Πρόοδος Εργασιών

Γεωφυσικές Έρευνες
Απαλλοτριώσεις
Ανασκαφές
Μελέτες Αποκατάστασης
Εργασίες Αποκατάστασης

Γρήγορη μετάβαση

Ρωμαϊκό ωδείο Νικόπολης

Περιγραφή
Πολυμέσα
Επιστημονικό δελτίο
Χρηματοδοτήσεις
Πρόοδος Εργασιών
Τα νέα του θεάτρου

Στη σημερινή χερσόνησο της Πρέβεζας, στη νοτιοδυτική Ήπειρο και σε απόσταση μόλις 6 χλμ. από την πρωτεύουσα του ομώνυμου Νομού, ανεγέρθηκε από τον Οκταβιανό Αύγουστο -σε ανάμνηση της Νίκης του επί του Μάρκου Αντωνίου και της Κλεοπάτρας στη ναυμαχία του Ακτίου το 31 π.Χ.- η Νικόπολη.
Στο κέντρο της ρωμαϊκής πόλης, στο χώρο όπου προοριζόταν για τα δημόσια οικοδομήματα, βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα και καλύτερα διατηρημένα -παρά τις λεηλασίες που δέχθηκε κατά καιρούς- μνημεία της Νικόπολης, το ρωμαϊκό Ωδείο. Η πρόσβαση επιτυγχάνεται σήμερα μέσα από τη μνημειακή δυτική κεντρική πύλη των παλαιοχριστιανικών τειχών, τη λεγόμενη «Αραπόπορτα» ή μέσα από δίκτυο στενών αγροτικών δρόμων περιμετρικά του. Πρόκειται για ένα μικρό στεγασμένο θέατρο, με χωρητικότητα 1000 ατόμων, περίπου, που οικοδομήθηκε στα χρόνια του Αυγούστου και επισκευάστηκε στα τέλη του 2ου – αρχές 3ου αιώνα μ.Χ. Προοριζόταν κυρίως για μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις, ομιλίες και συζητήσεις ρητόρων κ.α., ωστόσο πιθανότατα χρησιμοποιούνταν και ως βουλευτήριο, όπως μαρτυρεί και η θέση του κοντά στην αγορά.

Το μνημείο συγκεντρώνει ως ένα βαθμό τα τυπικά χαρακτηριστικά των αντίστοιχων κτιρίων του 1ου αιώνα π.Χ. και κατασκευαστικά ακολουθεί τη λογική των ρωμαϊκών θεάτρων της περιόδου. Εδράζεται εξ ολοκλήρου σε κτιστή υποδομή που δημιουργήθηκε από τρείς επάλληλες στοές και όχι σε φυσικά επικλινή θέση, όπως συνηθίζεται με τα αρχαία ελληνικά θέατρα. Τα βασικά του μέρη αποτελούν η σκηνή, η ημικυκλική ορχήστρα και το κοίλο.

Το σκηνικό οικοδόμημα ήταν διώροφο και διέθετε επιμελημένη πρόσοψη. Τρείς είσοδοι εξασφάλιζαν την πρόσβαση στο δρόμο βόρεια του Ωδείου. Μπροστά από τη σκηνή ένας στενός διάδρομος 0,90 μ. πλάτος και βάθος 2,82 μ. χρησίμευε πιθανότατα στην ανύψωση της αυλαίας σε κάθε παράσταση και στην αποθήκευση των σκηνικών.

Η ημικυκλική ορχήστρα, καλυμμένη από πολύχρωμα γεωμετρικά μαρμαροθετήματα, φιλοξενούσε κινητά καθίσματα για τους επισήμους. Οι καμαροσκεπείς και πλακοστρωμένες πάροδοι στα αριστερά και στα δεξιά, εξασφάλιζαν την πρόσβαση και διευκόλυναν την κίνηση των θεατών. Μία ακόμη δίοδος, με πλακοστρωμένο δάπεδο και τοίχους επενδυμένους με πλάκες, στο μέσον του κοίλου χρησίμευε στην άμεση επικοινωνία των στοών κάτω από κοίλο με την ορχήστρα.

Το κοίλο, χωρισμένο σε δύο διαζώματα, αποτελούνταν από είκοσι (20) σειρές εδωλίων, επενδυμένων με λευκές πλάκες από ντόπιο ασβεστόλιθο, ενώ η πρόσβαση των θεατών επιτυγχάνονταν από επιμέρους μικρότερες κλίμακες στα πλάγια και στο κέντρο. Μικρά ορθογώνια ανοίγματα, που επικοινωνούσαν με τις στοές που στήριζαν το κοίλο, όπως αυτά που διακρίνονται στη 10η σειρά, ενίσχυαν κατά κάποιο τρόπο την εν γένει ακουστική του μνημείου.

