Αρχαίο θέατρο Μίεζας

Αρχαίο θέατρο Μίεζας

Θέατρο

Θεατρική κατασκευή με ανάμικτα στοιχεία ελληνικού και ρωμαϊκού θεάτρου, αποτελούμενη από χωμάτινη ορχήστρα (κονίστρα), κοίλο, διαμορφωμένο στην πλαγιά λόφου με βαθμίδες καθισμάτων από πωρόλιθο και λίθινο κτίριο σκηνής.

Υπάρχει φωτογραφική τεκμηρίωση στα αρχεία της ΙΖ΄ Ε.Π.Κ.Α. καθώς και πλήρης αποτύπωση του μνημείου (τοπογραφικό, κάτοψη, όψεις, τομές, λεπτομέρειες), η οποία εκπονήθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος της Επιτροπής Ερευνών του Α.Π.Θ. ‘’Συντήρηση και αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου της Μίεζας’’ με επιστημονικό υπεύθυνο τον αν. καθηγητή του Α.Π.Θ. Γ. Καραδέδο. Αναπαραστάσεις του θεάτρου υπάρχουν στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ.

1. Β. Αλαμανή – Β .Μισαηλίδου «Το θέατρο της Μίεζας», Α.Ε.Μ.Θ., 7, 1993, σ. 86-96.
2. Β. Αλαμανή – Α. Κουκουβού, «Μίεζα 1995: ανασκαφικές έρευνες», Α.Ε.Μ.Θ., 9, 1995, σ. 88-94.
3. Γ. Καραδέδος, Κ. Θεοχαρίδου, Β. Αλαμανή, Β. Μισαηλίδου, ‘’Αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου της Μίεζας’’, Α.Ε.Μ.Θ.,13, 1999, σ. 521-534

Αρχαιολογικός χώρος Μίεζας (δίπλα σε συγκρότημα δημοσίων κτιρίων, μάλλον αγορά), Δήμος Ανθεμίων, Νομού Νάουσας.

Καθώς δεν έχει ολοκληρωθεί η μελέτη του ανασκαφικού υλικού, προς το παρόν η χρονολόγηση του θεάτρου στηρίζεται στα κατασκευαστικά, τυπολογικά και μορφολογικά στοιχεία του, τα οποία αποτελούν ανάμιξη στοιχείων τα οποία χαρακτηρίζουν τόσο τα ελληνιστικά όσο και τα ρωμαϊκά θέατρα.

Στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα ελληνιστικά θέατρα είναι: α) το προσκήνιο με ημικίονες συμφυείς με πεσσούς αντί υπερυψωμένου πόδιου, β) οι ακάλυπτες πάροδοι, γ) η έλλειψη αξονικής κλίμακας στο κοίλο, δ) η κατασκευή του κοίλου στην πλαγιά λόφου και όχι σε κτιστή υποδομή, ε) η έλλειψη υπερυψωμένου πόδιου στο κοίλο.

Στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα ρωμαϊκά θέατρα είναι: α) η μικτή χάραξη του με ορθογώνια και ισόπλευρα τρίγωνα, β) η παραλληλία των αναλημματικών τοίχων του κοίλου προς το κτίριο της σκηνής, γ) το σχήμα της ορχήστρας που ορίζεται από ημιπεριφέρεια και τις εφαπτόμενες στα άκρα της, δ) τα ανασκαφικά ευρήματα και κυρίως η κεραμική.

Με αυτά τα δεδομένα το θέατρο της Μίεζας ανήκει στη ρωμαϊκή περίοδο, όμως η επικράτηση ελληνιστικών στοιχείων αποτελεί ένδειξη πρωιμότητας και το τοποθετεί σε μια εποχή που δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμη ο τύπος του ρωμαϊκού θεάτρου. Μια οψιμότερη φάση στο κοίλο του θεάτρου, η οποία μετά την κατάρρευση, για άγνωστους λόγους, των αναλημματικών τοίχων κατά μήκος των παρόδων, δημιούργησε νέους, υποτυπώδεις λοξούς αναλημματικούς τοίχους, δεν είναι εύκολο να χρονολογηθεί με ακρίβεια.

Πρόκειται για ένα επαρχιακό θέατρο χωρίς ιδιαίτερα επιμελημένες κατασκευές, με προσανατολισμό ανατολικό και θέα προς τον κάμπο. Η ορχήστρα έχει σχήμα κανονικού ημικυκλίου, το οποίο επεκτείνεται κατά τις εφαπτόμενες στα άκρα του, προς το κτίριο της σκηνής.

