Ταξιδεύοντας στην αρχαιότητα

Σχετικά Θέατρα

“7” – ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Συντάκτης: Ιωάννα Κλεφτογιάννη
31 Αυγούστου 2014

Η Ολια Λαζαρίδου περιγράφει στο «7 τη συγκλονιστική εμπειρία να μιλάς πρώτη φορά έπειτα απο χιλιετίες σε σκηνές αρχαίων θεάτρων και εύχεται η αρχή, που έγινε απο το φεστιβάλ Αθηνών με τη «Γυνίκα της Ζακύνθου», να «ριζώσει» και να έχει συνέχεια και με άλλους. Γι’ αυτό το ταξίδι καταλυτικός ηταν ο ρόλος των αρχαιολόγων

Τι «θα ένιωθε άραγε ένας ξένος φιλέλληνας, όπως ο Αντουάν Βιτέζ, μπροστά στο αρχαίο θέατρο στον Ορχομενό Αρκαδίας, το χωμένο ανάμεσα στα βουνά, όπου παίξαμε με φυσικό φως και οι άνθρωποι ήρθαν περπατώντας;Νομίζω πως θα έτρεχαν τα μάτια του από συγκίνηση όπως έτρεχαν και τα δικά μας…», λέει η Ολια Λαζαρίδου, για μια περιοδεία που αυτό το καλοκαίρι έγραψε ιστορία και ήταν η πραγματική αιχμή του δόρατος του Ελληνικού Φεστιβάλ, μεταγγίζοντας, μέσω του λόγου του Διονυσίου Σολωμού, ρίγος και συγκίνηση σε όλη την επικράτεια. Μια θεατρική πρωτοβουλία, χάρη στην οποία πρώτη φορά έπειτα από χιλιετίες ακούστηκε ξανά ανθρώπου φωνή σε αρχαία θέατρα, ρωμαϊκά ωδεία και αρχαιολογικούς χώρους.

Η παράσταση της «Γυναίκας της Ζάκυθος» (μια παραγωγή του Φεστιβάλ Αθηνών), η οποία σε προσαρμογή και σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη διέτρεξε τη ραχοκοκαλιά της χώρας, ξεκινώντας από το Αρχαίο Θεάτρο Ερέτριας και καταλήγοντας στον Αρχαιολογικό Χώρο Απτέρας, στην Κρήτη, ήταν η πιο συγκλονιστική εμπειρία που έχει ζήσει ως επαγγελματίας η πρωταγωνίστριά της. Επειδή όμως η Ολια Λαζαρίδου διακρίνεται και για τις κοινωνικές και πολιτικές ευαισθησίες της, αποφάσισε μαζί με το σκηνοθέτη της να της δώσει μία παράταση ζωής. Και την Πέμπτη, 4 Σεπτεμβρίου, στις 10 το βράδυ, θα ακουστεί ο λόγος του Σολωμού στη γωνία Θεμιστοκλέους και Ερεσού, με ελεύθερη είσοδο για τον κόσμο. Ο σκοπός, όπως μας εξηγεί, είναι ιερός.

