Το ταξίδι μας: Tο Αρχαίο Θέατρο της Θάσου

Σχετικά Θέατρα

Το Αρχαίο Θέατρο της Θάσου βρίσκεται σε μία φυσική βάθυνση του λόφου της ακρόπολης της αρχαίας πόλης και εντοπίζεται στο ανατολικό άκρο της πόλης. Η παλαιότερη διαπιστωμένη οικοδομική φάση του θεάτρου ανήκει στις αρχές της ελληνιστικής περιόδου (τέλη 4^ου, α΄τέταρτο 3ου αι. π.Χ.). Φαίνεται πως αρχαίο θέατρο υπήρχε ήδη από την εποχή του Ιπποκράτη (Περί Επιδημιών Α΄ 20), τον 5ο αι. π.Χ., ωστόσο δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί η θέση του.

Το Αρχαίο Θέατρο της Θάσου έχει τρείς οικοδομικές φάσεις:

α) την ελληνιστική οικοδομική φάση, β) τη μετασκευή του θεάτρου σε αρένα, στην εποχή των Σεβήρων (τέλη 2^ου, αρχές 3^ου μ.Χ. αι.) και  γ) τη ρωμαϊκή φάση. Στην ύστερη ρωμαϊκή εποχή ανήκουν τα πρόχειρα εδώλια που σώζονται σήμερα στο κοίλο και η τελευταία μετασκευή του κτηρίου της σκηνής.

Η πρώτη ανασκαφική έρευνα στο θέατρο έγινε το 1864 και ακολούθησε συστηματική ανασκαφή το 1920 από την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Το 1957 ξεκίνησαν ανασκαφικές εργασίες και επεμβάσεις προκειμένου το Αρχαίο Θέατρο της Θάσου να ενταχθεί στο πρόγραμμα παραστάσεων του Φεστιβάλ Φιλίππου-Θάσου, που ξεκινούσε το 1961. Οι εργασίες περιλάμβαναν την αποκατάσταση των τριών πρώτων σειρών εδωλίων του κοίλου, τη στερέωση των μαρμάρινων εδωλίων in situ και την κατασκευή ξύλινων προσωρινών καθισμάτων πάνω σε μεταλλικές κατασκευές τύπου dexion.

Στα πλαίσια του Β΄ ΚΠΣ από το 1996 έως το 2002, με την εποπτεία της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, έγιναν μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις στο κοίλο. Οι εργασίες περιλάμβαναν την κοπή των δέντρων στο κοίλο, τη μετακίνηση εδωλίων και την τοποθέτηση στη θέση τους ανοξείδωτων μεταλλικών κατασκευών.

Το ταξίδι του Διαζώματος στο Αρχαίο Θέατρο της Θάσου ξεκίνησε στις 10 Δεκεμβρίου 2008, με την περιοδεία που πραγματοποίησε ο πρόεδρος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ» στα αρχαία θέατρα της Βορείου Ελλάδος. Στη διάρκεια της περιοδείας, ο κ. Σταύρος Μπένος επισκέφτηκε το Αρχαίο Θέατρο στη Θάσο και συναντήθηκε με τοπικούς φορείς, ώστε να δρομολογηθούν οι απαραίτητες ενέργειες για την ανάδειξή του. Παρόν στην επίσκεψη ήταν ο τότε προϊστάμενος της ΙΗ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας, κ. Ζήσης Μπόνιας,  που είχε ξεκινήσει τις διαδικασίες για μια ριζική αναστήλωση του μνημείου, καθώς υπήρχε έντονη φθορά στην ξύλινη επένδυση της μεταλλικής κατασκευής του κοίλου (βλ. εδώ).

Στις 23 Νοεμβρίου 2010 εγκρίθηκε από το Κ.Α.Σ. η «Μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου της Θάσου». Η μελέτη περιλάμβανε την αναστήλωση του ελληνιστικού λογείου, την αποκατάσταση των αναλημματικών τοίχων των παρόδων και την ανάδειξη του μνημείου και του περιβάλλοντα χώρου. Στα πλαίσια της ανάδειξης του μνημείου προτάθηκε ακόμη η κατασκευή βοηθητικών κτισμάτων για την εξυπηρέτηση της σύγχρονης λειτουργίας του αρχαίου θεάτρου (κατασκευή αναψυκτηρίου, παρασκηνίων, χώρων υγιεινής οι οποίοι θα εξυπηρετούν και ΑΜΕΑ, χώρου φροντιστή φωτισμού και φυλάκιο).