Η ακριβής χρονολόγηση του εν λόγω μνημείου, μοναδικού με τα μέχρι σήμερα δεδομένα για την περιοχή της βορειοδυτικής Ελλάδας, δεν μας είναι με ακρίβεια γνωστή. Αδιάψευστοι μάρτυρες της χρήσης του θα μπορούσαν να αποτελέσουν ωστόσο τα τετρακόσια τρία (403) χάλκινα νομίσματα, χαρακτηριστικά όλων των περιόδων λειτουργίας του νομισματοκοπείου της Νικόπολης, που βρέθηκαν κατά τις εργασίες αποχωμάτωσης του διαδρόμου μπροστά από το σκηνικό οικοδόμημα του Ωδείου, ενισχύοντας την άποψη περί της χρήσης του τουλάχιστον έως και το β΄ μισό του 3ου αιώνα μ.Χ.

Γεώργιος Ρήγινος
Αρχαιολόγος

Ονομασία Μνημείου

Ρωμαϊκό Ωδείο Νικόπολης

Κατηγορία

Ωδείο

Σύντομη περιγραφή

Στο κέντρο της ρωμαϊκής πόλης, στο χώρο που προοριζόταν για την ανέγερση των δημόσιων οικοδομημάτων, βρίσκεται το Ωδείο της Νικόπολης, ένα από τα πιο επιβλητικά μνημεία του αρχαιολογικού χώρου.

Εικόνες - Σχέδια

Σχεδιαστική & φωτογραμμετρική αποτύπωση του ρωμαϊκού Ωδείου, στο πλαίσιο εκπόνησης μελέτης για τη λήψη άμεσων μέτρων στερέωσης και άρσης της ετοιμορροπίας του μνημείου από την Επιστημονική Επιτροπή Νικόπολης του Τ.Δ.Π.Ε.Α.Ε. Επαρκής φωτογραφική τεκμηρίωση (αρχείο ΛΓ΄ ΕΠΚΑ).

Τεκμηρίωση - Βιβλιογραφία
  1.    Pouqueville F.C.H.L., Voyage de la Grece, I-II, Paris (1826)
  2.  Hughes T.S., Travels in Greece and Albania, I-II, 2nd ed., London (1830)
  3.  Leake W. M., Travels in northern Greece, I-IV, London (1835)
  4.  Φιλαδελφεύς Α., Νικόπολις. Συνοπτική ιστορία και περιγραφή των ανασκαφών (1913-1927), των μνημείων και ερειπίων της, μετά πολλών εικόνων των περίφημων ψηφιδωτών της Βασιλικής Δουμετίου κλπ., Αθήνα (1928)
  5.  Υπουργείον Θρησκευμάτων & Εθνικής Παιδείας, Διεύθυνσις Αρχαιοτήτων & Ιστορικών Μνημείων, Ζημίαι των αρχαιοτήτων εκ του πολέμου και των στρατών κατοχής, Αθήνα (1946)
  6.  Leake W.M., Η Ήπειρος 1805-1810. Από το ημερολόγιον  του Άγγλου περιηγητού WilliamLeake, Μτφ. π. Γ. Στάθης, Αθήνα (1976)
  7.  ΑΔ 1969, 1970-72
  8.  Ανδρέου Ι., Το έργο της ΙΒ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων στη Νικόπολη, Νικόπολις Α. Πρακτικά Συνεδρίου (1987), σελ. 145-152
  9.  Βοκοτοπούλου Ι., Ανασκαφικές και αναστηλωτικές εργασίες στη Νικόπολη κατά τη δεκαετία 1967-1977, Νικόπολις Α΄. Πρακτικά Συνεδρίου (1987), σελ. 135-144
  10.  Κωνσταντάκη Α., Σκανδάλη Μ. & Συνεσίου Ε., Νικόπολις – Δύο Περίπατοι, Πρέβεζα (2000)
  11.  Χρυσοστόμου Π. & Κεφαλλωνίτου Φ., Νικόπολις, Αθήνα (2001)
  12. Irmscher J., Η Νικόπολη στις περιηγήσεις ξένων ταξιδιωτών στα χρόνια της Τουρκοκρατίας,Ηπειρωτών Κοινόν 1 (2005), σελ. 33-58
  13. Ντούζουγλη Α., Το έργο της ΙΒ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στη Νικόπολη (1988-2002), Νικόπολις Β΄. Πρακτικά Συνεδρίου (2007), σελ. 3-20
  14.  Ανδρέου Ι., Τοπογραφικά και πολεοδομικά Νικόπολης, Νικόπολις Β΄. Πρακτικά Συνεδρίου (2007), σελ. 231-262
  15. Αντωνάτος Α., Το Ωδείο της αρχαίας Νικόπολης, Νικόπολις Β΄. Πρακτικά Συνεδρίου (2007), σελ. 347-360
  16.  Ζάχος Κ., Καλπάκης Δ., Καππά Χ., Κύρκου Θ., Νικόπολη. Αποκαλύπτοντας την πόλη της νίκης του Αυγούστου, Αθήνα (2008)
Θέση