Έχει διάμετρο 22 μέτρα και το δάπεδό της είναι κατασκευασμένο από πατημένο χώμα. Δεν υπάρχει περιμετρικός αποχετευτικός αγωγός. Η αποχέτευση των ομβρίων γίνονταν και εξακολουθεί να γίνεται από οπή στο φυσικό βράχο, περίπου στο κέντρο της ορχήστρας. Το κοίλο διαμορφώνεται σε φυσική πλαγιά, εν μέρει με λάξευση του φυσικού βράχου καν εν μέρει με επίχωση. Με τέσσερις κλίμακες ανόδου χωρίζεται σε πέντε κερκίδες. Οι βαθμίδες των καθισμάτων και οι κλίμακες ανόδου είναι κατασκευασμένες από μαλακό τοπικό πωρόλιθο. Γωνιόλιθοι «in situ» σώζονται έως την 7η βαθμίδα. Υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη 19 τουλάχιστον βαθμίδων. Όμως ο αριθμός τους θα πρέπει να ήταν πολύ μεγαλύτερος. Οι αναλημματικοί τοίχοι της αρχικής φάσης του κοίλου, οι παράλληλοι προς το κτίριο της σκηνής, θα πρέπει να κατέρρευσαν κάποια στιγμή, μάλλον εξ αιτίας των ωθήσεων της επίχωσης που συγκρατούσαν. Μετά την κατάρρευση τους καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από τους σημερινούς υποτυπώδεις λοξούς αναλημματικούς τοίχους, οι οποίοι πάτησαν επάνω στο φυσικό βράχο, με τέτοιο τρόπο, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η επίχωση πίσω από αυτούς και να μηδενιστεί ο κίνδυνος ανατροπής τους.

Το κτίριο της σκηνής είναι χτισμένο με γωνιόλιθους από μαλακό τοπικό πωρόλιθο. Παρόλο που σώζεται σε κακή κατάσταση, μπορούμε να διακρίνουμε το προσκήνιο, το κυρίως κτίσμα της σκηνής, με δυο παρασκήνια σε προσχώρηση στα άκρα του και ένα μεγαλύτερο κτίσμα σε επαφή με αυτό. Παρόλο που το κτίσμα αυτό ανήκει στην ίδια οικοδομική φάση με τα προηγούμενα, δεν είναι σαφές αν λειτουργικά ανήκει στο θέατρο ή αν είχε ανεξάρτητη χρήση από την ανατολική πλευρά του.

Το κτίριο της σκηνής και τα παρασκήνια ήταν διώροφα, όμως δεν σώζονται στοιχεία για τη θέση της κλίμακας ανόδου στον όροφο του κτιρίου της σκηνής και στο προσκήνιο (λογείο). Από το προσκήνιο σώζονται οι δυο από τους οκτώ ημικίονες με συμφυή πεσσό, οι οποίοι όριζαν πέντε θυραία ανοίγματα και τέσσερα διαφράγματα από πλάκες πωρόλιθου. Η θέση των υπολοίπων έξι ημικιόνων είναι χαραγμένη με αιχμηρό εργαλείο επάνω στο στυλοβάτη του προσκηνίου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι γεωμετρικές χαράξεις του θεάτρου της Μίεζας, καθώς αποτελούν ένα ιδιόμορφο συνδυασμό των αναφορών του Βιτρούβιου για την χάραξη των ελληνικών και των ρωμαϊκών θεάτρων.

Τα σωζόμενα στοιχεία του θεάτρου σε συνδυασμό με τη συμμετρία που χαρακτηρίζει γενικά τα θέατρα, τη βοήθεια των γεωμετρικών χαράξεων και τις συγκρίσεις με άλλα παρόμοια θέατρα, επέτρεψαν την γραφική αναπαράσταση του.

Το μνημείο, όπως ήδη αναφέρθηκε σωζόταν σε κακή κατάσταση. Όμως με την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης, οι οποίες άρχισαν το 2007 και διακόπηκαν το 2009 λόγω έλλειψης κονδυλίων, η κατάστασή του θα είναι πολύ καλή.

Το θέατρο της αρχαίας Μίεζας εντοπίστηκε το 1992 κατά την τοποθέτηση αποχετευτικού αγωγού για την ύδρευση του γειτονικού χωριού Κοπανός. Ανασκάφτηκε κατά τα έτη 1993-1995 από τις αρχαιολόγους της ΙΖ΄ Ε.Π.Κ.Α. Β. Αλαμανή, Β. Μισαηλίδου και Α. Κουκουβού.