Το έργο «Αποκατάσταση και ανάδειξη του Αρχαίου Θεάτρου της Θάσου», με επιστημονική υπεύθυνη την Μ. Νικολαΐδου – Πατέρα, Προϊσταμένη της ΕΦ.Α. Δράμας, εντάχθηκε στο Π.Ε.Π. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ 2007-2013 (Άξονας Προτεραιότητας 9. «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα Ζωής στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη») και συγχρηματοδοτήθηκε από το ΕΤΠΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης), με το ποσό των 1.645.000 ευρώ. Κατά την υλοποίηση του έργου ωστόσο διαπιστώθηκαν αδυναμίες και ελλείψεις στη μελέτη. Στο πλαίσιο αυτό, το 2015 συντάχθηκε νέα μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου από τους αρχιτέκτονες Γ. Καραδέδο, Γ. Μαυρίδη, Ι. Βασιλειάδη, την αρχαιολόγο Μ. Νικολαΐδου και τον πολιτικό μηχανικό, Β. Φλεντζούρη. Επίσης, συντάχθηκε μελέτη για την αποκατάσταση του κοίλου από τον αρχιτέκτονα Ι. Βασιλειάδη με σύμβουλο τον Γ. Καραδέδο, η οποία αντιμετώπισε τις αστοχίες της προηγούμενης επέμβασης. Το Νοέμβριο του 2015  οι μελέτες έλαβαν έγκριση από το Κ.Α.Σ..

Τον Σεπτέμβριο του 2017, 400 μέλη του Διαζώματος επισκέφτηκαν το Αρχαίο Θέατρο Θάσου, στο πλαίσιο της Ι΄ Γενικής Συνέλευσης του Διαζώματος με θέμα το πρόγραμμα Πολιτιστική Διαδρομή της Εγνατίας Οδού «VIA EGNATIA», πόλος της οποίας είναι η Θάσος. Στην επίσκεψη των μελών του Διαζώματος στο Αρχαίο Θέατρο της Θάσου παρευρέθηκε η τ. Υπουργός Πολιτισμού και ιδρυτικό μέλος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ», κα Λυδία Κονιόρδου, η οποία χαιρέτισε τις εργασίες της Γενικής Συνέλευσης και μίλησε για τη σημασία της ανάδειξης του σπουδαίου αρχαίου θεάτρου. Επίσης, τα μέλη είχαν την χαρά να παρακολουθήσουν μια μοναδική μουσική παράσταση από τον διεθνούς φήμης καλλιτέχνη, κ. Πέτρο Κλαμπάνη   (βλ. εδώ).

Το ΔΙΑΖΩΜΑ το 2017, μετά από αίτημα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας, ανέθεσε την εκπόνησης τοπογραφικής μελέτης-αποτύπωσης της ευρύτερης περιοχής του θεάτρου Θάσου και επικαιροποίησης του υφιστάμενου τοπογραφικού υποβάθρου. Η εκπόνηση της μελέτης ήταν απαραίτητη για τη σύνταξη του τεχνικού δελτίου και την ένταξη του έργου στο νέο ΕΣΠΑ.

Σε συνέχεια της παραπάνω μελέτης, η β΄ φάση αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου Θάσου εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ 2014-2020, με χρηματοδότηση 3.500.000 ευρώ, μέσω του Προγράμματος Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Πολιτιστική Διαδρομή Εγνατίας Οδού» που υλοποιείται στο πλαίσιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (Π.Ε.Π.) Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης 2014-2020.

Σήμερα οι εργασίες είναι σε πλήρη εξέλιξη. Έχουν αφαιρεθεί οι σιδερένιες κατασκευές και τα υπολείμματα μπετόν από τα εδώλια του θεάτρου, ταυτοποιήθηκαν τα διάσπαρτα μέλη και τα εδώλια του θεάτρου, και εκπονήθηκε γεωτεχνική μελέτη για την εκτίμηση της αντοχής του εδάφους, η οποία και έχει προωθηθεί για έγκριση στο ΚΑΣ. Επιπλέον, ελήφθησαν μέτρα για την ενίσχυση της αντοχής του εδάφους, αντικαταστάθηκαν τα δίκτυα ηλεκτροφωτισμού και ύδρευσης και έχει ολοκληρωθεί η προετοιμασία για την οριστική φάση αποκατάστασης του κοίλου.