«Αυτή η περιοδεία ήταν για μένα από τα πιο όμορφα, πιο ουσιαστικά πράγματα που έχω ζήσει», εξομολογείται στο «7». «Δεν νομίζω ότι εάν επρόκειτο για ακόμα μία θερινή περιοδεία ενός θιάσου θα ένιωθα το ίδιο. Κι ενώ ήταν μια περιοδεία μικρής, ας πούμε, κλίμακας, ήταν μεγάλης σημασίας ως προς την ουσία, που ξεπερνάει το αυστηρά καλλιτεχνικό πλαίσιο. Αυτά τα κρυμμένα, μικρά αρχαία θέατρα, σαν κοχύλια μισοθαμμένα, είναι ίσως η μεγαλύτερη περιουσία και ο θησαυρός αυτού του τόπου. Πολλές στιγμές έμπαινα στη θέση κάποιου ξένου φιλέλληνα, από εκείνους που ξέρουν να εκτιμούν αυτά που εμείς θεωρούμε αυτονόητα, όπως για παράδειγμα ο Αντουάν Βιτέζ, τον οποίο είχα την τύχη να γνωρίσω και του οποίου η αγάπη του για την Ελλάδα ήταν τέτοια που είχε μάθει αρχαία. Και σκεφτόμουν “τι θα ένιωθε;”».Η ηθοποιός στη Δωδώνη Υπήρξαν πολλά θέατρα, όπως στον Ορχομενό Αρκαδίας, στην Αιγείρα, στη Λάρισα και στον αρχαιολογικό χώρο Γιγάτων, όπου ακούστηκε θεατρικός λόγος, δηλαδή «ο αρχικός λόγος λειτουργίας τους», μετά 2.500 χρόνια. «Θυμίζω και το άνοιγμα για μια μόνο βραδιά του Αρχαίου Θεάτρου των Δελφών που έκανε το Φεστιβάλ έπειτα από τόσα χρόνια, και που κι αυτή ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία, και ήταν κατά κάποιον τρόπο και η αρχή για το φετινό άνοιγμα.

»Και με ρωτούσαν “τι νιώθεις που είσαι εσύ η πρώτη που εκφέρεις το λόγο εδώ;”».

Η απάντηση της Ολιας Λαζαρίδου ήταν αποστομωτική: «Τίποτα, τι να νιώθω! Αν άφηνα τον εαυτό μου να το σκεφτεί αυτό, δεν θα μπορούσα να αρθρώσω λέξη. Ενιωθα απλώς μεγάλη ευλογία κι ευγνωμοσύνη που έτυχε να βρεθώ εγώ εκεί. Μόνον αυτό».

Εκτός απ’ τη μεγάλη δίψα των ανθρώπων να μετάσχουν σε ένα μοναδικό θεατρικό γεγονός, «για μένα ήταν τρομερά συγκινητικό το πόσο η φύση με τους ήχους της συμπλήρωνε ηχητικά το μυστηριακό κείμενο του Σολωμού. Αλλού χτυπούσαν μακρινές καμπάνες, αλλού γάβγιζαν σκυλιά, ή ακούγονταν τζιτζίκια, βατράχια, πουλιά, ήχοι της νύχτας, τρομακτικά όμως ταιριαστοί με το σκοτεινό αλλά και ταυτόχρονα φωτεινό και ελληνικό χαρακτήρα του κειμένου. Εξίσου συγκινητικό για εμένα ήταν το ότι νιώθαμε πως δεν κάναμε ακριβώς μια παράσταση, αλλά ότι ταυτόχρονα ήταν σαν να ανάβαμε κάποια καντηλάκια για να φέγγει ο δρόμος και για τους επόμενους. Την εικόνα αυτή μου την ανέφερε ένας φίλος, αλλά είναι πολύ ταιριαστή».

Ηταν εύκολο να μεταγγιστεί στην ανοικτή, μεγάλη κλίμακα των αρχαίων σκηνών ο λόγος του Σολωμού;