Aρχαιολογικός χώρος Νικόπολης, Δήμου Πρέβεζας, Νομού Πρέβεζας.

Θέση

Το Ωδείο οικοδομήθηκε στα χρόνια του Αυγούστου και επισκευάστηκε στα τέλη του 2ου – αρχές 3ουαιώνα μ.Χ. Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα αρχαιολογικά δεδομένα θα πρέπει να ήταν σε χρήση μέχρι και το β΄ μισό του 3ου αιώνα μ.Χ..

Γενική περιγραφή Μνημείου

Το μνημείο, με χωρητικότητα 1000 ατόμων, περίπου, συγκεντρώνει ως ένα βαθμό τα τυπικά χαρακτηριστικά των αντίστοιχων κτιρίων του 1ου αιώνα π.Χ. και κατασκευαστικά ακολουθεί τη λογική των ρωμαϊκών θεάτρων της περιόδου. Εδράζεται εξολοκλήρου σε κτιστή υποδομή που δημιουργήθηκε από τρείς επάλληλες στοές και όχι σε φυσικά επικλινή θέση, όπως συνηθίζεται με τα αρχαία ελληνικά θέατρα. Τα βασικά του μέρη αποτελούν η σκηνή, η ημικυκλική ορχήστρα και το κοίλο.

Το διώροφο σκηνικό οικοδόμημα διέθετε επιμελημένη πρόσοψη. Μπροστά από τη σκηνή ένας στενός διάδρομος χρησίμευε πιθανότατα στην ανύψωση της αυλαίας σε κάθε παράσταση και στην αποθήκευση των σκηνικών.

Η ημικυκλική ορχήστρα με πολύχρωμα γεωμετρικά μαρμαροθετήματα, φιλοξενούσε κινητά καθίσματα για τους επισήμους. Οι καμαροσκεπείς και πλακοστρωμένες πάροδοι στα αριστερά και στα δεξιά, εξασφάλιζαν την πρόσβαση και διευκόλυναν την κίνηση των θεατών. Μία ακόμη δίοδος, με πλακοστρωμένο δάπεδο και τοίχους επενδυμένους  με πλάκες, στο μέσον του κοίλου χρησίμευε στην άμεση επικοινωνία των στοών κάτω από κοίλο με την ορχήστρα.

Το κοίλο, χωρισμένο σε δύο διαζώματα, αποτελούνταν από είκοσι (20) σειρές εδωλίων. Η πρόσβαση των θεατών επιτυγχάνονταν από επιμέρους μικρότερες κλίμακες στα πλάγια και στο κέντρο. Μικρά ορθογώνια ανοίγματα, που επικοινωνούσαν με τις στοές που στήριζαν το κοίλο, ενίσχυαν τρόπον τινά την εν γένει ακουστική του μνημείου.

Υπάρχουσα κατάσταση

Εξαιρετική κατάσταση διατήρησης.

Έρευνες - Επεμβάσεις

Eκτός από τις αναστηλωτικές εργασίες του 1969 και των ετών 1970-72, το 2008 πραγματοποιήθηκαν μικρής κλίμακας στερεωτικές εργασίες από την Επιστημονική Επιτροπή του Τ.Δ.Π.Ε.Α.Ε., που ολοκληρώθηκαν την άνοιξη του 2009.

Επιτρεπόμενες χρήσεις

Στο ρωμαϊκό Ωδείο -κατόπιν γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου του ΥΠΠΟΤ- πραγματοποιείται σε ετήσια βάση και κατά τη θερινή περίοδο περιορισμένος αριθμός θεατρικών παραστάσεων και μουσικών εκδηλώσεων.