Το 1998-1999, συντάχθηκε μελέτη συντήρησης, αποκατάστασης και επαναλειτουργίας από ερευνητική ομάδα στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος της επιτροπής ερευνών του Α.Π.Θ. «Έρευνα και αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου της Μίεζας» (κωδ.7119), με επιστημονικό υπεύθυνο τον αν. Καθηγητή Γ. Καραδέδο. Στην ομάδα συμμετείχαν η αρχιτέκτων αναστηλώτρια Κ. Θεοχαρίδου, ο αρχιτέκτων Β. Παπαγεωργίου, οι τοπογράφοι, μέλη Δ.Ε.Π. του Α.Π.Θ., Π .Πατιάς, Κ. Τοκμακίδης και Ο. Γεωργούλα και ο τοπογράφος Ι. Γκάτζιος. Η μελέτη δεν εγκρίθηκε από το Κ.Α.Σ., εξ αιτίας του σκέλους της πρότασης επανάχρησης, καθώς θεωρήθηκε ότι η κατάσταση διατήρησης του δεν επέτρέπε την επαναλειτουργία του.

Το 2005 συντάχθηκε νέα οριστική μελέτη από τον αν. καθηγητή Γ. Καραδέδο, μόνο για την συντήρηση και αποκατάσταση του θεάτρου, στην οποία συμπεριλαμβάνονται εκθέσεις για την παθολογία και τον τρόπο συντήρησης του πωρόλιθου και των σωζόμενων κονιαμάτων της χημικού του Κέντρου Λίθου Κ. Κουζέλη και της πολιτικού μηχανικού, καθηγήτριας του Α.Π.Θ. Ι. Παπαγιάννη.

Η μελέτη εγκρίθηκε από το Κ.Α.Σ. και άρχισε η εφαρμογή της το 2007 με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα «Πολιτιστική Εγνατία». Υπεύθυνη του προγράμματος ήταν η προϊσταμένη της ΙΖ’ Ε.Π.Κ.Α. Μ. Ακαμάτη και επιβλέποντες ο αν. καθηγητής του Α.Π.Θ. Γ. Καραδέδος, η αρχιτέκτων – αναστηλώτρια Σ. Ραφαηλίδου και ο αρχαιολόγο της ΙΖ’ Ε.Π.Κ.Α. Ν. Πουλακάκης. Κατά τη διάρκεια των εργασιών έγιναν παράλληλα διευκρινιστικές ανασκαφικές τομές στο κοίλο και κατά μήκος των παρόδων στη θέση των ξηλωμένων αναλημματικών τοίχων του κοίλου.

Η μελέτη προβλέπει αποκατάσταση του χωμάτινου δαπέδου της ορχήστρας και των παρόδων, συντήρηση – αποκατάσταση του κτιρίου της σκηνής και του προσκηνίου, με μικρής κλίμακας ανακτίσεις τοίχων και συντήρηση αποκατάσταση των επτά πρώτων βαθμίδων των καθισμάτων του κοίλου. Από τη θέση της όγδοης βαθμίδας και επάνω και ως τη θέση της δεκάτης ενάτης, η ύπαρξη της οποίας είναι διαπιστωμένη ανασκαφικά, ο όγκος του κοίλου αποκαθίσταται με χώμα. Επίσης προβλέπονται μικρής κλίμακας ανακτίσεις στους λοξούς αναλημματικούς τοίχους της μεταγενέστερης φάσης και σήμανση με μια ή δυο σειρές γωνιόλιθων της θέσης των αναλημματικών τοίχων της πρώτης φάσης, για να δοθεί η δυνατότητα αποκατάστασης των δαπέδων των παρόδων. Τέλος υπάρχει πρόβλεψη διευθέτησης των ομβρίων.

Το 2009 οι εργασίες αποκατάστασης, λίγο πριν την ολοκλήρωση τους, διακόπηκαν λόγω εξάντλησης των κονδυλίων. Το έργο αναμένει συμπληρωματική χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ.

Το θέατρο της Μίεζας λειτουργούσε και θα συνεχίσει να λειτουργεί ως επισκέψιμο μνημείο του αρχαιολογικού χώρου. Μετά το πέρας των εργασιών συντήρησης και αποκατάστασης του θα μπορεί να φιλοξενήσει ελεγχόμενες εκδηλώσεις με περιορισμένο αριθμό θεατών. Προς το παρόν όμως δεν υπάρχει καμία σχετική άδεια από το ΥΠ.ΠΟ και το Κ.Α.Σ.

Προς το παρόν στο θέατρο της Μίεζας δεν έχει φιλοξενηθεί καμία σύγχρονη χρήση, εκτός αυτής του επισκέψιμου μνημείου.

Το μνημείο ανήκει στην δικαιοδοσία του Υπουργείου Πολιτισμού και συγκεκριμένα της αρμόδιας ΙΖ’ Ε.Π.Κ.Α. με έδρα την Έδεσσα Τα πνευματικά δικαιώματα για τη μελέτη και δημοσίευση του μνημείου έχει η ΙΖ’ Ε.Π.Κ.Α. και το Α.Π.Θ. για τις μελέτες και εργασίες που έγιναν στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Έρευνα και αποκατάσταση του αρχαίου θεάτρου της Μίεζας».

40.644104°

22.122474°