«Το κείμενο του Σολωμού είναι βέβαια ένα πυκνό ποιητικό κείμενο, αλλά αυτού του είδους τα κείμενα δεν έρχονται σ’ εσένα, εσύ πρέπει να πας σ’ αυτά κι απαιτούν να τους δώσεις την προσοχή σου. Απ’ την άλλη, ο λόγος του Σολωμού δεν είναι καθόλου εγκεφαλικός, λαϊκή μεταφυσική είναι, για όλους. Πουθενά δεν ένιωσα να μην επικοινωνεί, να μην κατεβαίνει στους ανθρώπους. Βοήθησε βέβαια πολύ σ’ αυτό και η αντίληψη του Δήμου Αβδελιώδη για το λόγο, ο οποίος τις λέξεις τις αντιμετωπίζει σαν σπάνια μαργαριτάρια και το κείμενο σαν παρτιτούρα, και ο οποίος επίσης δεν είναι καθόλου εγκεφαλικός ούτε στο θέατρο ούτε στις ταινίες του, αλλά λαϊκός και βαθύς».Η Ολια Λαζαρίδου στον αρχαιολογικό χώρο Δωδώνης Η μεγάλη της αγωνία, δεν το κρύβει, είναι «αν αυτή η ιστορία, αν αυτό το πείραμα που έγινε φέτος, θα έχει πρώτον συνέχεια και δεύτερον διάρκεια. Γιατί αυτό μάς τρώει στην Ελλάδα. Βρέθηκαν τώρα δύο άνθρωποι με μεράκι, ο Μπένος με το “Διάζωμα”, που επανενεργοποιεί τα αρχαία θέατρά μας, κι ο Λούκος, ο πρόεδρος του Ελληνικού Φεστιβάλ, κι αποφάσισαν να κάνουν ένα δοκιμαστικό άνοιγμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Βοήθησε βεβαίως σ’ αυτό και το συμβούλιο των αρχαιολόγων, βρέθηκε και η κατάλληλη παράσταση, χωρίς σκηνικά που θα έκαναν δύσκολο το εγχείρημα αλλά και επικίνδυνο για τους αρχαιολογικούς χώρους, δηλαδή μια μικρής κλίμακας ευέλικτη παραγωγή αλλά μ’ ένα μεγάλο κείμενο, ε, και έγινε. Θα συνεχιστεί; Αυτό με τρώει. Γιατί και με τα χρόνια αυτό που μ’ ενδιαφέρει πολύ είναι τα σποράκια που ρίχνω να φυτρώνουν, να βγάζουν ρίζες, περισσότερο κι απ’ το να παίξω ακόμα ένα ρόλο».

Είναι αποφασισμένη να αγωνιστεί πάντως να έχει συνέχεια, όχι με την ίδια αλλά και με άλλους συναδέλφους της. «Θα ήταν υπέροχο να γίνει, ας πούμε, με την Αμαλία (Μουτούση) ή με κάποιον άλλο».

Πρακτικές και αντικειμενικές δυσκολίες θεωρεί ότι υπήρξαν κυρίως ως προς την επικοινωνία του εγχειρήματος: «Σε κάποια μέρη, που το πήραν προσωπικά οι ντόπιοι και οι εθελοντές και το στηρίξανε, ήρθε πάρα πολύς κόσμος. Σε κάποια άλλα μέρη έσκαγα, που σε μια τέτοια ομορφιά εν λειτουργία δεν θα γίνονταν κοινωνοί όσοι μπορούσαν να γίνουν. Αλλά δεν πειράζει. Εχω τη γνώμη πως καλύτερα ν’ αρχίζει κάτι όπως μπορεί ν’ αρχίσει. Γιατί αν περιμένει κανείς τις τέλειες συνθήκες, τελικά δεν ξεκινά καθόλου. Και η πείρα της αρχής μεταλαμπαδεύεται στους επομένους, ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες. Ετσι γίνεται πάντα».