Ιστορικό σύγχρονων χρήσεων

Μέχρι και το 2007 -μετά και από γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου του ΥΠΠΟΤ- το ρωμαϊκό Ωδείο φιλοξενούσε, κατά τη θερινή περίοδο, περιορισμένο αριθμό θεατρικών παραστάσεων και μουσικών εκδηλώσεων. Έκτοτε και μετά από μία δίχρονη διακοπή της χρήσης του μνημείου και την ολοκλήρωση των στερεωτικών εργασιών της Επιστημονικής Επιτροπής Νικόπολης του Τ.Δ.Π.Ε.Α.Ε., το καλοκαίρι του 2010 άνοιξε ξανά -με ανάλογες εκδηλώσεις- τις πύλες του για το κοινό.

Πνευματικά δικαιώματα

ΥΠ.ΠΟ.Τ. / ΛΓ΄ ΕΠΚΑ

Δικαιοδοσία

ΥΠ.ΠΟ.Τ. / ΛΓ΄ ΕΠΚΑ

Γεωγραφικό Πλάτος

39.011114358937625°

Γεωγραφικό Μήκος

20.72922706604004°

Υψόμετρο

23 μ.

Υπόλοιπο
€0.00
Funding LevelΠηγή χρηματοδότησηςΠεριγραφή των έργωνRemarks
2.410.000

ΕΣΠΑ

Μικρής κλίμακας στερεωτικές επεμβάσεις

Το έργο έχει ενταχθεί στο Ε.Σ.Π.Α.

Η χρηματοδότηση αφορά τον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρος της Νικόπολης και ένα μέρος αυτής θα κατατεθεί για τις ανάγκες του ωδείου.