Μπορείτε στη συνέχεια να διαβάσετε αναλυτικά το ιστορικό ανάδειξης του Αρχαίου Θεάτρου Θάσου και τη συμβολή του Διαζώματος σε αυτή.

Ας ταξιδέψουμε στο Αρχαίο Θέατρο της Θάσου

• Η πρώτη ανασκαφική έρευνα στο θέατρο της Θάσου πραγματοποιήθηκε το 1864 από τον E. Miller. Στην περίοδο 1920-22 πραγματοποιήθηκε συστηματική ανασκαφή από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών. Το 1957 πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές έρευνες και επεμβάσεις από τον Δ. Λαζαρίδη για την προετοιμασία του θεάτρου ώστε να φιλοξενήσει θεατρικές παραστάσεις. Στερεώθηκαν στη θέση που βρίσκονταν τα περισσότερα μαρμάρινα εδώλια, κατασκευάστηκαν ξύλινα προσωρινά καθίσματα ανάμεσα στα δέντρα και «αναστηλώθηκαν» οι πέντε πρώτες σειρές εδωλίων.
• Η προσωρινότητα των ξύλινων καθισμάτων, αλλά κυρίως η καταστροφή από τις ρίζες των δέντρων οδήγησαν στην εκπόνηση της προμελέτης «Αποκατάσταση και αξιοποίηση του θεάτρου της Θάσου» από τον αρχιτέκτονα Ν. Παπαγιαννάκο το 1988. Το 1992 πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές έρευνες στο κοίλο, την ορχήστρα και το κτίριο της σκηνής από την ΙΗ’ ΕΠΚΑ και την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Το 1995 συντάχθηκε από τον Ν. Παπαγιαννάκο οριστική μελέτη με τίτλο «Μελέτη αναστήλωσης – στερέωσης του κοίλου του αρχαίου θεάτρου Θάσου και προστασία του κατά τη προβλεπόμενη διάθεσή του για παραστάσεις». Για τις ανάγκες της μελέτης συντάχθηκαν η «Γεωδαιτική έρευνα – μελέτη Θεάτρου Θάσου» (Μ. Αρβανιτάκης και συνεργάτες, 1992) και η «Μελέτη αποτύπωσης του Κοίλου» (Ε. Πέτσα, 1993).
• Η μελέτη αποκατάστασης του κοίλου εγκρίθηκε με υπουργική απόφαση και υλοποιήθηκε στα πλαίσια του Β΄ ΚΠΣ από το 1996 έως το 2002, με την εποπτεία της Δ/νσης Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων, κατά την οποία έγιναν μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις στο κοίλο. Οι επεμβάσεις αυτές άλλαξαν ριζικά τη μορφή του θεάτρου με την κοπή των δέντρων στο κοίλο, τη μετακίνηση εδωλίων και την τοποθέτηση στη θέση τους ανοξείδωτων μεταλλικών κατασκευών που αλλοιώσαν τη γεωμετρία του θεάτρου.
• Επιπλέον, τη χρονική περίοδο 1995 έως 1997 συντάχθηκε και εφαρμόστηκε η «Μελέτη Στερέωσης της Σκηνής του θεάτρου».
• Την Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου 2008 ο πρόεδρος του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ» επισκέφθηκε το αρχαίο θέατρο της Θάσου, στο πλαίσιο της περιοδείας του στα αρχαία θέατρα της Βορείου Ελλάδος, όπου συναντήθηκε με όλους τους τοπικούς φορείς, με θέμα την ανάδειξη του παραπάνω θεάτρου. (βλ. εδώ)
• Τον Ιούλιο του 2010 ανατέθηκε από την ΙΗ΄ ΕΠΚΑ στον αρχιτέκτονα – μηχανικό, κ. Νίκο Χατζηδάκη η «Μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαίου θεάτρου της Θάσου», η οποία περιλάμβανε την αναστήλωση του προσκηνίου, την αποκατάσταση των αναλημματικών τοίχων των παρόδων και την ανάδειξη του μνημείου και του περιβάλλοντα χώρου.
• Το Νοέμβρη του 2010 η παραπάνω μελέτη εγκρίθηκε από το ΥΠΠΟΑ με θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.
• Το έργο «Αποκατάσταση και ανάδειξη του Αρχαίου Θεάτρου της Θάσου», με επιστημονική υπεύθυνη την Μαρία Νικολαΐδου – Πατέρα, εντάχθηκε στο Π.Ε.Π. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ 2007-2013 (Άξονας Προτεραιότητας 9. «Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα Ζωής στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη») και συγχρηματοδοτήθηκε από το ΕΤΠΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης), με το ποσό των 1.645.000 ευρώ.
• Κατά την υλοποίηση του έργου διαπιστώθηκαν αδυναμίες και ελλείψεις στη μελέτη, οι οποίες οδήγησαν σε συμπληρωματικές μελέτες. Το 2015 συντάχθηκε νέα μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου από τους αρχιτέκτονες Γ. Καραδέδο, Γ. Μαυρίδη, Ι. Βασιλειάδη, την αρχαιολόγο Μ. Νικολαίδου και τον πολιτικό μηχανικό, Β. Φλεντζούρη. Επίσης, συντάχθηκε μελέτη για την αποκατάσταση του κοίλου από τον αρχιτέκτονα Ι. Βασιλειάδη και σύμβουλο τον Γ. Καραδέδο, η οποία αντιμετώπισε τις αστοχίες της προηγούμενης επέμβασης.

• Την Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 2015 εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο η τροποποιητική μελέτη αναστήλωσης του προσκηνίου και η μελέτη τεκμηρίωσης και αποκατάστασης του κοίλου του αρχαίου θεάτρου της Θάσου. Στόχοι της επέμβασης που προτείνει η μελέτη είναι: α. αποκατάσταση των αλλοιώσεων στη μορφή και τη δομή του κοίλου που προκλήθηκαν από τις πρόσφατες επεμβάσεις, β. η προστασία και συντήρηση του αυθεντικού αρχαίου οικοδομικού υλικού και των κατασκευών, γ. η ανάδειξη της ιστορικής, αρχαιολογικής και αισθητικής αξίας του μνημείου, δ. η βελτίωση της αναγνωσιμότητας και του διδακτικού ρόλου του μνημείου για τους επισκέπτες του και ε. η λειτουργική αξιοποίηση του κοίλου για τη διεξαγωγή παραστάσεων στο αρχαίο θέατρο.

• Την Τετάρτη 19 Ιουλίου 2017 υπεγράφη στα γραφεία του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ» η σύμβαση ανάθεσης της εκπόνησης τοπογραφικής μελέτης-αποτύπωσης της ευρύτερης περιοχής του αρχαίου θεάτρου Θάσου και επικαιροποίησης του υφιστάμενου τοπογραφικού υποβάθρου. (βλ. εδώ) Η συνδρομή του Σωματείου «ΔΙΑΖΩΜΑ» για την ανάθεση της παραπάνω μελέτης ζητήθηκε από την ΕΦ.Α. Καβάλας, καθώς η εκπόνησή της ήταν απαραίτητη για τη σύνταξη του τεχνικού δελτίου και την ένταξη του έργου στο νέο ΕΣΠΑ.
• Η β΄ φάση της αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου Θάσου εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ 2014-2020, με χρηματοδότηση 3.500.000 ευρώ, μέσω του Προγράμματος Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση «Πολιτιστική Διαδρομή Εγνατίας Οδού» που υλοποιείται στο πλαίσιο του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (Π.Ε.Π.) Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης 2014-2020.
• Στο μνημείο σήμερα έχει αναπτυχθεί εργοτάξιο. Στο πλαίσιο του παραπάνω έργου πραγματοποιήθηκε η αφαίρεση των σιδηρών κατασκευών και των υπολειμμάτων μπετόν από τα εδώλια του θεάτρου, ταυτοποιήθηκαν τα διάσπαρτα μέλη και τα εδώλια του θεάτρου, εκπονήθηκε γεωτεχνική μελέτη για την εκτίμηση της αντοχής του εδάφους (η παραπάνω μελέτη έχει προωθηθεί για έγκριση στο ΚΑΣ) και ελήφθησαν μέτρα για την ενίσχυση της αντοχής του εδάφους, αντικαταστάθηκαν τα δίκτυα (ηλεκτροφωτισμού, ύδρευσης κ.λπ.), έγινε η προετοιμασία για την οριστική φάση αποκατάστασης του κοίλου. (ΣΤΙΓΜΑ)
• Παρακολούθηση και ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης του θεάτρου. (ΕΠΟΜΕΝΟ ΒΗΜΑ)

Μπορείτε να δείτε την πλήρη ταυτότητα του Αρχαίου Θεάτρου στην σελίδα του στον ιστότοπο του Διαζώματος, εδώ.