Θέλει να αναφερθεί και στους αρχαιολόγους, με τους οποίους ερχόταν αναγκαστικά σε επαφή (το project υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τις κατά τόπους Εφορείες Αρχαιοτήτων). «Πραγματικά μου έκανε τρομερή εντύπωση πόσο παθιασμένοι είναι με τη δουλειά τους και πόσο αφανώς τής έχουν αφιερωθεί, σε συνθήκες που πολλές φορές κάνουν το εγχείρημα σχεδόν ουτοπικό. Φέτος το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έκανε μια αρχή με τη “Γυναίκα της Ζάκυθος”, η οποία απέδειξε ότι υπό όρους και τις κατάλληλες προδιαγραφές μπορούν αυτά τα μικρά θέατρα να γίνουν εκτός από μνημεία και λειτουργικοί χώροι. Κακά τα ψέματα. Αλλιώς ζεσταίνεται και η καρδιά των ανθρώπων μέσα σε αυτούς· έχει και η τέχνη τη δύναμή της. Θέλω να πω ότι νιώθω πως φέτος είχα ένα σπάνιο δώρο. Αν δεν υπήρχε το κείμενο του Σολωμού, η πρόταση του Αβδελιώδη να το κάνουμε παράσταση, η καινοτόμος και κοσμοπολίτικη αντίληψη του Λούκου να αγκαλιάσει το εγχείρημα, η αφοσίωση και αγάπη του Μπένου για όλους αυτούς τους αρχαιολογικούς χώρους που με το “Διάζωμα” προστατεύει και ο παραγωγός Πάνος Αγγελόπουλος τίποτε δεν θα είχε γίνει πράξη. Τους ευχαριστώ πολύ και είμαι ευγνώμων».

Δεν αποφάσισε τυχαία να δώσει μια τελευταία, εκτός Φεστιβάλ, παράσταση στα Εξάρχεια:Στο Θέατρο Καστρομηνά «Το κέντρο είναι άσκημο, ασκημούτσικο, πολύ άσκημο μάλιστα, αλλά για μένα είναι ο τόπος όπου έζησα όλη μου τη ζωή κι έχει πια αισθηματοποιηθεί για μένα, όπως λέει κι ο Καβάφης. Και οι γωνίες, οι δρόμοι, τα σπίτια -κάποια φυσικά!- κρατάνε πια τις ιστορίες μου, τις δικές μου και των φίλων μου. Στα Εξάρχεια ειδικά, οι μνήμες και ο βιωμένος χρόνος πυκνώνουν, έτσι ώστε να είναι για μένα εκτός από πραγματικός και μυθολογικός ταυτόχρονα τόπος. Είναι για μένα το αρχαίο μου θέατρο!».

Ο λόγος, διότι μόλις διάβασε ότι οι κάτοικοι στον πεζόδρομο της Θεμιστοκλέους όλο το καλοκαίρι αγωνίζονται να διώξουν απ’ τη γειτονιά τους τους πρεζέμπορους και τη μαφία, η ηθοποιός σκέφτηκε: «Τι πιο φυσικό να περάσει κι από κει στο τέλος της περιοδείας του κι ο ιερομόναχος Διονύσιος, ή αλλιώς ο Διονύσιος Σολωμός».

ΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΟΥ ΤΑΞΙΔΙΟΥ

Η «Γυναίκα της Ζάκυθος» ταξίδεψε, μεταξύ άλλων, στα αρχαία θέατρα Αιγείρας, Ορχομενού Βοιωτίας, Ηφαιστίας Λήμνου, Ορχομενού Αρκαδίας, Μεσσήνης, Οινιαδών, Μακύνειας, Μαρώνειας, στον Αρχαιολογικό Χώρο Δελφών, στην Αρχαία Αγορά Γιτάνων, στους περιβάλλοντες χώρους του Αρχαίου Θεάτρου Μυτιλήνης, του Μικρού Αρχαίου Θεάτρου Κασσώπης, του Αρχαίου Θεάτρου Δωδώνης, του Ρωμαϊκού Ωδείου Γόρτυνας, του Αρχαίου Θεάτρου Αμφίπολης και της Σχολής Αριστοτέλους στη Νάουσα. Επίσης στο Αρχαίο Στάδιο Ρόδου, στην Ορχήστρα Αρχαίου Θεάτρου Δημητριάδος και στα Ρωμαϊκά Ωδεία Νικόπολης, Δίου, Κω, Θεσσαλονίκης και Πάτρας. Παίχτηκε, τέλος, και στους Τάφους της Βεργίνας.

• Το δημοσίευμα.