποτέλεσμα».

Το υπουργείο είχε χρηματοδοτήσει 20 θέατρα μέσα σε 200 χρόνια και το «Διάζωμα» σε λιγότερα από δέκα χρόνια 50 θέατρα. «Εμείς είπαμε δε θα πάρουμε ποτέ χρήματα από το κράτος».

Πράγματι το «Διάζωμα» με τη μεγάλη κοινωνική συμμαχία που έχει συγκροτήσει (αρχαιολογική κοινότητα, καλλιτέχνες, πόλεις, Περιφέρειες, Ιδρύματα, επιχειρήσεις, πολίτες) και σε απόλυτη συνέργεια με το υπουργείο Πολιτισμού φροντίζει για την ωρίμανση των τεσσάρων πρώτων φάσεων: 1. Γεωφυσικές έρευνες, 2. Απαλλοτριώσεις, 3. Ανασκαφές, 4. Μελέτες αποκατάστασης. Για να οδηγηθεί το κάθε αρχαίο θέατρο στην τελευταία φάση – την υλοποίηση εργασιών αποκατάστασης – έχουν προηγηθεί διαδικασίες που υποκρύπτουν πολύ μεγάλο μόχθο. Οταν παραληφθούν και εγκριθούν οι μελέτες από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, ανοίγει ο δρόμος για την ένταξη των αντίστοιχων έργων από το υπουργείο Πολιτισμού στο Ε.Σ.Π.Α. Το Ε.Σ.Π.Α. χρηματοδοτεί μόνο την 5η φάση, δηλαδή τις εργασίες αποκατάστασης των μνημείων, οι οποίες εκτελούνται αποκλειστικά από το υπουργείο Πολιτισμού. Το «Διάζωμα» συνειδητά δεν παίρνει ποτέ χρήματα από το κράτος, ούτε διεκδικεί πόρους από το Ε.Σ.Π.Α.

Πολιτιστικές Διαδρομές

«Ηταν πολύ θεαματική η πρώτη φάση και τώρα βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση. Πολιτιστικές διαδρομές και αρχαιολογικά πάρκα. Τα μνημεία δεν είναι μόνα τους. Τα μνημεία συνδέονται λειτουργικά με την ανάπτυξη, με ό,τι παράγουν οι άνθρωποι, οι αγρότες, με τις τουριστικές επιχειρήσεις, τα τουριστικά καταλύματα, τη γαστρονομία της περιοχής». Οι πολιτιστικές διαδρομές είναι σχεδιασμένες εδαφικές διαδρομές σε περιοχές της χώρας, όπως η Ηπειρος, η Μακεδονία στο ρου της αρχαίας Εγνατίας οδού, η νότια Πελοπόννησος κ.ά, που συνδυάζουν τα μνημεία με τον τουρισμό και με επιχειρήσεις που παράγουν τοπικά προϊόντα (βλέπε επισυναπτόμενο σχέδιο συνεργειών φορέων που συμβάλλουν στην υλοποίησή τους).

Δυνάμεις της χώρας στο ίδιο τραπέζι

Το «Διάζωμα» τελικά τι είναι; «Δεν είναι ένας διαχειριστικός οργανισμός. Είναι ένα άυλος πνευματικός οργανισμός, ένα σύνολο ανθρώπων που πασχίζουν να φέρουν σε επαφή όλες τις δυνάμεις της χώρας, να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι να συζητήσουν και να αναπτύξουν συνέργειες όλοι μαζί, ο ένας να συμπληρώσει τα κενά του άλλου για να κάνουν προγράμματα ολιστικά για το περιβαλλοντικό και πολιτιστικό απόθεμα της χώρας μας».

Της Δρ Δήμητρας Καμαρινού
Από το Περιοδικό του Εθνικού Κήρυκα

• Μπορείτε να διαβάσετε το δημοσίευμα στην ηλεκτρονική του έκδοση, εδώ.