  • Το έργο «ΑΝΑΔΕΙΞΗ – ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ – ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ» εντάχθηκε στο Γ΄ ΚΠΣ (2000-2008), με συνολική χρηματοδότηση, ύψους 6.011.633,74 ευρώ.
  • Μέσω του παραπάνω προγράμματος υλοποιήθηκαν οι ακόλουθες εργασίες στο ρωμαϊκό ωδείο της Νικόπολης:
  • Καθαρισμοί – αποψιλώσεις – περιορισμένες ανασκαφικές τομές στο μνημείο και τον περιβάλλοντα χώρο του ενόψει της εκπόνησης της μελέτης τεκμηρίωσης,
  • περιορισμένης έκτασης στερεωτικές επεμβάσεις σε σημεία που θεωρούνται άκρως επικίνδυνα προς κατάρρευση, σήμανση (συμπλήρωση ήδη κατασκευασμένης πινακίδας), καταγραφή – φωτογράφηση ευρημάτων.
  • εκπόνηση συμπληρωματικών μελετών της μελέτης που αφορούν α) στην γεωτεχνική έρευνα των συνθηκών του εδάφους θεμελίωσης του μνημείου και β) στον υπολογισμό της στατικής επάρκειας του μνημείου,
  • μελέτη τεκμηρίωσης υπάρχουσας κατάστασης (πλήρη τοπογραφική και φωτογραμμετρική αποτύπωση, αρχιτεκτονική τεκμηρίωση και καταγραφή – αξιολόγηση παθολογίας μνημείου και προηγούμενων στερεωτικών επεμβάσεων στο φέροντα οργανισμό του,
  • ειδική μελέτη άμεσων μέτρων στερέωσης και άρσης ετοιμορροπίας του μνημείου (άμεσα μέτρα άρσης ετοιμορροπίας που αφορούν αντιστηρίξεις, αναστρέψιμες επεμβάσεις που δεν θα επηρεάζουν σε καμία περίπτωση την μελέτη αναστήλωσης του μνημείου και μελέτη στερεωτικών επεμβάσεων μόνιμου χαρακτήρα όπως π.χ. καταστροφή ή επαναφορά όγκων κατάρρευσης στην αρχική τους θέση, τοπικές ανακτήσεις, επισκευές κυρίων ρωγμών κλπ.)
  • υλοποίηση της παραπάνω μελέτης και συγκεκριμένα: 1. ανάληψη άμεσων μέτρων άρσης της ετοιμοροπίας (αντιστηρίξεις ή άλλες αναστρέψιμες επεμβάσεις που δεν επηρεάζουν μια ενδεχόμενη μελέτη αναστήλωσης του μνημείου) και 2. υλοποίηση στερεωτικών επεμβάσεων μόνιμου χαρακτήρα (επαναφορά όγκων κατάρρευσης από χυτό υλικό στην αρχική τους θέση, τοπικές ανακτήσεις, επισκευές κυρίων ρωγμών κ.α.)
  • Το 2008 δρομολογήθηκαν με χρηματοδότηση από το Γ΄ ΚΠΣ εργασίες αποκατάστασης του κάτω κοίλου και συγκεκριμένων πεσσών της εξωτερικής στοάς, στοχεύοντας στη μερική αποκατάσταση και ανάδειξη του μνημείου.
  • Το Σάββατο 13 Ιουνίου 2009 ο πρόεδρος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», κ. Σταύρος Μπένος επισκέφθηκε το ρωμαϊκό ωδείο της Νικόπολης, στο πλαίσιο της περιοδείας του στα αρχαία θέατρα των νομών Πρεβέζης και Άρτας, όπου συναντήθηκε με όλους τους τοπικούς φορείς, με θέμα την ανάδειξη του παραπάνω μνημείου. (βλ. εδώ)
  • Το Σωματείο «ΔΙΑΖΩΜΑ» έχει ανοίξει τραπεζικό λογαριασμό (κουμπαρά) για το ρωμαϊκόωδείο της Νικόπολης. (βλ. εδώ)
  • Το έργο «ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝΜΝΗΜΕΙΩΝ ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ (Α’ ΦΑΣΗ)» εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα – Επιχειρηματικότητα» του Ε.Σ.Π.Α. 2007-2013, με συνολικό προϋπολογισμό, ύψους 2.510.000 ευρώ.
  • Στο πλαίσιο του παραπάνω έργου υλοποιήθηκε η αποκατάσταση του ωδείου της Νικόπολης, επί τη βάσει της μελέτης στερέωσης του μνημείου που είχε εκπονηθεί το 2003-2004. Αναλυτικότερα έγιναν οι ακόλουθες εργασίες,ώστε το μνημείο να αποδοθεί με ασφάλεια στο κοινό:
    • Αποψιλώσεις-Καθαρισμοί σε έκταση 13.200,00 τ.μ.
    • Άμεσες στερεωτικές εργασίες τοιχοποιιών – αρμολογήματα (σωστικά μέτρα) και πιο αναλυτικά: αποξηλώσεις των παλαιότερων επεμβάσεων και εξυγίανση της αρχαίας κατασκευής σε όλη την έκταση που καταλαμβάνει το άνω κοίλο του Ωδείου, πλήρωση ρηγματώσεων, συντηρήσεις αρχαίου δομικού υλικού –Στερεωτικές εργασίες κατά μήκος του περιμετρικού αγωγού που περιτρέχει το άνω κοίλο. Στερεωτικές εργασίες κατά μήκος του πρώτου αναβαθμού της προεδρίας.
    • Αναστηλωτικές εργασίες – αποκαταστάσεις – ανακτήσεις, όπου κρίνεται απαραίτητο όπως στο δυτικό αναλημματικό τοίχο του άνω κοίλου, στην περιμετρική στοά, στα τοξωτά ανοίγματα, σε τμήματα της θολωτής οροφής, τοπικές ανακτήσεις τοιχοποιιών σκηνικού οικοδομήματος.
    • Αποχωματώσεις τόσο στο άμεσο περιβάλλοντα χώρο, όσο και εσωτερικά του μνημείου και ειδικότερα: στο ΝΑ τμήμα του Ωδείου και στο ανατολικό τμήμα του σκηνικού οικοδομήματος, αλλά κυρίως στο εσωτερικό της περιμετρικής στοάς, της δυτικής παρόδου, των αιθουσών της καθώς και του κεντρικού διαδρόμου πρόσβασης.
    • Κατασκευή περιφράξεων στην δυτική και τη βόρεια πλευρά του περιβάλλοντος χώρου του μνημείου, καθώς και μια δεύτερηη οποία θα κλείνει στην ανατολική πλευρά του αγροτεμαχίου του ναόμορφου οικοδομήματος, συνολικού μήκους 400,00 μ.
    • Συντήρηση και αποκατάσταση μαρμαροθετήματος ορχήστρας του Ωδείου εμβαδού 13,39 τ.μ.
    • Σχεδιαστικές εργασίες-αποτυπώσεις.
    • Απομάκρυνση καταπεσμένων όγκων περιμετρικά του Ωδείου και τοποθέτησή τους σε διαμορφωμένα πλατό στην νότια πλευρά του περιβάλλοντα χώρου του μνημείου.
  • Οι εργασίες αποκατάστασης στο ρωμαϊκό ωδείο της Νικόπολης έχουν ολοκληρωθεί και το μνημείο έχει αποδοθεί με ασφάλεια στο κοινό (επισκέπτες – ερευνητές). Παράλληλα, χρησιμοποιείται και για τη φιλοξενία θεαμάτων. (ΣΤΙΓΜΑ)
  • Ολοκλήρωση του προγράμματος «Πολιτιστική Διαδρομή των Αρχαίων Θεάτρων της Ηπείρου», κόμβο της οποίας αποτελεί και το ωδείο της Νικόπολης.(ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ).