Σύγχρονη γλυπτική στην Αρχαία Μεσσήνη

«Είναι ένα μικρό βήμα προόδου στη νοοτροπία μας», έλεγε χθες ο Πέτρος Θέμελης κατά την παρουσίαση του νέου, σύνθετου και πολλαπλώς ευεργετικού και ζείδωρου εγχειρήματος που φέρνει και διασπείρει σύγχρονη γλυπτική σε όλον τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης. Αν και ο ίδιος ο Πέτρος Θέμελης, ο ανασκαφέας της Αρχαίας Μεσσήνης, υποστηρίζει με συνέπεια την «κοινωνικοποίηση των μνημείων» όπως λέει, εδώ και χρόνια, το φετινό άνοιγμα και μάλιστα με έργα του Γιώργου Χουλιαρά και του Γιώργου Ζογγολόπουλου φέρει τα χαρακτηριστικά ενός ικανού βήματος καινοτομίας. Επιζεί η μνήμη μιας ήδη αποθησαυρισμένης εμπειρίας τόσο στον ίδιο τον χώρο της Μεσσήνης (ας θυμηθούμε την έκθεση το 2016 με έργα της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη και της Ιόλης Ξιφαρά) όσο και σε αντίστοιχα εγχειρήματα όπως της Μαρίας Λοϊζίδου στον Κεραμεικό (2015) ή της έκθεσης σύγχρονης τέχνης στους Φιλίππους (2017). Και φυσικά, αρκετά ακόμη, αλλά είναι λίγα-ελάχιστα αν αναλογιστεί κανείς τον πλούτο των αρχαιολογικών χώρων και τη δυναμική των σύγχρονων δημιουργών στη χώρα μας όπως και το τι συμβαίνει διεθνώς.

Αποτέλεσμα συνεργασίας

Το νέο εγχείρημα που τιτλοφορείται «Ζογγολόπουλος – Χουλιαράς – Μεσσάνα» εγκαινιάζεται στις 14 Ιουλίου και θα παραμείνει επισκέψιμο για όλο το καλοκαίρι (έως 30/9). Είναι το αποτέλεσμα συνεργασίας μιας τετραμελούς ομάδας που γεννήθηκε μετά την πρόσκληση συνεργασίας που απηύθυνε ο Πέτρος Θέμελης στην ιστορικό τέχνης και ανεξάρτητη επιμελήτρια, Ιριδα Κρητικού, με σκοπό να διοργανωθεί μία έκθεση σύγχρονης τέχνης στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης. Λίγο μετά, στην ομάδα προστέθηκε ο Αγγελος Μωρέτης, αρχιτέκτονας και διευθυντής του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου και ο γλύπτης Γιώργος Χουλιαράς. Δούλεψαν όλοι στενά με κοινό γνώμονα την υπεράσπιση μιας ιδέας αλλά και μιας πρότασης προς το κοινό.

«Η ένταξη της σύγχρονης τέχνης στους αρχαιολογικούς χώρους μας κάνει να βλέπουμε καλύτερα και τα ίδια τα αρχαία μνημεία», είπε χθες η επιμελήτρια της έκθεσης, Ιρις Κρητικού, που επέλεξε τη συνεργασία με το Ιδρυμα Ζογγολόπουλου και τον Γιώργο Χουλιαρά. «Κάθε “μετατόπιση” είναι ευεργετική». Το εγχείρημα ξεκίνησε με πίστη και ενθουσιασμό και με μηδενικό προϋπολογισμό. Σταδιακά, και χάρη στη γενναιοδωρία όσων πίστεψαν στο εγχείρημα, η έκθεση απέκτησε οικονομική βάση, τέτοια ώστε να γίνουν τα χρειώδη, η μεταφορά των έργων και η εκτύπωση του καταλόγου. Επέμενε, χθες, ο Πέτρος Θέμελης στη διάρρηξη των συντηρητικών αντιλήψεων που κρατούν τους αρχαιολογικούς χώρους μακριά από την κοινωνία και τη σύγχρονη δημιουργία. Η συγκεκριμένη πρόταση πέρασε ομόφωνα από το ΚΑΣ, ίσως διότι ήταν πλήρως συγκροτημένη και μελετημένη.

Είναι σημαντική, τόνισαν χθες οι συντελεστές, η διασύνδεση με το παρελθόν, καθώς η Αρχαία Μεσσήνη ήταν πάντα ένας τόπος που μπορούσε κανείς να δει γλυπτική διάσπαρτη τόσο στα ιερά όσο και στον εξωτερικό χώρο. Στον υπαίθριο χώρο, έλεγε χθες ο Πέτρος Θέμελης, υπήρχαν περί τους 140 ορειχάλκινους ανδριάντες, ενώ στα εσωτερικά των κτιρίων τα αγάλματα ήταν από μάρμαρο Πάρου ή Πεντέλης, όλα χρωματισμένα. Τα ορειχάλκινα αγάλματα καταστράφηκαν ήδη από τους ύστερους αρχαίους χρόνους. Τα έλιωναν για να πάρουν το υλικό και να φτιάξουν αντικείμενα για άλλες ανάγκες.

Η έκθεση, στην οποία ο Πέτρος Θέμελης προσδίδει και «εκπαιδευτικό χαρακτήρα» (ως προς τη χρήση των μνημείων), φέρνει στην Αρχαία Μεσσήνη 22 γλυπτά μεγάλων διαστάσεων, 11 του Γιώργου Χουλιαρά και 11 του Γιώργου Ζογγολόπουλου, άλλα σε συνομιλία μεταξύ τους και άλλα σε αυτόνομες ενότητες. Η διασπορά τους στον χώρο ήταν το αποτέλεσμα της έρευνας των βασικών συντελεστών που μελέτησαν το τοπίο και τους άξονες των αρχαίων κτισμάτων.

Η αντοχή των έργων

Ολα τα έργα επελέγησαν και για την αντοχή τους στις σκληρές συνθήκες του εξωτερικού χώρου και του ελληνικού καλοκαιριού. Οπως εξήγησε ο Αγγελος Μωρέτης, τα «ζεύγη» των έργων Ζογγολόπουλου-Χουλιαρά έχουν όλο το φάσμα των μετάλλων: σίδηρος, ορείχαλκος, αλουμίνιο, ανοξείδωτος χάλυβας. «Είναι όλα τα μέταλλα παρόντα. Υπάρχει πολυμορφία που ταυτόχρονα έρχεται να εκφράσει ένα όραμα για τη δημόσια γλυπτική». Συμβολική αρχή της περιήγησης στον χώρο θα είναι το «Χέρι», το γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου.

Ο Γιώργος Χουλιαράς έλεγε χθες πως η σχέση του με τον χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης είναι παλιά. «Πήγαινα κάθε χρόνο με τους φοιτητές μου εδώ και 15 χρόνια. Είναι ο πιο πλήρης οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος που δίνει την εικόνα της αρχαίας ελληνικής πόλης. Ενας χώρος ιδανικός για παρεμβάσεις. «Ο υπαίθριος χώρος είναι ένας σκληρός χώρος», είπε. «Είτε σε πετάει είτε σε κρατάει». Η Αρχαία Μεσσήνη με την αίσθηση ενός δημοσίου πάρκου της αρχαιότητας έρχεται στη σύγχρονη ζωή να ξαναπιάσει το νήμα. Ηταν ανέκαθεν χώρος που δόξαζε την «εικόνα» με μια έννοια «μοντέρνα». Η έκθεση επαναφέρει με τρόπο θεαματικό τη χρήση των δημοσίων χώρων στην Ελλάδα και τη ζεύξη τους με τη σύγχρονη ζωή. «Εχω κάνει συζητήσεις με την Εθνική Λυρική Σκηνή να κάνουμε την Αρχαία Μεσσήνη δεύτερη σκηνή λυρικού θεάτρου», είπε χθες ο Πέτρος Θέμελης, επιβεβαιώνοντας την εντύπωση ότι είναι ο πιο ρηξικέλευθος αρχαιολόγος της χώρας.

Μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο του Νίκου Βατόπουλου στην ηλεκτρονική του έκδοση στο σύνδεσμο που ακολουθεί:

Σύγχρονη γλυπτική στην Αρχαία Μεσσήνη – kathimerini.gr